Tanburi Cemil Bey

Türk bestecisi, tanbur ve kemençe enstrümanlarının virtüözü Cemil Bey, 1871 yılında, İstanbul' da doğmuştur. Çok küçük yaşta babasını yitiren Cemil Bey, amcasının gözetiminde öğrenim gördü. On yaşında keman ve kanun çalmayı öğrenip, ilk kuramsal müzik bilgilerini ağabeyinden aldı. Çok geçmeden tanbur çalışmaya başladı. Yaşı henüz 12 olduğunda, tanbur çalışındaki ustalıkla dikkati çekmeyi başardı.

Tanburi Ali Efendi, Kemençeci Vasil gibi ustalardan yararlanmakla birlikte, büyük ölçüde kendi kendini yetiştirdi ve 18 yaşına geldiğinde, Türk müzik tarihinde eşi görülmemiş bir tanbur virtüözü olarak benimsendi. Mülkiye' yi bitirerek Hariciye Vekaleti' nde çalışmaya başladıysa da, geçimini daha ziyade sanatıyla sağladı. Tanburdaki ustalığının yanısıra, kemençe, lavta, viyolonsel gibi çalgıları da aynı ustalıkla çalan Cemil Bey, zamanının tanınmış müzikçileriyle ve tek başına konserler vermiş, plaklar doldurmuştur. Plaklarının çoğu, müzikselliği yüksek taksimlerden oluşur. Toplam 36 bestesinin 20' si çalgı müziğinin çeşitli biçimlerindedir. Geriye kalan 16' sı ise şarkılardır.

Başlıca yapıtları arasında, Ferahfeza Peşrevi, Ferahfeza Sazsemaisi, Şedaraban Sazsemaisi, Hicazkar Sazsemaisi, Muhayyer Sazsemaisi, Nihavend Longa, Çeçen Kızı (hüseyni oyunhavası), Feryat ki Feryadıma İmdat Edecek Yok (şehnaz şarkı), Görmek İster Gözlerim Her Dem Seni (hüseyni şarkı) sayılabilir.

Cemil Bey, genç yaşta edindiği ünü, bestelerinden çok, tanbur çalma tekniğinde yaptığı devrime borçludur. Gerçekten de, tanbur çalma sanatı açısından Cemil Bey bir dönüm noktasıdır. Kemençede gösterdiği başarı da tanburdakinden aşağı kalmaz ama, kemençe çalmayı, tanburuyla Osmanlı İmparatorluğu çapında ün kazandıktan sonra öğrenmiştir.

Bestelerinin aşağı yukarı hepsi, özellikle sazsemaileri üstün yapıtlardır ama, bestecilik açısından pek verimli olmayan Tanburi Cemil Bey, gücünü özellikle taksimleriyle ortaya koymuştur. 150' yi aşkın plağının 80 kadarında, her biri bir konçerto sayılabilecek tanbur, yaylı tanbur, kemençe, lavta ve viyolonsel taksimleri yer alır. Cemil Bey ile taksim formu büyük önem kazanmış, ama daha sonraki dönemlerde birçok müzikçinin onu taklit etmesine rağmen, hiçbiri aynı ölçüde kusursuz taksimler gerçekleştirememiştir.

Eşsiz virtüöz Tanburi Cemil Bey, 1916 yılında, İstanbul' da vefat etmiştir...