Ne ‘Lustral’ ne de ‘Prozac’, sadece birazcık “G. Perec”

Sağduyu, vicdan, iyi niyet, özveri, dürüstlük hatta yurtseverlik gibi temel değerlerimizin, köşe dönmecilik, kurnazlık, sırf kendi işini bilmek, sırf kişisel çıkarını kollamak gibi değerlerle yer değiştirdiği, hatta insanı insan yapan değerlerin, ‘Vatan, millet, Sakarya’ diye ti'ye alındığı, kahramanlığın ve fedakârlığın ‘Niyazilik’ tanımlamasıyla küçümsendiği günlerdeyiz ve bu durumu artık oldukça kanıksadık bile!

Kişisel çıkarların, vicdanların önüne geçmesinin erdem sanıldığı zamanlardayız maalesef. Bu yüzden ruhumuz öyle derin kuyularda ki; Ne geniş mega-kent bulvarları, ne dağlar, ne yüksekler, ne de kıyılar nefesimizi daraltan bu durumu bir türlü kes(e)miyor.

İnsanların zamanlarının çoğunda yönlendirilmiş kişisel çıkar kümeleri etrafında civa taneleri gibi yapayalnız yuvarlandıkları, yalnız hissettikleri... Bir araya gelmelerin, sivil toplum hareketi denilen oluşumların bile bu bireysel hedeflere topluca -önce göz, ardından da- el koyma girişimlerinden başka bir anlam taşımadığı, toplum yararını ön planda tutan bir neslin nefesinin daraldığı zor günlerdeyiz.

Diğer taraftan insanın doğasında gizli olan iyilik, yardımseverlik, dayanışma ve paylaşma duyguları ile buna dayalı refleksleri aslında son derece temel, saygın, korunması ve destek görmesi gereken eylemlerdir. Yüzyıllardır yaşadığımız bu coğrafyanın evladı, tarihin derinliklerinden çağlar boyu bize seslenen ünlü felsefi deha Mevlana’nın da belirttiği gibi “…İnsanın bakır yaratılışını altına dönüştürmesi…” mücadelesinin de üzerinde yükseldiği zemindir bu! Birlikte, bir arada olarak kendini de geliştirme, hayatı başarma, yaratma ve mutlu kılma arzusu…

Fakat bu duyguyu aynı zorlu yolda ilerleyenleri itip kakarak, çelmeleyerek ya da ayaklarına, omuzlarına basarak gayri ahlaki bir tarzda (“insanın altın oluşumunu bakıra dönüştürerek”) yaşayarak eyleme koymak var… Bir de bilginin, iyilik, dayanışma, paylaşma ve yardımlaşmanın güçlü ışığı altında, çalışa çalışa, direne direne, kendi iç savaşını vere vere  onurlu bir şekilde yapmak var.

Bu genel manzaranın gündelik kent hayatına yansıyan, kamusal alanlardaki, basit, temel görünümlerini; trafikte apansız ve tehlikeli hareketlere maruz kalarak... Gürültülü ve hareketli ofis ortamlarında, aralarındaki –adı konulmamış- amansız rekabet ve sataşmaların uğultusunda, günlük kelime hazinesi elli-altmışı geçmeyen insanların boş konuşmaları arasında kalarak… Bankamatikten para çekerken -sanki evinde bilgisayarı ile oynuyormuşçasına- dakikalarca oyalananları sıkıntıyla bekleyerek, ortak kullanım araçlarına ya da mekânlarına girerken omuz atıp öne geçip girenlerin karanlık gölgeleriyle ( ki çoğunluğu da maalesef -sözde- kent sakini)  hafta içi bunalıp sıkılarak -sizler gibi ben de- hafta boyunca bir kez daha yaşadım.  Bu nedenle sıkıntılı bir ruh haline büründüğüm anlar oldu... Ve G. Perec yetişti yardımıma…

George Perec" adını duyardım ama ünlü eseri "Yaşam Kullanma Kılavuzu” nu apansız bir yanılsamayla -"Sırlar/Secret" türü- sabun köpüğü kitaplardan biri sanır, uzak dururdum (1). Değerli bir arkadaş sayesinde, ondan alıntılar okuyunca araştırma ihtiyacı duydum (2) . Hem son derece ilginç yaşam öyküsü, hem de yazıp/çizdikleri, idealleri ve hayata dair eleştirileri bana çok yakın ve anlamlı göründü. Ayrıca, edebiyat-matematik ilişkisine, dil oyunlarına verdiği özel önem, bu konudaki çalışma ve denemeleri de son derece dikkate değer… 

İşte, 46 yaşında, o amansız hastalığa yenik düşerek hayata veda eden romancı, film yapımcısı, belgeselci ve araştırmacı yazarın henüz 29 yaşında iken, 1965’te ‘Prix Renaudolt Ödülü’nü alarak edebiyat dünyasına güçlü bir giriş yaptığı ‘Şeyler’ (‘Les Choses’)den bir alıntı: (3)

“…Daireleri pek seyrek düzenli olacaktı. Ama düzensizliğinin bile çok büyük çekiciliği bulunacaktı. Bunu dert etmeyeceklerdi; yaşayacaklardı orada. Çevrenin konforu onlara kazanılmış bir olgu, temel veri, doğalarının bir hali gibi gelecekti. Dikkatleri, ilgileri başka yerde, açtıkları kitapta, yazacakları metinde, dinleyecekleri plakta, her gün yeniden başlayan karşılıklı konuşmalarında olacaktı. Sinirlenmeden, acele etmeden, suratlarını buruşturmadan uzun zaman çalışacaklardı. Ardından da akşam yemeğini yiyecekler ya da akşam yemeği için dışarı çıkacaklardı; arkadaşlarıyla bir araya gelecekler, birlikte gezeceklerdi.

Zaman zaman, kitaplarla dolu bu duvarların, tümüyle eve uydurulmuş, öyle ki sonunda kendi kullanımları için yaratıldıklarına inandıkları bu eşyaların, bu güzel, yalın, tatlı, ışık saçan nesnelerin arasında tüm bir yaşam uyum içinde geçebilirmiş gibi gelecekti onlara. Yine de buraya zincirle bağlı gibi hissetmeyeceklerdi kendilerini; bazı günler serüvene gideceklerdi. Hiçbir tasarı olanaksız gelmeyecekti onlara. Ne hınç, ne acı, ne de çekememezlik duyacaklardı. Çünkü olanakları ve arzuları her zaman, her noktada uyuşacaktı. Bu dengeye mutluluk adını verecekler ve özgürlükleriyle, sağduyularıyla, kültürleriyle, ortak yaşamlarının her anında onu keşfetmesini, korumasını bileceklerdi.

Zengin olmayı isterlerdi. Zengin olmayı bileceklerini sanıyorlardı. Zengin insanlar gibi giyinmeyi, gülümsemeyi, bakmayı bileceklerdi. Gerekli inceliklere, ölçülülüğe sahip olacaklardı. Zenginliklerini unutacaklardı, bileceklerdi zenginlikleriyle gösteriş yapmamayı. Övünmeyeceklerdi bununla. Soluyacaklardı zenginliği. Zevkleri yoğun olacaktı. Zevk alacaklardı yürümekten, gezmekten, seçmekten, değerlendirmekten. Yaşamaktan zevk alacaklardı. Bir yaşama sanatı olacaktı yaşamları… Bu işler hiç de kolay değildir oysa…”.(4)

Oldukça iyi geliyor değil mi?

Aradan bir süre geçip de arkamızı dönüp baktığımızda çoğunun anlamsız, biteviye, amaçsız ve sıkıntı odağı olduğunu farkettiğimiz mega-kent koşuşturmaları karşısında meşhur anti-depresanlardan ne Lustral ne de Prozac diyorum ki iyi gelen sadece birkaç sayfa G.Perec! 

İ.Ersin K.

15 Nisan 2012, Ankara

Blog/ Notlar:

(1) Bir de Enis Batur’un “Georges Perec'i kullanma kılavuzu” adlı eseri var ki; derin/ derya konuların yazı(n) erbabı Enis Batur sayesinde bu aymazlığımdan çok daha önceleri ayılmam gerekirdi!

(2) O değerli, Mülkiyeli, edebiyat ve sinemasever genç arkadaşa, Selin Hakkani’ye teşekkürlerimle.

 (3) Yazarın öz yaşam öyküsü ve eserleri için bkz. http://www.biyografi.info/kisi/georges-perec 

(4) Georges Perec, ‘Şeyler’, Metis Yayınları, İst. 2007, 112 sayfa. Çev. Sevgi Tamgüç.

(*) Bloğuma yönelik Facebook'taki "beğen"ileri için Muhammet Kalkan, Berk Erman, Zafer Bitti ve ibrahim Tiftikçi'ye - 'Facebook' üyesi olmadığım için- buradan teşekkürlerimle...