Persler geliyor ve frigya kral yolu

Medlerle yapılan anlaşma sonunda doğudakisınırını güvence altına alan Lidya’nın son kralı Kroisos dur. 35 yaşında tahtageçer. Aslında Med prensi olup Lidya kralının kızı ile evlendirilir. Mutlu birkraldır. Tarihçi Heredot’a göre Lidya altın çağını yaşamaktadır. İlk defa altındanpara basan darphaneler kurulmuştur. Ve altın külçeler tapınaklara hediye olarakgönderilmiştir. Fakat kralın yaşadığı mutsuz bir olay aynı zamanda Lidya’nın dasonu olmuştur.

Kroisos’ un çok sevdiği oğlu Atysl yabandomuzu avlarken kaza sonucu ölür ve iki yıl süreyle kral siyasal etkinlikleriaskıya alarak oğlunun yasını tutar. Krallığı yıkan ilk askeri savaşlar MÖ 548de başlar.

Lidya yine doğudan hissettiği savaşçığlıklarına karşı bir askeri harekat başlatır

Lidyalılar MÖ 550 de bir süre önce Medlerinİran da kurulacak olan Akamenid (Pers) hanedanının atası olan Kyros’a karşıçıkmış ve bu egemenliğe son vermiştir.

Kroisos tan önceki kral Alyattes’in birgüneş tutulması ile Medlerle imzaladığı barış anlaşması ile doğu sınırı(Kızılırmak) güvence altındadır. Ve iki kral evlatlarını evlendirerek de bubarışı perçinlemişlerdi.

Kyros’un Med hanedanını yerinden etmesisonucu Lidya kralı Kroisos ta eniştesine yapılan saldırıyı “casus belli” savaşnedeni sayıp Kyros’a savaş ilan etmiş ve doğudaki güvencede böyleceyıkılmıştır. Asıl hedefi ise Kızılırmak’ın ilerisi ve Kapadokya bölgesinineşsiz çekiciliğini topraklarına katmaktır.

Lidya kralı aslında adetleri üzerine yunanbilicilik ocaklarının bazılarına başvurarak savaş hakkında düşüncelerinialırken çok zaman yitirdi. Tüm kehanetleri bir araya getirip yorum yapıncayakadar da yaz geçti. Kışta Lidya devletine bağlı krallıklardan asker toplamaklageçecekti.

İÖ 547 baharında Lidya kralı Kızılırmak’ındiğer tarafında ise direnişlerle karşılaşmadan baskınlar yaparak geçirdi. Aynıyılın sonbaharında ise Pleria denen mevkide (Pteria Hitlerin Hattuşaş’ıolabilir veya olmaz) kazananı belli olmayan bir savaş yaptı. (kimlerle nedenyaptığı bir meraktır hala)

Kışa doğru Lidya kralı başkent Sardeis’e döndüve toplama ordusunu terhis etti. Çünkü ona göre bir tehlike yoktu. Kışsüresince de Mısır’dan, Yunanistan’dan ve Babil’den ücretli asker toparlamayıdüşünüyordu.

Oysa gelişen olaylar Lidya kralınınbeklediği gibi değildi. Çünkü öte yandan savaş ilan edip yendiği Pers krallığınınkurucusu olan Kyros ordusunu hiç acele etmeden yeniden düzenledi. Kralyolu dediğimizmevkiden Anadolu’ya girdi ve ilerledi.

Perslerin bu ilerleyişinden Lidya kralınınancak ordu Gediz mevkisine gelince haberi oldu.

Lidya kralı mevcut orduyla müdafaaya geçmişolsa da Perslerin bu kez akıllıca askeri harekatı sonucu Lidya başkenti sarpele geçirildi.

Lidya kralı Kroisos’la yanındakilerin Kimmerlerindüşmez dedikleri iç kaleye çekilecek kadar zaman olmuştur. Ve kale savunmaya geçilmiştir. Ancak Perslermiğferini almaya inen bir Lidya askerini görüp korunmasız bırakmış bir yoldankayalığa tırmanıp hanedanlığın olduğu kaleyi de kolaylıkla ele geçirmişlerdi.

Heredot’un anlattığı hikayeye göre Lidyakralı canını kurtarmış. Konu Kroisos’un küçük oğluyla ilgilidir. Kroisos sağırve dilsiz olan oğlunu çok severdi. İç kalenin ele geçirilmesiyle ortaya çıkan karmaşadankralı tanımayan bir Pers askeri tam onu vuracakken çocuk dile gelerek “Kroisos’uöldürme” diye bağırır. Bunu üzerine Lidya kralı Pers kralının huzurunaçıkarılır. Pers kralı bu tutuklusundan çok etkilenmiş ve ona saygıgöstermiştir. Kimi zamanda onun öğütlerine kulak vermiştir.

Persleri Lidya’dan atmak için görevlendirilenLidyalı eyalet valisi Paktyas, Kroisos’un hazinesini derleyip toplamada yardımetmek için görevlendirilmiştir. Ancak paralarla kaçması ve bu paralarin birordu kurmak için kullanılması Lidyalıların sonu oldu ve bundan sonra Ege ve Frigya’dakikentler Pers yönetimine boyun eğdi.

MÖ 547 de Lidya’yı alan Pers kralı doğuseferlerine başlamak için Anadolu’dan ayrıldı. Önemli şehirleri isekomutanlarınin yönetimine bıraktı. Bundan sonra Anadolu tam 200 yıl sürecek birzaman diliminde Pers imparatorluğunun egemenliğine boyun eğiyordu.

Pers imparatorluğunun egemenliğinin uzunsürmesi yönetim içindeki bütünlüğe ve doğrudan doğruya iletisim kolaylığınadayanıyordu.

Perslere ait olduğu bilinen eski bir eskibir ahitten okunabilen bir parça önemli fermanların yerel dillerde yazıldığınıakla getiriyor.

“Ve 1. ayın 13 ünde kralın yazmanları çağrıldıve hamanın emrettiği her şey kral straplarına her vilayet üzerinde olan valilere ve her kavimin reislerine hervilayete kendi yazısıyla ve diliyle yazıldı. Kralın Ahaşverouş adı ile yazıldıve kralın yüzüğü ile mühürlendi. Kralın kendi vilayetlerine mektuplar ulaklareliyle gönderildi.”

Açıkça bellidir ki öyle bir olayda başarılıbir posta hizmeti gerekliydi. Pers imparatorluğunun başkenti olan Susa iledeğişik merkezler arasında bir yol şebekesi kurulmuştu. (Pers kralı Dareioszamanında)

Anadolu için en önemli yol Saredis’tenbaşlayıp Susaya uzanan 2700 kmlik Kral yoludur. Bu yol üzerinde 111 posta durağıvardı. Her durakta ulaklar için menzil beygirleri bekletilirdi. Kervanlar buyolu 90 günde alırken kralın ulakları ise bir haftada kat edebilirlerdi

Kral Yolu Saredis’ten sonra bugünkü İzmir-Ankara.karayolunu izleyerek Sakarya nehri üzerindeki eski Frig başkenti Gordion’aoradan Kızılırmak nehrini 2 kez geçerek Kayseri’ye gelir. Oradan Malatya ya Dicle’denaşağıya Diyarbakır’a oradan Musul’a, Musul üzerindeki geçitlerden birinden Dicle’yiaşıp Mezopotamya’ya oradan da Erbil’i geçip aşağıya doğru inmektedir.

Bu yolun Gordion’daki Frig tümülüslerininarasından geçen kısa bir bölümü 1955te Amerikalı arkeologlar ortayaçıkarmışlardı. 5m genişliğinde sıkça serilmiş bir taş döşemeli yoldur bu.

Yolun ODTÜ arazi içinde Yalıncak köyücivarındaki kısmı korunmuştur. Ancak Pesinus kazıları sırasında ortaya çıkankısmın ise pek korunduğu söylenemez. Köylerde bulunan halkın bir kısmı yoldakitaşları sökerek kendi evlerinde kullandıkları görülür. Anadolu üzerinden batıyadoğru yapılan askeri akınlarda kral yolu kullanıldı.

Frigya Pers imparatorluğundan sonra Galatyadenilen bölge içinde yer alıyor ve büyük satraplıklarından birini teşkilediyordu.

MÖ 480 yıllarında Yunan-Pers savaşlarısırasında Frigler Pers kralı Kserkses’in ordusunda yer aldılar. Ancak Perskralının boğazları geçerek Avrupa üzerine düzenlediği sefer pek hayırlıolmayacaktır. Zaman , içinde kurulan yunan bileşkesi Perslerle savaşmayabaşlayacak ve imparatorluğun zayıflamasına neden olacaktır.

Bu seferden sonra Frigya’da gittikçezayıflayarak yunan pazarı için bir esir avı sahası haline gelecektir.

Özellikle bu dönemde Afrika dan ve Asyadolaylarından getirilen esirlerin satıldığı bir esir pazarı durumundadır.

MÖ 395 te de Isparta kralı Persimparatorluğu üzerine bir akın yapmış ve Frigya da Gordion’a kadar gelmiştir.Fakat burayı alamamıştır.

Bugün ise yolunuz Afyon’a bağlı İhsaniyeilçesine düşerse Aslankaya üçler kayası mevkisine bir uğrayın. Frig yolundagitmiş kervanların, kağnıların izleri o yıllardan günümüze kadar sürmektedir.