Johari penceresi ve etkin iletişim

Açık iletişimin sağlanması yalnızca kolay gözlemlenebilir, olaylara dayalı bilgiye değil; aynı zamanda iki tarafın dünyasını da etkileyen içe dönük duygular, inançlar, değerler, varsayımlar, benlik ve diğerleri hakkındaki fikirler; kişinin o andaki kişisel yaşantısındaki etkenler ve koşulların anlaşılması; o günün güçlüklere yol açan geçmişte olan olaylar; korku, çatışma, kargaşa, kuşku ve öfke duyguları vb bilgilerin de kapsanmasıyla sağlanabilir.

Joseph Luft ve Harry Ingham tarafından geliştirilen ve yazarlarının ön adlarının birleştirilmesiyle Johari Penceresi olarak anılan teknik, açık iletişimden ne kastedildiğini açıklamada ve iletişimin gerçekleştirilmesinde karşılaşılan sorunların giderilmesi yanında, güven sağlama ve danışmanlık sürecinde de kullanılmaktadır.

Bir başka değişle Johari penceresi iki veya daha fazla insan arasındaki birey tarafından bilinen yani paylaşılan, ya da birey tarafından bilinmeyen, paylaşılmayan iletişimi inceleyen bir yöntemdir.

Bu teori doğru iletişim felsefesine dayanmaktadır, etkili iletişim sadece bireylerin kendilerine ait bilgileri paylaşmasıyla mümkündür.

Johari penceresinin iki boyutu vardır:

• Bireyin kendisi ile ilgili bildikleri

• Diğerlerinin birey hakkında edindikleri bilgiler

Bu iki boyutun birleştirilmesi durumunda dört durum ortaya çıkar:

1. Genel Durum (Arena): Hem bireyin kendisi hakkında bildiklerini hem de diğerlerinin o birey hakkındaki bildiklerini içermektedir. Bu alan, genel olarak kolay gözlemlenebilir, bireyin anlatmaktan çekinmediği bilgileri kapsar.

Örneğin; kişinin evli ve iki çocuk sahibi olduğunu çevresindekilerin bilmesi

2. Özel Durum (Özel): Bireyin diğerleri ile paylaşmak istemediği, bilinçli olarak gizlemek istediği bilgileri kapsamaktadır.

Kaygılar, korkular, kıskançlık duygularıyla ilgili bilgiler bu alanda yer alır.

3. Kuşkulu Durum (Kör nokta): Diğerlerinin bildiği ancak bireyin farkına varmadığı bilgileri içerir. Bazen “kuşkulu” olarak adlandırılan bu tür bilgi, bireyin bir başkası hakkında edindiği izlenimler ve o kişinin davranışlarının yorumlanması ile ilgilidir.

Örneğin; bireyin kendisinde olduğunu fark etmediği rahatsız edici

alışkanlıklar.

Kuşkulu durumun çok önemli bilgileri içerdiği kabul edilmektedir.
Örneğin kişinin kendisini girişimci, olumlu bir lider olarak görmesi buna karşılık çevresindekilerin onu olumsuz olarak görmesi problemlere neden olabilir.

4. Bilinmeyen Durum (Bilinmeyen): Bireyin iki tarafında da iyi yanıt ve bilgiye sahip olmadığı, dikkat çeken özellikleri içerir .

Johari Penceresi.

Tablodan da görüleceği gibi; iletişimin geliştirilmesi birinci alanın olanaklı olduğunca genişletilmesi şeklinde olacaktır. Yani; bireyin kendisi hakkındaki bilgileri ile başkası hakkındaki bilgilerin maksimum düzeyde çakıştırılması gereklidir

Bunu başarmak için şu iki davranışın sergilenmesi gerekir: • Bireyin kendi benliğini açığa vurması; bireyin diğerlerine karşı samimi, açık olması ve güven verici biçimde yaklaşması • Diğerlerinden geri bildirim sağlanması; diğerlerinin duygu, düşünce ve değerlerinin etkin biçimde öğrenilmesi

Bu iki sürecin tam anlamıyla başarılması için iki kesiminde birbirlerini anlamada istekli olması gereklidir.

Bireyler arasındaki iletişimin geliştirilmesinde örgütsel iklimin de önemi büyüktür; örgüt ikliminin destekleyici olması, bireyler arasındaki ortak bilgi alanını genişletirken, tehdit edici örgüt iklimi, bireylerin kendi düşünce ve duygularını açık biçimde ortaya koymasını engellediği için iletişimin etkililiğini azaltır.

İletişimin geliştirilmesi için şu önerileri takip edebiliriz;

—Değerlendirmeye karşılık betimleme: Personel, yöneticinin cümlelerinde bir değerlendiricilik sezinlediği zaman kendini korumaya yönelebilmektedir. Yöneticilerin değerlendirme tarzından çok betimleyici ve örgütsel nitelikte konuşması, personelin iletişim sürecine katılma derecesini arttırmaktadır.

—Denetime karşılık sorun yönelimi: Bir kişi karşısındaki kişiyi denetim altına almaya çalıştığı zaman, onun savunma sistemini de harekete geçirir. Buna karşılık sorun yönelimli yaklaşım benimsendiğinde, dinleyici kendisinin yargılanmakta olmadığını anladığından, iletişimi destekleyici bir davranış gösterebilir.

—Stratejiye karşı samimilik: Strateji, manipülasyon anlamına gelir. Buna karşılık samimilik dinleyicinin savunma davranışlarını azaltır.

—Üstünlüğe karşı eşitlik: Yönetici, astları üzerinde baskı kurmaya yöneldiğinde, onların içine kapanmasına yol açar. Astlarını eşit gibi gören yönetici, özellikle sorun çözmede oldukça başarılıdır.

—Katılığa karşı esneklik: Katı davranış, dinleyicinin gerçek düşüncelerini ortaya koymasını engeller. Yöneticinin, astlarına söz sahibi olma yetkisi tanıyarak bilgi sağlamayı tercih etmesi gereklidir.

İletişimde yapıcı geribildirimde bulunmak için;

—Geribildirimi, danışanın kişiliğine değil davranışına yoğunlaştırın

—Geribildirimde bulunurken gözlediğiniz davranışlar neyse onlar üzerinde durun gözlediklerinizden çıkardığınız anlamlar üzerinde değil

—Geribildirimi tanımlara dayandırın yargılara değil

—Davranışı tanımlarken “ya hep ya hiç” yerine “aşağı yukarı” yaklaşımını kullanın

—Geribildirimi “şimdi ve burada” olup biten davranışlara yoğunlaştırın, geçmişteki davranışlar üzerine değil

—Bilgi ve görüşlerinizi paylaşın, tavsiyelerde bulunmaya kalkmayın

—Kişileri etki altına almaya çalışmayın

—Kişinin yapabileceği davranışlar üzerinde durun

—Seçeneklerin araştırılmasına yoğunlaşın, yanıtlara veya hazır çözümlere değil

—Geribildirimi, danışanın alabileceği ve yararlanabileceği miktarla sınırlayın, göndericinin verebileceği miktarla değil

—Geribildirimi uygun zaman ve yerde verin

—Geribildirimde bulunurken ne söylendiğinin üzerinde durun, neden söylendiğinin değil.

İnci Selin ALTAN
Kariyer Koçu