Peter Norman ve eylem kardeşleri

Tabi spor böyle. Yeni bir efsane çıkınca diğerleri unutuluyor. İster istemez. Bolt geldi ve 100 metre krallığını aldı. 9.58'le olması uzun süre kral olarak kalacağını gösteriyor. Hal böyle olunca bugünlerde Bolt'la birlikte sprint koşuları da gündemde. Televizyon kanalları siyah beyaz arşivlerinden eski efsaneleri buluyor. Belgeseller hazırlıyor. Bunlardan bir kaçını izledim. En ilgi çekici olanı Peter Norman'dı. Bu ismi duymuş olanlarınız olabilir. Bir hikayesi var. Dünya'yı sarsan bir hikaye.
1968 Mexico City Olimpiyatları.
200 metrede Amerikalı Tommie Smith birinci, Avustralyalı Peter Norman ikinci ve Amerikalı John Carlos ise üçüncü oluyor. Norman beyaz. Smith ve Carlos ise siyahi atletler. Ve o günler zencilerin Amerika'da azınlık muamelesi gördüğü. İkinci sınıf vatandaş olarak değerlendirdiği dönemler. Smith ve Carlos ödül törenin de bir eylem yapma kararı alıyorlar. Siyahilerin haklarına dikkat çekmek amaçları. Ödül töreni öncesi Carlos, Norman'ın yanına geliyorlar. Ufak bir konuşma geçiyor aralarında. Carlos soruyor:
- İnsan haklarına inanıyor musun?
- Evet, inanıyorum.
- Peki ya Tanrı’ya?
- Bütün kalbimle...
Kürsüye üç kişi çıkıyor malum ve eğer beyaz bir atlet onlara destek verirse eylem uluslararası bir boyut kazanacaktır. Bunun farkında olan siyah atletler kafalarındaki planı açıklıyorlar. Norman tereddüt etmeden destek veriyor. "Bana yapmam gerekeni söyleyin" diyor. Ardından da aklına gelen fikri onlara sunuyor. Bir çift siyah eldiven alıyorlar. Birini Smith sağ eline takıyor, boynuna da siyah boyun bağı. Carlos ise sol eline diğer eldiveni takıyor ve üst eşofmanının fermuarını açık tutuyor.
Evet güzel de bunlar ne anlama geliyor, diye illaki geçmiştir içinizden. Smith, siyah boyun bağı ile 'zenci gururunu' temsil ediyor. Carlos'un açık fermuarı ise 'ezilen işçileri' temsil ediyor. Ellerindeki eldivenlere gelince, Amerika'daki zenci gücünün bir sembolü... Peter Norman'ın göğsünde ise bir kokart takılı üzerinde 'Olympic Projecy for Human Rights (İnsan Hakları için Olimpiyat Projesi)' yazıyor. Ayrıca siyah atletler zencilerin fakirliğini temsilen kürsüye ayakkabısız çıkıyorlar.
Eee güzel dikkati çektiler. Eylem anlaşıldı. Zenci hakları dünya gündemine yerleşmiş oldu. Peki dünya bunu ayakta mı alkışlamış? Hiç de öyle olmamış malesef. Amerikan Olimpiyat Komitesi siyah atletlerin spor kariyerini o an bitirmiş. Ölüm tehditleri bile almışlar. Hayatları tekrar eskisi gibi olmamış. Zenciler gene birbirine destek olmuş ancak Peter Norman çok daha büyük bir sınav vermiş. Avustralya'da istenmeyen adam ilan edilmiş. Ailesi bile kendisini terketmiş. Olimpiyatlara götürülmemiş. İçki ve kötü hayatla birlikte günün birinde kalp krizi geçirmiş ve hayata veda etmiş.
İşin duygusal bir tarafı: Değerleri geç de olsa anlaşılmış. Bir kaç ödül almışlar. Avustralya'da ödül almış Salute adlı bir film çekilmiş. Üç eylemci atlet, Norman ölene kadar dostluklarını sürdürmüş. Ve Norman hayatını kaybettiğinde tabutunu taşıyan gene o "eylem kardeşleri" olmuş.