Rezerv opsiyon katsayısı 2

Yeni para politikasının neden uygulamaya konulduğunu bir önceki yazımda nedenlerini anlatmaya çalıştım. Kriz sonrası gelişmiş ekonomilerin uyguladığı niceliksel genişleme programları sonucunda gelişmekte olan ülkelere kısa vadeli sermaye girişleri nedeniyle yaşadığı riskleri önlemek için artık geleneksel para politikasının tek başına çözüm olmamaktadır. Fiyat istikrarına odaklanmış ekonomiler kriz sonrasında ise finansal istikrarında önemi ortaya çıktı.

Bu nedenle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) finansal istikrarı da gözetecek yeni para politikasını 2010 yılının sonunda uygulamaya koydu. Yeni para politikası fiyat istikrarı yanında finansal istikrarıda sağlaması amaçlandı.Kısa vadeli sermaye girişlerin sınırlanması, kredi genişlemesinin önlenmesi amaçlanarak ekonomi önündeki riskleri azaltmak istemiştir.

Finansal istikrarı gözeten yeni para politikası bir yandan ekonomide yumuşak inişi gerçekleştirmek diğer yandan çogunluğu kısa vadeli olan sermayenin uzun vadeliye çevirmeyi amaçlamıştır. Geleneksel para politikasında kısa vadeli faiz oranı vardır. Yeni para politikasında bunun yanına faiz koridoru ve zorunlu karşılıklar eklenmiştir.Faiz koridoru ve zorunlu karşılıklar aracılığıyla kredileri ve dövi kurunu etkilemeye çalışmaktadır. Böylece finansal istikrar sağlanabilecektir.

 Merkez Bankasının bankalardan gecelik borçlanabileceği veya borç alabileceği faiz oranları arasında kalan alana faiz koridoru denilmektedir.. Merkez Bankası faiz oranın düşebileceği en düşük oranı ve faiz oranının yükselebileceği en yüksek faiz oranı belirleyerek kamuoyuna açıklamıştır. Örneğin piyasada faiz oranı Merkez Bankasının belirlediği üst limiti aştığında bankaların piyasadaki faiz oranından borçlanmak yerine daha düşük olan Merkez Bankasınından borçlanacaktır.

Merkez Bankasnın etkin olarak kullanmaya başladığı diğer yeni para politikası aracı zorunlu karşılıklar aracıdır. Zorunlu karşılık oranı bankaların MB'sinde yasal olarak bulundurmak zorunda olduğu paradır. Bankalar topladıkları mevduatın belli bir oranını yasal olarak MB yatırmak zorundadır. MB zorunlu karşılıkları kullanarak piyasadaki para arzını artırıp,azaltarak ekonomiyi etkiler. Ekonomide para arzı fazlası yani enflasyon varsa zorunlu karşılıkları arttırarak piyasadan para arzını çeker. Piyasada para arzı azalması sonucu kişiler daha zor para bulur. Böylece iç talep azalır. Enflasyonist etki azalır.Kişilerin satın alma gücü düşer.İthalat azalır.

Merkez Bankası yeni para politikası uygulamaya koyduğu ilk dönemde tam olarak bilinmedinden anlaşılamamıştı. Zamanla doğru bir para politikası olduğu anlaşıldı. Etkilerinin olumlu olduğu gelen verilerden anlaşıldı. 2011 yılında 77 milyar dolar olan cari açığımız 9 ayda (2012 için) 39.3 milyar dolara düştü.Kredi genişlemeside bir risk olmaktan çıktı. Ekonomide yumuşak iniş gerçekleşti.

2012 yılında Merkez Bankası para politikası litaratüre yeni bir para politikası daha ekledi: Rezerv Opsiyon Katsayısı. Rezerv opsiyon katsayısı bankaların Merkez Bankasında zorunlu karşılık olarak tuttukları Türk Lirasi karşılığında altın veya döviz tutabilme imkanı getirdi. Bu para politikası aracını diğer yazımızda ele alacağız.

Emrah Çelik

emrhcelik@gmail.com