Sahaflar çarşısı

İnsan hastayken ne yapar? Hele de tatil günüyse; yatar, yatarken de ya kitap okur ya da televizyon izier. Ben de öyle yaptım. Akşam üzerine kadar kitap okudum, sonra dün aldığım bir filmi izledim. Filmden sonra vakit, yemek için geçti ama, hastayım ya, kendimi şımartayım dedim, tuttum erişte yaptım mis gibi. Onu yerken televizyonda kanal kanal gezinip seyredecek bir şey bulamazken bir de baktım TRT Belgesel! Daha önce hiç görmemiştim bu kanalı. 

O sırada yayınlanan program ise aklımı başımdan alacak kadar muhteşem, SAHAFLAR ÇARŞISI. 

Kameralar çarşının içinde geziniyor, dükkan dükkan dolaşıyor, çarşıdaki eski sahaflar, eskiden oradan alışveriş yapan ünlü yazarlar, aydınlar anlatıyor. 

Bir an kendimi kaybettim, hasta falan olduğumu unutup o büyülü dünyanın içine daldım. Daha iki hafta önce orada eskinin kokusunu içime çekmiş, ruhumu yatıştırmışken şimdi sanki gitmeyeli yıllar olmuş gibi hasretle beyazcama dikmiştim gözlerimi. 

Sirkeci'de çalıştığım on dört yıl boyunca sayısız kez, daha sonraları ise seyrek de olsa yılda en az iki kez gitmekten kendimi alamadığım için değişimine bizzat tanık oldum bu çarşının. Hep kitaplardan okuyup öğrenmiştim burayı, iş hayatıma Sirkeci'de başlayınca müthiş mutlu oldum. Artık her öğlen başka bir yerini geziyordum tarihi yarımadanın. Sahaflar da ilk gittiğim yerlerden oldu; elinden kitap düşmeyen biri için böyle de olması gerekirdi zaten. 

Büyülenmiş gibi gezerdim, okuduğum kitaplarda yazarların anlattığı dükkanları, kitapları arardım. Gerçekten çok eski, ilk basımlarını aldığım kitaplar da oldu, nispeten yeni olanlarını da. Ama hep ikinci el olmasına dikkat ettim sahaf geleneğine uyarak. 

Sahaf, ikinci el kitap alıp satan kişi demek. Sattığı kitaplar hakkında derin bilgisi olan kişi demek. Alıcıyla arasında sıcacık bir bağ kuran kişi demek. O kadar ilgilenirlerdi ki eski kitap almaya gelenle, çünkü o kadar azalmıştı ki artık kitap okuyan. Oturup saatlerce sohbet edebilirdiniz dükkanında bir sahafın ve rahatsız olmak bir yana büyük memnuniyet duyarlardı sizi konuk etmekten. Kısa ama önemli bir detay; sahaflar kitabı en çok parayı verene değil, o konunun ilgilisine satarlardı. 

Çarşıya ilk ayak bastığımdan bu yana yirmi beş yıl geçti ve bu yirmi beş yılda her şey değişti. Önce eski kitaplar azaldı, hatta yavaş yavaş yok oldu, çünkü alıcısı kalmadı. Üniversite öğrencilerine yönelik ders kitapları kapladı neredeyse tüm dükkanların vitrinlerini. Yaşlı sahaflar ölünce yerilerine yenileri gelmedi. Sahaflık, çıraklık ve kalfalıktan sonra ulaşılan mertebedir. Paranın gücüne yenik düşüldüğü için ise, ne çırak ne de kalfa yetişir oldu dükkanlarda. Müşteri profili tamamen değişti, Kapalıçarşı ile Beyazıt arasında bir geçiş yolu oldu burası. Kitaplarla ilgilenen yok, günlük koşuşturma içinde haldır haldır sağına soluna bakmadan geçiyor insanlar. 

Belgeselde bilmediğim ayrıntıları öğrenmek fırsatı buldum çarşının tarihi ile ilgili. Ben hep şimdi bulunduğu yerde faaliyet gösterdiğini, orada kurulduğunu sanıyordum. Meğer ilk, Kapalıçarşı'da imiş yerleri. Aslında sahaflar en önce, medreselerin etrafında medrese öğrencilerine yönelik kitaplar satarmış. 1460'larda Kapalıçarşı yapıldığında onları buraya toplamışlar. Fakat 1894 yılındaki büyük depremden sonra çıkan yangın sonucu şimdiki yerlerine taşınmışlar. Ne yazık ki, 1950 yılında burada da çıkan büyük bir yangında tüm dükkanlar hasar görmüş, binlerce el yazması eski kitap kül olmuş. Belediyenin, çarşının tamamını yenilemesi ve betonarme haline getirmesiyle bugünkü görünümüne kavuşmuş ve bugüne gelmiş. Belediye ayrıca çarşının ortasına, ilk matbaayı kuran İbrahim Müteferrika'nın bir büstünü yerleştirmiş. Ne yazık ki bu değerli insanın farkına varan bile yok. Dedim ya, koşuşturma içinde geçiyorlar artık çarşıdan insanlar, bu koşuşturmada büstün farkına varacak zamanları mı var Allahaşkına? (!) 

Kitaplarla dolu aydınlık dünyalar dileğimle,  

Esen kalın.