Okumuş insanın daha az suç işlemesi doğruyu yanlışı gördüğünden mi yoksa bilgi iyi insan mı yapıyor?

Her şeyi bilen prof. ayarındaki kişilerin suç işlemesi eğitim konusunda kafamızı karıştırıyor. Şüphesiz okullar tekke değil insanlık öğretilmiyor ama yani eğitimin insanlığa hiç mi faydası olmaz. En azından yapacağı şeyin nasıl bir sonuç doğuracağını bildiği için yanlış yapmaz diyoruz.

Ben tahsilli ama Bernard Shaw okuyup sonra da kahveye piştilik oynamaya giden kısmen cahil biriyim. Bir de ben zaten temelde iyi yaratılmış biriyim. Yani okusam da okumasam da durum değişmezdi ama şimdi okuma yazma bilmeyen var, ilkokul mezunu var, çift fakülte mastır yapan var, prof var, çoban var… Yani suç işleme oranı bu durumlara göre değişiyor mu? Daha doğrusu eğitimle azalıyor mu? Azalıyorsa neden?

Benim asıl öğrenmek istediğim eğitim insanı daha iyi insan yapıyor mu? Neden, çünkü eğitimli insanlar arasında suç oranının düşük olduğunu görüyoruz. Hatta suçu önlemek için insanları eğitmeliyiz deniliyor.

Bilgi insanın huyunu mu değiştiriyor yoksa içine merhamet mi salıyor? Örneğin okuyan biri insan öldürmenin yanlış olduğunu mu görüyor? Demek ki acıma duygusundan değil; zira öldürenler de var.

Bence eğitim insanın huyunu değiştirmiyor merhamet falan vermiyor, yumuşatmıyor; yaptığı şeyin yanlış olduğunu gösteriyor. Daha da önemlisi (ve belki de asıl neden bu) yaparsa zarar göreceğini düşünüyor, akıllı davranıyor; değilse acıdığı için falan değil, yani kendisini düşünüyor.

Bence de garantili insaniyet birisine onu düşündüğün için değil kendini düşündüğün için kötülük etmemek; çünkü insan kendini her zaman düşünür, başkasını her zaman değil. “Adama yazık” yerine “hapse girerim” daha güçlü bir alıkoyucudur.

Cahilin engelleyicisi “adama yazık” okumuşun ki “hapse girerim” daha doğrusu “bu yaptığım yanlış bir davranış olur” şeklindedir. Cahil hapse girmeyi hiç düşünmez. Davranışın yanlış ya da doğru oluşuna da bakmaz; varsa eğer belki biraz merhamet vardır, onunla vazgeçer.