Tasarrufu etkileyen alışkanlıklar

Tasarrufu önleyen finansal hata1arımızdan kısaca bahsetmiştik. Bu defa diğer davranışlarımıza değinelim.

1. Borç: Kişi tarafından sonradan ödeyeceğim taahhüdüyle  banka veya başka bir kurumdan ödünç alınan kaynaktır. Büyük bir alım için yeterli paranız yoktur, ancak daha sonra taksitler halinde ödemek şartıyla bir borç anlaşması yapabilirsiniz. Borcun karşılığı faizdir.

Borçlanmak, ev veya ofis satın almak, yüksek lisans tahsili veya üniversite tahsili gibi mesleki gelişiminizi sağlayan alanlarda ise bunlar iyi borçtur. Evin zaman içinde değeri artabilir ve gelir sağlar. Mali durumunuzun gelişmesine imkan verebilir. Tahsil amaçlı borç, meslek edinmeye veya meslekte ilerlemeye yarayabilir. İyi borçlar ileride geri dönüşü olabilecek borçlardır. Genellikle Hükümetlerce desteklenir ve düşük faizlidir.

Ancak, ihtiyaç olduğu tartışmalı olan bir tatil için kredi çekip borçlanmak, komşular tarafından konuşulması amacıyla lüks bir araç satın alarak borçlanmak, lüks elbise ve benzeri giyim için borç alıp, harcamak kötü borç sayılabilir. Kredi çekerek yaptığınız tatilin dönüşünde kendinizi daha iyi hisseder ve iş veriminizi artırabilirsiniz ancak borç alınan para harcanmıştır. Örneğin iki (2) haftalık tatil için bütün yıl her ay borç ödemek durumunda kalırsınız. Tatili borçlanmadan mevcut olanakların elverdiği ölçüde tatil yerini, süresini ve zamanını seçerek yapmak daha iyidir.

Yeni lüks bir araç için borçlandığınızda, araç satış yerinden çıktıktan sonra ilk yılında %10-15 değerini kaybeder. Taksitlendirme sürenize göre bir-iki (1-2) yıl veya daha uzun süre araç borcu ödersiniz. 100binTL'ye aldığınız bir araca 50bin TL peşin ödediğinizi, bir yıl içinde taksitlerini tamamlayacağınızı ve yıllık faizi %12 sayalım. Kalan 50binTL borca %12 faizle 6000TL (50x%12=6binTL)  faiz ödeyeceksiniz.  Araç, kullanılmaya başlandıktan bir yıl sonra değeri %10 kayıpla 90binTL olsun. Ödenen faiz ve değer kaybı toplamı 16binTL (6binTL faiz+10binTL değer kaybı) olur. Aracın birinci yıl sonunda satış değeri 90bin TL ve ödenen değer 106bin TL olduğundan değeri %85 (90/106=%85) düzeyindedir ve %15 azalmış demektir.  

Lüks elbise ve benzeri giyim masraflarının geri dönüşü olduğu da tartışmalı bir konudur. Çalışılan iş alanına göre bu masraflar değerlendirilmelidir.

İyi borç ve kötü borç arasındaki çizgi incedir.

Taşıma yapmak amacıyla bir pikap, minibüs veya başka bir taşıma aracı aldınız ve bunun borcunu ödüyorsunuz. İş amacıyla aldığınız bu borç para kazanmanıza yaradığından iyi borç sayılabilir.

Mesleki kariyerlerinde iyi giyinmenin önemli olduğunu bilen kişiler örneğin stilistler, elbise satış elemanları, televizyon ekranına çıkan kişiler, insanlarla devamlı iletişim kuranlar giyim masraflarını bir yatırım sayabilir.

Kötü borcun örneği biriken kredi kartı borçlarıdır. Faizi çok yüksektir.

Kötü borç zaman içinde size bir yatırım gibi mali fayda sağlamayan borçtur. İyi borç, kötü borç yaklaşımında "Borç getiren değil, gelir getiren varlık satın alınması"  vurgulanmaktadır.

Satın alınan ürün yeni bir borç kaynağı veya zamanla değeri sıfıra giden bir ürün olduğunda dikkatli davranmak faydalıdır.

Borç/Gelir Oranı; Borcunuz %35’i aşmasın. Genellikle uzun dönem borçları, taksitler, gelecek aylara aktarılan kredi kart borçları ve benzer borç toplamının aylık kazancın %35’leri altında kalması tavsiye edilmektedir. İster iyi borç, ister kötü borç olsun belirli bir sınırı aşarsa mali durumun yönetilmesi güçleşir.

Borç, bir çeşit tuzaktır, girmesi kolay, çıkması zor. Henry Wheeler Shaw

2. Zararlı Alışkanlıklar Sigara, Alkol, Uyuşturucu Ve Kumar                                                                                                                                Sigaranın kişi sağlığında yaptığı yıkım bilinmektedir. Sigara kalp krizi ve akciğer kanserinin tetikçisidir. Etkisi günlük miktar arttıkça ve yıllar geçtikçe artar. Kişinin ömründe on-onbeş  (10-15) yıllık bir azalmaya sebep olabilir.

Alkol, uzun süre devam edildiğinde bağımlılık oluşturmakta ve kişi alkolik olmaktadır. Sürekli alkol kullanımı karaciğer yağlanması ve ileride siroz hastalığına yol açar. Alkol trafik kazalarına sebep olur. Kişinin psikolojisini olumsuz etkiler.

Uyuşturucu, önce hayâl dünyasında insana mutluluk getiren bir şeyler sunmakta, daha sonra bağımlılık yaratmakta ve adeta kişiyi esir almaktadır. Uzun dönemde beyin hücreleri dahil, sağlık kaybı olmaktadır. Bağımlılık yapan esrar, kokain, ekstazi, amfetamin, eroin, tiner, bali, derby, uhu gibi uyarıcılardan uzak durmalıdır.  

Kumar bağımlıları, heyecan karşılığında para ve zamanlarını kaybederler.  Şanslarının değişeceğini, kazanacaklarını umarak oynamaya devam ederler. Kaybettikçe sinirlenirler, depresyona girerler ve intihara kadar gidebilirler. Kumarbazlarda alkol ve madde bağımlılığı sık görülmektedir.Kumar oynayanlar, kumarhanenin gerçek kazanan olduğunu bilirler ama oynamaktan geri kalmazlar.

Kumar bağımlısı değilim, bazen eğlence için hoşuma gidiyor diyorsanız, kaybettiğinizde size zararı olmayacak miktarda cebinize para koyun. Nasıl olsa sonuçta o parayı kaybedeceksiniz.

Kötü alışkanlıklara bağımlılık, kişinin ailesi ve çevresi ile ilişkilerine zarar verir.                                            

Gençler yetişirken bir grup içinde yer almayı, yeni şeyler denemeyi, meraklarını gidermeyi severler. Stres atmak, yetişkin olduklarını hissetmek için tütün ürünleri, alkol ve uyuşturucuları denerler. Ebeveynlerin, bu ürünlerin zararlarını belirtmesi yetmez. Gencin arkadaşlarını, davranış değişikliklerini, ruh hallerini, harçlık ihtiyaçları değişimini takip etmeleri faydalıdır. Genç bu tür bir teklifi  nasıl reddetmesi gerektiğini bilmelidir. Genç atılgandır, risk alır ancak iyi iletişim, sevgi ve destek onların gereksiz risk almasını önleyebilir.  Genç sonunda zararlı ürünlerin kölesi olabileceğini düşünemez. Yaşamını ve sağlığını tehlikeye atabilir. Gencin ruh ve beden sağlığının zarar görmesi kaybedilen, biriktirilemeyen paradan daha önemlidir.

Sigara; Bir uçta ateş, öteki uçta bir aptal ve arada biraz tütün. Anonim

Kişi olarak pahalı ve sağlığınıza zararlı alışkanlıklarınızı örneğin sigara içmeyi azaltın ve uzun dönemde bırakın. Günde 6TL değerinde 1 paket sigara içtiğinizi ve bu kötü alışkanlığınızın on yıl devam ettiğini varsayalım. Sağlık, iş verimi kayıplarınız yanında         21 900TL (6TLx365günx10yıl) paranız duman olup gitmiştir

Aynı şekilde dışarıda özel kahve tiryakiliği cebinize zararlıdır. Her gün içiyorsanız, önce haftada bir, daha sonra iki haftada bir için ve zaman içinde azaltın. Kahveyi iki haftada bir içtiğinizde; yıllık harcamanız 5TL kahve için 130TL, yıllık kazancınız ise 1695TL olur.

Ay içinde önemsenmeyen kahve, çay, sandviç, meşrubat,  sigara, alkol,  dışarıda yenen öğle ve akşam yemekleri, alınan kişisel bakım malzemeleri, hobi masrafları toplamının bilinmesi önemli olabilir.

Bu tür harcamaların toplamı küçükse sorun yoktur. Ancak büyük bir rakama erişiyorsa mutlaka gözden geçirilmeli ve toplamda tasarruf sağlayabilecek bu kalemlerin harcamalarına son verilmelidir.

Başarı belki insana çok şey öğretmez, fakat başarısızlık çok şey öğretir. Çin Atasözü

3. Alışveriş Bağımlısı

Kişisel olarak çocukları yüzmeye, basketbola, jimnastiğe ve benzeri bir spora bıraktıktan sonra zaman geçirmek için alış veriş merkezine giriyorsanız, öğle arası alış veriş merkezlerine bakıyorsanız, sandviçinizi evden getiriyor ama çay veya kahvenizi dışarda içiyorsanız, arkadaşlarınız alış veriş merkezine giderken sizi götürmeyi teklif ettiklerinde kabul ediyorsanız alış verişi seviyorsunuz demektir.

“Alışverişi herkes sever” diyebilirsiniz. Genellikle zorlu bir iş gününden sonra insanlar stres atmak, neşelenmek amacıyla alışveriş yapar. Bu tür alışverişin maliyetinin az olması önerilir. Sık sık yapıyorsanız, "Aşırı harcama yapmanız tehlikesi" vardır. Rakamlar küçük olsa bile toplanınca büyük rakamlara erişebilir. Kendinizi sınırlamaya çalışmanız faydalıdır.

Kredi kartıyla; park yeri aramadan, kuyrukta beklemeden, konforlu koltuğunuzda oturarak  internet üzerinden alışveriş sitelerini takip edebilir, fiyatlarını karşılaştırabilirsiniz. İnternet üzerinden alış veriş yapıyorsanız bunun eriştiği miktarı her ay kontrol edin, belirli bir miktarı aşmayın.

Bazı kişiler alışveriş bağımlısıdır. Alışveriş bağımlısı, ihtiyaç olmadığı halde bir şeyler satın alır ve alışveriş yaptıkça kendini iyi hisseder. Mali sıkıntılara rağmen sorunu inkâr edercesine sık sık alışveriş yapar. Ay sonu faturalarını ödemekte güçlük çeken kişi, borçlarının arttığını bilir, ancak kendisini alışverişten alıkoyamaz.

Bu tür kişilere aileden bir kişi yardımcı olabilir. Sorun bağımlı kişinin mahcup olmaması için çevreye söylenmeyebilir. Alış veris bağımlısının acil durumlarda kullanması için bulunan bankamatik kartı dışındaki diğer kredi kartları iptal edilebilir

Kişi sadece listeye uygun peşin parayla alış veriş yapabilir ve yanında fazla para bulundurmaz. Mağazalar kapandıktan sonra veya gündüz yanında para bulundurmadan sadece vitrin alışverişi yapabilir. Televizyonda alışveriş kanallarını seyretmemek, alışveriş isteği gelince yürüyüşe çıkmak uygulamalar arasındadır. Alışveriş bağımlısı kişi spor yapmak, kitap kulüplerine üye olmak, yeni arkadaşlar edinmek yoluyla bağımlılığını azaltabilir. Gerektiğinde tıbbi destek alabilir.

Kişinin heyecan ve içgüdüsünün etkisi kaybolduktan sonra akıl kişiyi kontrol edebilir. Carlton Simon

Farklı bir görüş; “Daima söylüyorum. Alışveriş, psikiyatrise gitmekten ucuzdur.” Tammy Faye Bakker

4. Hobilerinizin Maliyeti Ve Tasarrufa Girdi Olması                                                                                                                      

Hobi, kişinin boş zamanlarında hoş vakit geçirmek için severek yaptığı faaliyetlerdir.

Maketçilik, fotoğrafçılık, albüm yapmak, resim yapmak, koroya katılmak, örgü örmek, dikiş yapmak, kayak, model uçak veya helikopter uçurmak, bisiklete binmek, motosiklet sürmek, su altı dalgıçlığı, dağları gezmek, astronomi, yelken, mücevherat tasarlamak ve benzeri muhtelif zevkleriniz olabilir.  

Birisinin mesleği, bir başkasının hobisi olabilir. Yemek yapmak bir ahçının profesyonel işiyken, bir mühendis yemekseverin hobisi olabilir.

Pahalı hobiler kapsamında; uzaktan kumandalı model uçak veya helikopter uçurmak, motosiklet kullanmak, golf ve kayak, ucuz hobiler kapsamında okumak, yürüyüş ve sinemaya gitmek sayılabilir.

Hobi’ye önce düşük kaynaklar ayrılmalıdır.Örneğin model uçak veya helikopter uçurmak için önce bir hobi mağazasına uğramak, bulunduğunuz şehirde bu alandaki amatör kulübüne girmek, ikinci el modelleri uçurmaya başlamak, hüner ve bilginizi artırmak faydalıdır.

Uygulanacak kural;Hobiniz için ne kadar para harcarsanız, aynı miktarı mutlaka tasarruf hesabınıza aktarın. Böyle davranabilirseniz; bu tür zevkleriniz için satın almadan önce düşünecek ve tasarruf hesabınıza yeni bir girdi kaynağı oluşturmuş olacaksınız.

Bir alışkanlık maliyet oluşturmaya başlarsa, O hobi diye çağrılır. Musevi atasözü

İyimser görüş; Hobinizi iş sahasında kullanabilirseniz, para kazanmanız mümkün olabilir.

Kötümser görüş; Kibrit kutusu kolleksiyoncusu olduğunuzu varsayalım. 1500 adet topladınız ve epeyi miktarda para harcadınız. Değeri olabilir mi?  Öldüğünüzde çocuklarınız o kibrit kutularını koruyacak mı? Eşya kalabalığı olarak görüp öldü fiyatına satacak veya atacak mı?

Koleksiyon için para harcamadan önce tüm olasılıkları düşünün.

Tüketimi körükleyen satış elemanlarının fikirlerinden çok, cebinizdeki paranın korunması önemlidir. Satış elemanları sizin arkadaşınız değildir

Hobileriniz için ne kadar para harcarsanız, aynı miktarı mutlaka tasarruf hesabınıza aktarın. Birincisi bu tür zevkleriniz için satın almadan önce düşüneceksiniz, ikincisi tasarruf hesabınıza yeni bir girdi kaynağı sağlamış olacaksınız.