Tasavvuf müziği; hayat görüşümüzü değiştiriyor.

Tasavvuf Müziği Nedir?

Tasavvuf Müziğini yorumluyan çok sanatçı var elbette…

Ben Ahmet Özhan’ı dinlerken çok duygulanırım, çok etkilenirim. Onun Mevlana’yı, Yunus Emre’yi anlatışı ve seslendirişi bir başkadır sanki…

Ahmet Özhan’ın bir röportajında:

Hayat felsefesini, Mevlana hoşgörüsü ve Yunus Emre düşüncesi ile şekillendirmiş denilmişti. Ne kadar güzel. Keşke hepimiz yapabilsek.

Ahmet Özhan; Tasavvufu görev edinmiş, geniş kitlelere sevdirmiş.

Ayrıca tasavvuf müziğini iyi icra eden Rıfat Çalışkan Beyle bir televizyon programında birlikte konuk olmuştuk.

O zamanda dinlemiştim. Çok etkilenmiştim.

Rıfat Çalışkan Bey; sesi ile sazı ile yaptığı müzik ile hani gönül telinizi sızlatır ya işte öyle olmuştu.

Tasavvuf müziğini dinlediğinizde içiniz coşuyor adeta, yürekleniyorsunuz, yada yüreğinizin farkına varıyorsunuz.

Kendinizi bir çok şeyden ayıklıyorsunuz.

Huşu ile doluyorsunuz. (Tanrı'ya boyun eğme, gönlü korku ve saygı ile dolu olma)

Tasavvuf müziği ile ilgili alıntıları aktaracağım sizlerle birlikte bende bilgileneceğim…

Tasavvuf müziği yüzyılların birikimini sunar.

Ramazan denilince akla gelen güzelliklerden biride tasavvuf müziği, bu günlerde daha çok dinleyebiliyoruz.

Tasavvuf müziği farklıdır. Onu dinlerken eğlenmezsiniz, ne olduğunuzu, ne yaptığınızı düşünürsünüz.

Birçok tarikatta Tasavvuf müziği varmış fakat en gelişmiş hali Mevlevi müziğiymiş.

Tasavvuf müziği için resmi açıklamalarda şöyle deniliyor:

İslam dininde, müziğin eğlendirmek amacı ile değil, kulluğu hatırlamak için kullanılan müzik türüne Tasavvuf müziği adı verilir. Tasavvuf felsefesinin müziğe yansıması olarak görülebilir.

Tasavvuf müziğini dinlediğinizde Türk sanat müziğini dinliyor gibi olursunuz. Çünkü o sanat müziğinin dini biçimde yansımasıdır.

Şöyle açıklanıyor:

Tekkelerde yapılan Mevlevi müziği ve Halk müziğinin kalıplarının kullanıldığı Alevi Bektaşi müziği olarak iki başlık altında değerlendirilmektedir. Bu açıdan bakıldığında tasavvuf müziğini; tasavvufi sanat müziği ve tasavvufi halk müziği olarak incelemek daha uygun olacaktır.

Tasavvufi Sanat Müziği:

Bu müzik biçiminde, geleneksel sanat müziğimizin temel makam seyir ve perde dizgesi kullanılır. Kentsel bir müzik yapısıdır, törenseldir ve bu törenlerin temel öğesi danstır. Önemli çalgıları, ney ve kudümdür.

Müziklerinde kullanılan formlar bakımından uzun soluklu eserlerdir. Sözlerin okunma biçimi sanat müziği biçimindedir ancak sözler ağırbaşlı ve oldukça ciddidir. Tasavvufi sanat müziğinde; Sema, Gülbang, Ayini Şerif gibi çeşitli formlar bulunmaktadır.

Tasavvufi Halk Müziği:

Melodik ve ritmik açıdan halk müziğimizin temelleri üzerine kurulmuştur ve halk müziğindeki perde dizgesi kullanılmaktadır. Bu müzik türünde de sözler ve çalgılar önemlidir. Şiirler genel olarak hece vezni ile yazılır ve halk edebiyatında bulunan tasavvuf düşüncesinin işlenmiş olduğu şiirlerden seçilir. Bağlama ailesinden kısa sap bağlama olarak bilinen çöğür en önemli çalgısıdır. Müziklerinde, süslemeler çok az kullanılmıştır. Tasavvufi halk müziğinin de temel öğeleri arasında dans bulunmaktadır. Nefes, Samah, Savt, Deyiş, Duvaz-ı İmam gibi çeşitli formları bulunmaktadır.

Bunların dışında cami müziği de Tasavvuf müziğinin içerisinde değerlendirilebilir ancak tasavvuf müziğinde, enstrümanlar eşliğinde ibadet yapılırken, cami müziğinde sadece insan sesi yani acapella olarak ibadet yapılmaktadır.(alıntı)

&

Tasavvuf Nedir:

Tasavvuf Tanrı evren veinsan ilişkisini bir bütünlük içinde açıklamaya çalışan insanın tanrısal erdemlere benzemesini amaçlayan dinsel ve felsefi düşüncedir.

Başlangıçta günah işlemekten sakınmak dünyasal işleri küçümsemek ve bunlardan uzak durmak yalnızlığı seçerek sürekli Tanrı'yı anmak kalbin ancak bu yolla temiz tutulacağına inanmak gibi düşünceler ve uygulamalarla ortaya çıkan tasavvuf 12.yy'dan sonra tarikatlar biçiminde örgütlenerek güçlü bir hareket durumuna gelmiştir.

Tasavvuf Müziği Nedir:

Tasavvuf müziği vahdet-i vücut (vücudun birliği) anlayışıyla bestelenmiş dini yapıtlardan oluşur.

Mevlevi Bektaşi Celveti Gülşeni Halveti Kadiri Nakşi v.b.
tarikatlarda tasavvuf müziği varsa da bunların içinde sanat değeri taşıyan ve gelişmiş müzik Mevlevi müziğidir.

Itri, Dede Efendi, Osman Dede, Ahmet Ağa gibi besteciler tarafından bestelenen Mevlevi ayinleri Türk tasavvuf müziğinin başyapıtlarıdır

Tasavvuf müziğinin önemli formları Mevlevi ayinleri dini peşrevler ilahilernaatlar şugllar mersiyeler Bektaşi nefesleri duraklar ve tevşihlerdir.

&

Tasavvuf Müziğinde Kullanılan Müzik Aletleri:

Bendir:

Derili vurmalı sazlardandır. Sadece tasavvuf müziğinde kullanılır. Dindışı müzikte kullanımı büyük hatadır.

Kudüm:

Belli belirsiz ses veren derili, vurmalı sazlardandır. Gövdeleri yarıküre biçiminde olan iki küçük davuldan oluşur. Davullar , Bakırgövdenin üzerine deri gerilerek yapılır ve ikisi arasında bir dörtlü ya da üçlü akor farkı vardır.

Nevbe:

Derili vurmalı sazlardandır. Nevbeye verilen bir diğer adta 'zilsiz tef’tir. Nevbe de bendir gibi sadece tasavvuf müziğinde kullanılır.

Ney:

Dilsiz nefesli sazlardandır. Sadece tasavvufta değil klasik türk müziğinde de kullanılır. Altısı önde olmak üzere yedi deliği olan bir kamış olan neyin ses alanıüç oktava yakındır.

Rebab:

Yaylı sazlardan olan rebab sadece tasavvuf müziğinde kullanılır Göğsü deridendir. Düşey olarak iki arasında ya da sol diz üzerinde tutularak çalınır Ses alanı bir buçuk oktavı zor bulan rebab daha sonraları yerini sinekemanına bıraktı.

Dini Müzik Türleri:

A.Cami mûsikîsi (özelligi yalniz sesle icra edilmesidir)
a) Usulsüz okunanlar Münacat, Ezan, Kaamet, Salat-u Selam, Tekbîr, Mersiye
b) Usullü okunanlar Cumhur, Tevsîh ve Tesbîh gibi Ilahi türleri

B. Tekke mûsikîsi (özelligi saz esligiyle de icra edilebilmesidir)
a) Usulsüz okunanlar Na't-i Peygamberi ve Durak
b) Usullü okunanlar Ayîn-i Serif (Mevlevî), Ayn-i Cem ve Nefesler (Bektasî) ve Zikir Ilahileri (Arapça güfteli olanlarina Sugl denir)

C. Hem camide hem tekkede okunan dinî mûsikî formlari
a) Usulsüz okunanlar Kur'an-i Kerîm ve Mevlid-i Serif
b) Usullü okunanlar Her türlü ilahiler
c) Kismen usullü kismen usulsüz okunan Miraciyye gibi(alıntı)

Nazan Şara Şatana