Lokanta Problemi

“3 arkadaş lokantaya gitmişler.” cümlesiyle başlamasından hemen anlaşılabileceği gibi problem epeyce eski. 

Pizzacının, Kebap Salonunun olmadığı, Restoranın yeni, yeni görüldüğü yıllardan kalma. 

Düşünün daha Fransızca Özentisinden, İngilizce Özentisine geçmemişiz. 

Neyse karınlarını güzelce doyuran bu arkadaşlar, 25 lira hesap gelince adam başı 10 ar lira verdikten sonra kasadan aldığı 5 lira para üstünün, 2 lirasını cebine atan garsonun getirdiği 3 lirayı, 1 er lira olarak paylaşırlar. 

5’ in 3 e tam bölünememesinden kaynaklanan problemi, bahşişi peşin alarak çözen garson bize de şu problemi bırakmıştır: 

3 kere 9 eder 27, 2 de garson aldı 29, hani 1 lira? 

Bu problemi bana sorduklarında ilkokul 3 ya da 4. sınıftaydım. 

Babamın bir arkadaşıydı keyifle soran. 

Başlangıçta “Bizim büyük oğlanın Matematiği zehir gibidir.” diyen peder bey de keyifliydi ama ben apışıp kalınca keyfi kaçtı tabii. 

Allahtan soran da bilmiyordu cevabı, hesabı kuvvetli geçinen babam da çözemedi de benim zehirlik durumu kaynadı, gitti. 

Sonraki yıllarda birkaç kez daha karşılaştım bu problemle ama cevabıyla hiç karşılaşmadım. 

Lise 2 de bir gün aklıma gelince kendim çözmüştüm. 

Bu durumda problemin İlkokul değil, Lise düzeyinde olduğu hükmüne mi varmalıyız? 

Alakası yok, tipik bir İlkokul Aritmetiği Problemi. 

Yıllar sonra, 4. sınıfa giden kızıma sorduğumda doğru cevabı şak diye vermesinden de belli. 

Ha diyeceksiniz ki “Boynuz kulağı geçmiş olamaz mı?” 

Keşke öyle olsa ama o da değil. 

Ben lise sonda çok çalışarak girdiğimde de, 10 yıl sonra hiç çalışmadan girdiğimde de Matematikten soru kaçırmadım Üniversite Giriş Sınavında ama kızım bana değil annesine çekmiş olacak ki sosyalci. 

Tarih, Coğrafya, Türkçe, İngilizce iyi gerisi vasatı geçmez. 

O halde nasıl açıklayacağız bu durumu? 

Tabii ki, çocukların eskisine göre temel düzeyde çok daha iyi Eğitim Koşullarına sahip olmasıyla. 

Yalnız, bu koşulların o yaşlardaki ortalama zeka ve bilgi düzeyini arttırdığı kesin olmakla birlikte yukarıdaki problemin çözümünü kolaylaştıranın yine aynı koşullarca beslenen ama bunlardan farklı bir şey olduğunu sanıyorum. 

Bu problemin çözümünü bulmak; büyüklerinin doğrularına başkaldırmaktan, doğru diye verdiklerini irdelemekten, sorgulamaktan geçiyor ki bunu yaptıran, ancak özgüvendir. 

Yani bizde olmayıp da çocuklarımızda olan şey. 

Bir de saygıyı, terbiyeyi kovarak gelmeseydi, ne güzel olacaktı. 

Problemin çözümüne gelince: 

Adamların cebinden çıkan net para(27 lira) ile 

Garsonun cebine giren paranın(2 lira) toplamının; 

Adamların cebinden başlangıçta çıkan paraya(30 lira) eşit olması gerekmiyor. 

Doğru denklem 3 x 10 – 3 x 1= 25 + 2 olup, 27 lirayla bunun zaten içinde olan 2 lirayı toplamanın hiçbir anlamı olamaz. Hele ki bu toplamı 30 liraya eşitlemeye çalışmanın.