Papaya (carica papaya) yetiştiriciliği

Papayalar; kısa ömürlü, hızlı gelişen, odunsu, 3-10m boy yapabilendikotil(çift çenekli), bitkilerdir. Açık yeşil veya koyu pembe gövde, düzgün silindirik yapıdadır. 20 yıldan fazla yaşayan papaya, uzun yıllar meyve verebilir. Kültüre edildiğinde genellikle tek gövdeli, yaşlandığında bir çok dal geliştirir. Yapraklar gövdenin üst kısımlarından sarmal yada horizontal olarak çıkar. Yapraklar 5-9lobludur. Yaprak eni 30-60 cm yi bulur ve damarlar sarımsı renktedir. Yapraklar ağaç üzerinde 4-6 ay kalır. 5 petalli çiçekler etli, mumsu veoldukça güzel kokuludur. Kimi papayalar kısa saplı dişi ve erdişiçiçekler oluştururken kimileri sadece erkek çiçekler oluşturur. Çiçek kurulları 1, 5 m uzunluğa erişir.

Havai ve Meksika olmak üzerinde 2 tip papaya vardır. Meyveo lgunlaştığında yeşil kabukludur. Meyve etli kısmı (mezokarp) açıkportakal rengi, pembemsidir. Küçük siyah çekirdekler meyvenin ortasında kümelenmiştir. Havai orijinli papayaların hasadı daha kolaydır. Nadiren2, 4 m nin üzerinde boylanır. Meksika orijinli papayalar daha boylu, daha iri meyvelidir. Fakat lezzet olarak daha düşük değerdedir. Meyveve yapraklar papain maddesi ihtiva eder. Bu madde sindirime yardımcıolur ve etlerin tenderize (yumuşatılmasında) edilmesinde kullanılır. Yenilebilir baharatlı çekirdekler karabiber tadındadır.

Besin elementlerince zengin iyi drenaja ve yeterli miktarda neme sahip topraklarda 9mr17; den fazla boy yapar. Geniş, derin loplu yaprakları 90 cm uzunluğa erişir. Kavuna benzer meyveleri değişken ebatlarda olupmeyve, kısa saplıdır ve yaprakların koltuğundan çıkar.

Papaya meyveleri besin değeri bakımından A ve C vitamini ihtiva eder.Bol miktarda potasyum içerir. Meyve etli kısmı A vitamini bakımındanzengindir. Papaya meyvesinde Sakaroz %48.3, Glikoz %29.8, Fruktoz %21, 9 Karbonhidrat %10 oranlarında bulunur. Asit oranı düşük olup PH: 5.5-5.9arasındadır. Sitrik asit ve Malik asit oranları eşittir. Papain maddesinin sindirimi kolaylaştırıcı etkisi vardır.

Papayalar poligam(çok cinsli) türlerdir. 3 cinsel tip vardır.

1)Erkek
2)Dişi
3)Erdişi

Bununla birlikte bazı bitkiler üzerinde hem dişi, hem erkek, hem deerdişi çiçekler bulunabilir. Aynı zamanda bazı bitkiler üzerinde erkekve dişi çiçeklerin miktarı farklı sayıda olabilir. Cinsel yapıdaki budeğişim kuraklık ve değişken sıcaklık gibi klimatik faktörlerdenkaynaklanır.Çiçeklenme anındaki yüksek sıcaklıklarda ağaç erkek çiçekler üretir. Bu yüzden erkek ağaçlar meyvesizdir. Tepe budaması yapıldığında erkek ağaçlar dişi ya da erdişi bireylere dönüşür. Erdişi bitkiler meyve üretimi açısından tercih edilir. Aynı zamanda meyvelerinelde edildiği çiçeklerin açık tozlaşma ürünü olması beklenir. Bundan dolayı yetiştirici çiçek tiplerine göre yetiştirme desenini seçmekzorundadır. Bu, dişi veya erdişi çiçeklerin her ikisinde çiçeklerini açmadan üzerlerini örterek kontrollü tozlaşma yapmasıyla sağlanır.

Polenizasyon(Tozlaşma)
Dişi ağaçların, erkek ağaçlara ait çiçekler tarafından tozlaşmasıylaoluşan meyve içersinde eşit sayıda dişi ve erkek bireyler verecek tohumlar olması beklenir.

Dişi ağaçlar erdişi ağaçlardan alınan polenlerle tozlaştırıldığındaoluşan meyve içersinde dişi ve erdişi bireyler verecek tohumlar eşitsayıda bulunabilir.

Aynı ağaç yada başka ağaçların erdişi çiçeklerinin kendi kendini yadabirbirini tozlaması yoluyla oluşan meyve içersinde ½ (dişi /erdişi )oranında dişi ve erdişi tohumlar meydana gelir.
Erdişi ağaçlar, erkek ağaçlar tarafından tozlaşırsa oluşan meyvede eşit sayıda dişi, erkek ve erdişi çiçekler verecek tohumlar meydana gelir.

İklim
Papaya ılıman, bol yağışlı yada sulanabilir yetişme ortamlarında iyibir gelişim yapar. Kuvvetli rüzgarlar, su baskını, don olan ortamlarda gelişimi yavaşlar. Dayanabileceği minimum sıcaklık 0 oC civarıdır.

Toprak
İyi drenaja sahip, kumlu, derin, besin elementleri bakımından yeterli topraklarda iyi gelişir.

Yetiştirilmesi
Dikimler en az 2, 4 X 3, 0 m aralık mesafede olmalıdır. Fidanlar 15-20 cmboya geldiğinde dikime uygundur. Çiçeklenme dikimden 5 ay sonra olur. Dişi ve erdişi ağaçlar seçilerek erkek ağaçlar 10 dişiye 1erkek ağaçkalacak şekilde çıkarılır. Şubat-Mart aylarında dikim yapıldığında aynıyılın Ekim-Kasım aylarında meyve alınır. Daha serin yörelerde plantasyon Haziran-temmuz aylarında yapılırsa hasat gelecek yılınnisan-mayıs aylarında olacaktır.

Başarılı bir plantasyon ve yetiştirme için dikkat edilmesi gereken unsurlar:
Kontrollü tozlaşma ürünü, (dişi x erdişi yada erdişi x erdişi) üstün tohumlarla dişi ve erdişi ağaçlarla aynı zamanda meyve büyüklüğü yönünden üstün ağaçlarla plantasyon yapılmalıdır.

Toprak iyi bir drenaja sahip olmalıdır. Papaya su baskınlarına karşı duyarlıdır. Ölmese bile yavaş gelişir.
Sulama kurak dönemlerde uygulanmalıdır. Aşırı sulama büyümede geri kalma çiçek dökme ve taze meyvelerin dökülmesine neden olur.

Papaya hızlı gelişen bir türdür. Yeterli besin elementine ihtiyaç gösterir. Fakir topraklarda düzenli gübreleme ile bol miktarda ürünalınabilir. Bitki ve meyve gelişimi için azot ve fosfor önemlidir.Genellikle her sulamada bitki başına 250 gr (1/2 lb) NPK (10-10-10)(%30N) kompoze gübresi plantasyon sırasında yada hemen dikim sonrasıuygulanmalıdır. Bu miktar gübrelemeye 7-8 aylık oluncaya kadar iki haftada bir doz azar azar artırılmak suretiyle devam edilir.

Hastalık ve Zararlıları
Floridar17;da 3 böcek türü zararlı olmaktadır.
Papaya meyve sineği (Toxotrypana curvicauda) larvaları tohumlarla ve taze meyve dokuları ile beslenirler.

Papaya ağ örücüsü ( Homolopalpia dalera) meyve ve gövde etrafında ağörer ve ağ altında kalan bitki kısımları ile beslenir. Papaya beyazsineği (Trialeuroides variabilis) taze yaprakların alt yüzlerindebeslenir.
Mantar olarak özellikle Antraknoz (Colletotrichum gleosporiodes)hastalığı gövde ve meyvede, diğer kök mantarları yağışlı ve nemli havalarda zarlı olur. Nematot ve virüs gibi zararlılar etkili olabilir.

kaynak: www.ziraatcim.net