Teknoloji Bağımlılığı

   Günümüzde artık pek çok ailenin yaşadığı en temel problemlerden biri teknoloji bağımlılığı olmuş durumda. Bu yazıda ana hatlarıyla ne olduğu, neden olduğu ve nasıl çözülebileceği üzerine durmaya çalışacağım.

   Öncelikle teknoloji bağımlılığı derken neyden bahsediyoruz: Telefon, bilgisayar, tablet, sosyal medya kullanımı, oyun, televizyon ve/veya internet... Süreç genel hatlarıyla bireyin teknolojiyle geçirdiği vaktin giderek artması, uyku ve beslenme düzeninin bozulması, sorumluluklarını yerine getirmede aksamalar, uzak durmaya çalışıldığında öfke patlaması tedirginlik uyku bozukluğu gibi yoksunluk belirtileri görülmesi, plan hedef oluşturamama veya buna riayet edilememesi, aile okul iş hayatında sorunlar ve sağlık problemlerinin yaşanması şeklinde gelişiyor.

   Beraberinde aklımıza gelecek olan soru şu olmalı: Hemen hemen hepimiz teknolojiyi kullanırken bazılarımız neden bağımlı oluyor? İçinedönük mizaçlı kişilerin, arkadaş grubu teknolojiyi fazla kullanan kişilerden oluşan bireylerin, aile iş okul hayatında çeşitli problem veya süregelen başarısızlık yaşayan bireylerin, sosyal becerileri zayıf olan bireylerin, ailesinde herhangi bir bağımlılığı olan bireylerin, zaman planlama becerisi zayıf olanların teknoloji bağımlısı olma potansiyelinin daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz.  Başında merak edip denemelerle başlayan süreç zamanla ondan daha iyi yapacak bir şey bulamama ve bunu yapmak için amaç edinme (kaçış), daha da ilerleyen zamandaysa amaca bakmaksızın onsuz olamamaya dönüşüyor. Ve bilinen bir gerçek var ki teknolojik bağımlılığı olan kişilerin büyük çoğunluğu ilerde depresyon, madde kullanımı, duygu durum bozuklukları yaşıyor.

   Normalde kullanım süresi ne kadar olmalı? Akılda kolay kalması adına her 3 yaşta yarım saat ekleyerek kullanım süresini belirleyebiliriz(0-3 yaş mümkün olduğunca uzak tutulmalı, 3-6 yaş yarım saat, 6-9 yaş bir saat, 9-12 yaş bir buçuk saat, 12 yaş üstü iki saat). Çocukluktan itibaren verdiğimiz her tavizin, esnettiğimiz her kuralın ve/veya anne baba olarak çocuğumuzdan yapmasını beklediğimiz ancak bizim yapmadığımız her davranışın ilerde büyük problemler olarak karşımıza çıkacağı gerçeğini göz önünde bulundurursak işe nereden başlamak gerektiğini söylemeye bile gerek yoktur sanırım.

   Peki, ebeveyn olarak çocuğumun ilerde teknoloji bağımlısı olmaması veya şimdi çocuğumun teknoloji bağımlılığına çözüm için neler yapabilirim?

1. Önce siz çocuğunuza doğru örnek olunuz.(çocuk en önce sizi rol model görecektir.)

2. 3 yaş itibariyle çocuk ilk defa teknolojiyle karşılaşmaya başladığında mutlaka yanında olun. Neyi neden izlediğinizi, neyi neden izlemediğinizi, o yayının esasında gerçek amacının ne olabileceği gibi konularda bulunduğu yaş dönemine uygun olacak şekilde onunla konuşun. (seçici olma ve eleştirel düşünebilmeyi öğrenebilme) 

3. Ailece yapılan etkinlik akşamları televizyon izlemek olmamalı. Hep birlikte yapılabilecek etkinlikler listesi hazırlayıp uygulayabilirsiniz.

4. Çocuğunuzla yakından ilgilenin. Anlattıklarını önemseyin. Duygusal yakınlık kurun.

5. Diğer pek çok konuda olduğu gibi teknolojinin kullanımına dair de çocuğunuzla birlikte bazı kurallar koyun. Evde yaşayan herkesin bu kurallara uyması konusunda net olun.

6. Sürekli oynadığı bir oyun varsa bir gün oturun ve siz de onunla birlikte oynayın. Ama gerçekten, merak ederek, anlamaya çalışarak. Sizin ilginizi çekmeyen veya anlamlı bulmadığınız bir şeyde o tüm vaktini harcayacak kadar neyi kayda değer görmüş olabilir? Bunu anlamaya çalışın. Belki de onun bunu yapmak için iyi bir nedeni vardır da siz bunu fark etmemişsinizdir.(bir duygu, bir sorun, bir boşluk)

7. “Tamam, kapatıyorum 5 dakika daha”lar uzayıp gidiyorsa, kullanım yapılan zamanları değiştirmek belki de daha faydalı olabilir. Örneğin bugün 12’de doktora gidilecekse oyun oynayacağı zamanı doktora gitmenin hemen öncesine getirebilirsiniz.

8. Kullanım yapılan yeri değiştirebilirsiniz. Her zaman odasında teknolojiyle vakit geçiriyorsa bundan sonra herkesin bir arada olduğu salon veya oturma odasında kullanım yapabilir.

9. Kullanım yapılan süreyi değiştirebilirsiniz. Zamanla azaltmak için şöyle bir yol izleyebiliriz: Başlarda daha uzun kullanım, peşine kısa sık aralar; ilerleyen zamanlardaysa daha kısa kullanım, uzun aralar. Belli süre için komple yasaklamayınız ve geçiş planlaması oluşturunuz.

10. Çocuğunuzun arkadaşlarını yakından tanıyın. Birlikteyken ne şekilde vakit geçirdiklerini öğrenin.

11. Tablette oyun oynamasını, sorumluluklarını yerine getirdiğinde ödülü; yerine getirmediğinde elinden alındığı bir ceza haline dönüştürmeyin. Bu şekilde davrandığımızda aslında farkına varmadan sanki hayatımızın odak noktası teknolojiymiş de onunla ilişkimizin sorumluluklarımızla bir bağlantısı varmış gibi mesaj vermiş oluyoruz.

12. Bazen pek çok davranışımızı yeterince bilmemekten ya da sonuçlarını öngörememekten önemsememekten devam ettirebiliyoruz. Böyle durumda bireye daha açıklayıcı bilgiler vermek gerekir. Evin bazı yerlerine, hareketsizce hep aynı pozisyonda cihaz kullanımı sonucunda vücut duruşunun bozulmuş haline örnek olacak resmi asmak bir uyarıcı-hatırlatıcı olabilir.

13. Bir uzmandan destek alın.

Şüphesiz ki değişimler hep sancılı, zorludur. İnanın, cesaret edin ve hep birlikte başlayın.

Psikolojik Danışman

Deniz Yüzbaş