Marmara bölgesi ve deprem! (Özel Röportaj…)

Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Bölümü Başkanı Prof. Dr. Levent Gülen ile deprem bölgesinde yer alan ilimizi ve Marmara bölgesinde oluşabilecek bir depremin etkilerini, toplumda deprem üzerine oluşmuş güncel soruları ve deprem hakkında halkın bilmediği merak ettiği konular üzerine söyleşi yaptık.

Eğitim için gittiği Amerika’da 33 yıl kalmış. Boston’da Bilim, Mühendislik ve Ekonomi alanında Dünya’nın en iyi Teknik Üniversitesi sayılan Massachusetts Institute of Technology (MIT) Üniversitesinde doktorasını yapmış olan Prof. Dr Levent Gülen’i biraz daha yakından tanıyalım.

***

Prof.Dr. Levent Gülen kimdir?

5 Temmuz 1953 Kütahya doğumlu olan Levent Gülen memur bir ailenin çocuğudur. Babasının memur olması nedeniyle çocukluğunda Türkiye’deki bir çok şehirde ilk, orta ve lise öğretimini tamamlamıştır. Prof. Dr. Gülen Kayseri Sümer Lisesini birincilikle bitirmiş daha sonra Hacettepe Üniversitesi Jeoloji Yüksek Mühendisliği Bölümü bitirmiş ve Yüksek Jeoloji Mühendisi olarak Üniversiteden birincilik ile mezun olmuştur. Daha sonra kariyerine yurt dışında devam etmek isteyen Prof. Dr Levent Gülen TOEFL ve GRE sınavlarını kazanmış ve Amerika’daki kariyerine başlamıştır. Doktorasını yapmak için gittiği Massachusetts Institute of Technology (MIT) Üniversitesinde öğretim görevlisi olarak kalmıştır. Ayrıca Prof. Dr. Levent Gülen evli ve iki çocuk babasıdır.

Ödül, Kariyer ve Akademik Ünvanları

1976 yılında Hacettepe Üniversitesi Jeoloji Yüksek Mühendisi olarak mezun olan Prof.Dr. Levent Gülen daha sonraları; İhsan Doğramacı Ödülü (1976), Boğaziçi Üniversitesi İleri düzey İngilizce Sertifikası (1977), Nato-Tübitak Doktora Bursu (1977-1981), Framingham MA Bilimsel ve Teknik danışmanlık (1991-1995), GEOSCOPE Bilimsel Araştırma ve Yöneylem firması) kurucusu ve direktörü (1995-2009), Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Bölüm başkanlığı (2009).

Yer aldığı projeler

Massachusetts Institute of Technology (MIT) üniversitesinde Prof.Dr. Levent Gülen’in yer altığı projeler; Kafkasya (Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan), Orta Asya (Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan), Doğu Akadeniz ve Orta Doğu bölgelerinin kabuk-manto yapısı, plaka kinematiği ve sismotektoniğinin araştırılması, NASA Uzay Mekiği ile Dünya’nın radar görüntülenmesi ve Doğu Akdeniz Global Positioning System (GPS) ölçümleri, MIT Kütle Spektrometre ve İzotoplar Jeokimyası laboratuvarlarının Şefi, kabuk, manto, ada yayalarının izotop ve eser elementler jeokimyalarının araştırılmasında katkı sağlamıştır.

***

Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi jeofizik Bölümü Bölüm Başkanı Prof. Dr. Levent Gülen’i biraz tanıdıktan sonra röportajımıza geçiyoruz. Röportajda kısaltmalar Samet Serbest (S.S), Prof. Dr. Levent Gülen (Prof. Dr. Gülen)

Samet Serbest (S.S): Geçtiğimiz günlerde Marmara denizi açıklarında yaşanan İstanbul’da ve çevre illerden hissedilen 4.4 büyüklüğündeki deprem İstanbul depremini tetikler mi?

Prof. Dr. Levent Gülen (Prof. Dr. Gülen): Marmara denizinde İstanbul açıkların olan deprem orta ölçekli olduğu için hissedildi. Bu büyüklükteki depremler bölgenin yapısı gereği yılda birkaç kez olur. Bu büyüklükte bir depremin beklenen depremi tetiklemesi mümkün değil.

S.S: Merkez üssü Kocaeli Gölcük olan 17 Ağustos 1999 Depreminin ardından 11 yıl geçti. Geçen süre içinde deprem yaratacak bir enerjinin toplanması mümkün müdür?

Prof. Dr. Gülen: Depremler için belli bir süre vermek yanlış olur. İki deprem arasında belli bir süre yok. Faylar arasında da farklılıklar söz konusudur. Marmara bölgesinden geçen Kuzey Anadolu fayı aynı zamanda bir fay zonudur. Fay düz bir çizgi şeklinde ilerlerler, zon ise kendi içinde birden fazla fay içerir.

S.S: İstanbul’da yaşanacak büyük depremin Sakarya’ya olan etkisi nasıl olur?

Prof. Dr. Gülen: Mesafeye bağlı olarak yaşanan depremin şiddeti azalmaktadır. Merkez üssünden ne kadar uzaklaşırsa hissedilen şiddetde bir azalma gözlenir. İstanbul’da yaşanacak bir depremde oluşacak yıkım ile Sakarya üzerindeki etkisi arasında büyük fark olacaktır.

S.S: Büyük bir depremden önce doğada belirtiler görülür mü? Görülürse belirtiler nelerdir?

Prof. Dr. Gülen: Her depremde önce doğada deprem öncüsü diye tabir ettiğimiz olayların hepsi gerçekleşmiyor. Ancak bazı depremlerden önce böyle belirtilerin olduğu bilimsel olarak saptanmıştır. Örneğin bazı su kaynaklarının kuruması veya yeni su kaynaklarının oluşması, suların bulanıklaşması, kaynak sularının debisinde değişiklerin olması, suların kimyasal içeriğinin ve sıcaklığının değişmesi, hayvanların normal dışı davranışları ve buna benzer birçok belirtiler olabiliyor.

S.S: Sakarya’da hangi bölgeler zemin ve yapı olarak depreme karşı daha iyi durumda? Depreme dayanıklılık için zemin ve yapı ilişkisi nedir? Yeni yerleşim alanları Korucuk, Karaman ve Camili bölgelerinin zemini nasıl?

Prof. Dr. Gülen: Sakarya ili ve çevresin için konuşacak olursak. Adapazarı ve Düzce bölgeleri merkezi yerleşim yerlerinde zemin alüvyonludur. Bu zemin (alüvyonlu) inşaat için uygun değildir. Zeminin sağlam olması deprem güvencesi için yeterli değil. Zeminle birlikte yapıların da depreme dayanıklı olması gereklidir. Ancak bu şekilde depremler can ve mal kaybı olmadan atlatılabilir. Yeni yerleşim bölgelerinin zemini depreme daha dayanıklı ve yerleşimin olması gereken bölgeler.

S.S: Halk tarafından çok karıştırılan depremin büyüklüğü ve şiddeti arasındaki fark nedir? Zeminin yapısı depremin şiddeti üzerinde bir etkisi var mıdır?

Prof. Dr. Gülen: Bu tabirlerin çok karıştırıldığı doğru. Depremin şiddeti yer hareketinin bölgede yarattığı hasarın bir göstergesidir. Adapazarı ovası bir sedimanter basen özelliği gösterir. Deprem olduğu zaman bu basen içindeki sedimanlar bir yayık ayranı gibi sallanarak depremin yıkıcı gücünü artırır. Depremin büyüklüğü (magnitüdü) ise sismolojik parametrelerle saptanır. Zeminin yapısının depremin şiddeti üzerinde etkisi vardır. Zemin alüvyonlu ve dayanımı az ise depremimin hissedilen şiddeti artar. Depreme dayanıklı, sağlam zeminli bölgelerde ise depremin şiddeti artmaz.

***

Yeni Projeler

Deprem üzerine yaptığımız röportaj sırasında Prof. Dr. Levent Gülen Sapanca Gölü üzerinde Sakarya Üniversitesi olarak deprem araştırmalarının ve projelerinin devam ettiğini söyledi. Prof. Dr. Gülen “Sapanca gölünün altından geçen fay hattının görüntülenmesi için çalışmalarımıza devam ediyoruz. Bu projede fay hattının Sapanca gölünün altından nerelerden geçtiğini ve ne tür karakteristik özelliklerinin olduğunu belirleyeceğiz. Sakarya Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü olarak bu tür projeler ve araştırmalarla çalışmalarımızı sürdürüyoruz.” dedi.

Sel Konusu ve Uluslararası Projeler
Adapazarı’nda zaman zaman yaşanan sel sorunu Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Bölümü tarafından incelendiğini söyleyen Prof. Dr Levent Gülen geçtiğimiz Mart ayında Sakarya Üniversitesinden 10 ülkeden 36 deprem bilimcinin katılımıyla gerçekleşen Uluslararası deprem çalıştayının SAÜ’de yapıldığını söyledi. Uluslararası EMME Projesi (Earthquake Model of the Middle East) Projesi Aktif Faylar ve Sismik Zonlar Çalışma Grubu Türkiye’den Hindistan’a kadar olan bölgenin içinde yer alan fayların incelendiği toplantı Prof. Dr. Gülen yöneticiliğinde gerçekleşmişti.

***

S&S (Her Zaman Önde)

SAMET SERBEST

http://twitter.com/SAMETSERBEST