Meyve ve Sebze arasındaki fark nedir?

Meyve ve sebze yemediğimiz bir gün yoktur ama bu iki yiyecek çeşidi hayatımızda kilit bir konumda olmalarına rağmen belli ki, pek çoğumuz meyve sebze farkı nedir, sorusuna anında cevap verecek durumda değiliz. Zira ben bugüne kadar, yakın çevremdekiler de dahil olmak üzere, meyve ve sebzenin birbirinden nasıl ayırt edileceğini merak den birçok kişi gördüm. İşte bu yazıyı yazmamın sebebi de bu konuya kesin noktayı koymak istemem.

Lafı uzatmadan ve zamanınızı almadan konuya girelim. Meyve ve sebzenin tanımı iki tane: Bilimsel tanım ve halk arasında kabul gören tanım. İlk önce daha basit ve kesin olan bilimsel tanıma bakacağız.

Meyve ve Sebzenin Bilimsel Tanımı

Kaliforniya Üniversitesi Sebze Araştırma ve Bilgilendirme Merkezi’nin yaptığı tanıma göre; meyve, bitkinin ovaryumunun olgunlaşmış halidir yani bitkinin üremesi amacıyla, çiçeğin değişime uğramasıyla oluşmuş ve tohumları (çekirdek vs.) taşıyan bir yapıdır. Bir botanikçinin gözünde bir şeyin meyve olabilmesi için onun bitki tohumlarını içermesi ve çiçek veya onun karşı olan bir bitki parçasının gelişmesiyle oluşmuş olması gereklidir. Buna göre elma, armut, limon, muz ve kiraz gibi meyveler gerçekten meyvedir çünkü bunları -en azından teorik olarak- toprağa gömdüğünüzde yeni bir ağaç çıkabilir ve bunlar ağacın çiçeğinin tozlaşmasıyla oluşmuştur. Varlık amaçları da bitkinin üremesidir.

Sebze ise bitkinin yenebilen diğer kısımlarına verilen isimdir. Bu kısmlar yapraklar, kök ve sap olabilir. Örneğin, marul, maydanoz ve ıspanak yapraktır. Sap sebzeler ise karnabahar, pırasa, brokoli ve bunların benzerleridir. Kök sebzelerde gelince bunlara örnek olarak patates, havuç, turp ve kerevizi sayabiliriz. Bazı sebzelerin ise kök mü sap mı olduğu ilk bakışta belli olmayabilir ve bunları botanikçiler daha iyi ayırt ederler. Hem kök hem sap sayılabilecek sebzeler arasında soğan, sarımsak ve taze zencefil sayılabilir. Bu arada bazı kök sebzeleri toprağa ekince yeni bitki türeyebilmektedir. Mesela soğanı toprağa ekince yeni bir bitki büyüyebilir ama bu soğanı meyve yapmaz çünkü soğan sebzesinin oluşmasının amacı üreme değil besin depolamaktır ve soğanın yenen kısmı çiçekten çıkmaz.

Görüldüğü üzere botanikçilere göre meyve-sebze farkı oldukça açık ve kesindir. Bitkinin çiçeğinden türeyip de üreme amaçlı olan herşet meyvedir. Bunun dışındakiler ise sebze. Ancak halk arasında kabul gören sebze ve meyve kavramı biraz daha karşıktır.

Mutfakta Sebze ile Meyvenin Farkı Nedir?

Domates, hıyar ve patlıcanın ve patlıcanın sebze olduğu konusunda herhalde hemfikiriz. Şu işe bakın ki bilimsel tanıma göre bunlar meyve oluyor çünkü bitkinin çiçeğinde çıkıyorlar ve bunlar esas olarak yeni bir bitkinin üremesi amacını taşıyan bitki bölümleri yani bunlar birer tohum. İşte burada kafamız karışmaya başlayabilir. Biz mutfağımızda bunları sebze olarak kullanıyoruz. Peki sebze olarak kullanmak ne demek?

Halk arasında ve mutfağımızdaki anlamıyla sebzenin tanımını şöyle yapabiliriz: Çoğunlukla pişirilerek yenilen, çoğunlukla tatlı olmayan ve çoğunlukla yeşil olan ve yenilebilen bitki kısımları. Sanırım bu doğru bir tanım olur çünkü çok düşündüm ve bu tanımın dışına çıkan bir sebze görmedim. Bu tanıma göre mesela salatalık pişirilmese bile diğer iki özelliği sağladığı için sebze sayılabilir. Havuç belki biraz kafa karıştırabilir çünkü tatlıdır ve çiğ olarak yenebilir. Ama havucun meyve sayılmayacağı açık olduğu ve pişirilebildiği için yine de tanıma uyar. Meyve ise şudur: Çoğunlukla çiğ olarak yenilen, tatlı olanı makbul olan, tatlılar dışında bir yemeğe katılması ender, çekirdek vb. bir tohum içerebilen ve bitkinin çiçeğinden çıkan yenebilir bitki parçası. Meyve olarak bildiğimiz ürünler gerçekten bu tanıma uyuyor. Salatalık, gene biraz kafa karıştırsa da tatlı salatalık diye bir şey olmadığı için onun sebze olduğu gayet açık.

Sonuç

Halk arasındaki anlamıyla meyve ile sebze arasındaki farkın meyvenin tatlı olarak tüketilmesi sebzenin ise ana yemek olmasıdır, diyebiliriz. Yine de farklı kültürler ve anlayışlara göre bazı bitki kısımlarının meyv ve sebze olması konusunda tam bir fikir birliğine ulaşmak da mümkün olmayabilir.