Thales ve Felsefesi

“Düşünmek toprağı işlemek gibidir, düşünmek eylem yapmaktır. Dört yıl hareketsiz duran Thales felsefeyi var etti.”der Viktor Hugo Sefiller adlı romanında.

Felsefeyi başlatan filozof olarak kabul edilen Miletoslu Thales M.Ö. 624-546 yıllarında yaşamıştır. Thales, bir filozof olmasının yanı sırı bir politikacı, geometrici ve astronomdur. Thales, geometriye Mısır’a gerçekleştirdiği bir seyahatte öğrenmiştir ayrıca bu seyahatinde Nil nehri'nin taşması sonucu nehrin kıyısından hayat fışkırdığını görerek evrenin arkhesi'nin su olabileceğini düşünmüştür. Diğer bir deyişle Thales’a göre evrenin ana maddesi sudur.

Felsefe tarihinde Thales’i önemli kılan husus onun evrendeki her şeyin insan aklı tarafından anlaşılmaya açık olduğunu öne sürmesidir. Bu yönüyle Thales hiçbir şeyin mistik olamayacağını da iddia ederek  mitostan logosa ilk adımı atar, diğer bir deyişle mitolojik geleneği bir yana bırakarak anlam ve düşüncenin kapısını aralar. Thales’in bu bakış açısı aynı zamanda bugünkü bilimin ortaya çıkmasına da vesile olmuş ve bu sayede Thales, tarihte dönüm noktası diye tabir edilebilecek bir gelişmeye imza atmıştır.  Bu yönüyle Thales kuşkusuz insana en çok ilham veren kişilerden biridir; zira önünde ilham alabileceği kimse yokken kendi aklına ve genel olarak insanın aklına güvenmiş ve insanlığa bir nevi çağ atlatarak yalnızca bir insanın bile çok büyük şeyler yapabileceğini ispatlamıştır. Bu bağlamda Thales’le birlikte bizim ‘Batı bilimi’ dediğimiz olgunu da ortaya çıktığı kabul edilir. Nitekim Celal Şengör’e göre de Avrupa, eleştirel akıl diyebileceğimiz yeteneğini iki Anadoluluya borçludur: M.Ö 6. yüzyılda iki Miletli, Thales ve öğrencisi Anaksimandros, ilk kez dinsel inançların kendilerine sunduğu dünya ve evren kavramlarının ve yetersiz olduğunu görerek, bu inançları oluşturan fikirlerin yerine daha iyilerinin üretilebileceğini düşünmüşlerdir.

Bilim adamı yönüyle de ön plana çıkan Thales’in dönemine göre oldukça çarpıcı ve yaşadığı halkı etkileyen tespitleri de olmuştur. Örneğin güneş tutulmasının ne zaman olacağını hiç hatasız önceden bildirmiştir, açık denizden gelen gemilerin mesafesini hiç hatasız ölçmüş ve yere düşen gölgesinden yola çıkarak Keops piramidinin yüksekliğini tam olarak ölçmeyi başarmıştır. Bütün bunların yanında Thales, paraya, mala ve mülke değer vermeyen bir kişiliktedir. Thales’in bu yönüyle alakalı anlatılan şöyle bir olay bulunmaktadır: Fakir ama bilgili biri olan Thales’le etrafındaki insanlar "madem o kadar bilgilisin neden fakirsin" diye dalga geçer ve onun bilgeliğini küçümserler. Bunun üzerine Thales, astronomi bilgisini kullanarak zeytin hasadının en verimli olacağı yılı tespit edip ve daha kıştan küçük bir sermaye toplayıp onunla Milet ve Sakız’daki tüm yağ preslerine kaparo vererek hepsini kiralama gibi bir girişimde bulunur. Başka rakibi olmadığı için de bu ona pek ucuza gelmiştir. Sonrasında zeytin toplama zamanında yağ preslerine büyük bir talep olunca, Thales bunları canının istediği fiyata halka kiralamıştır. Böylece bir çokça para kazanmış ve filozofların -bilimcilerin- isterlerse kolay zengin olacaklarını, fakat yaşamdaki amaçlarının bu olmadığını halka göstermiştir.

Thales, söylediği bazı düşündürücü ve özlü sözlerle de meşhur bir filozoftur: Ona, “en güç şey diye?” sormuşlar; O, “kendini tanımak” demiştir. “En kolay şey nedir?” demişler; “başkasına öğüt vermek” şeklinde yanıtlamıştır. Erdemle yaşamanın çaresini sormuşlar, “başkalarında görüp ayıpladığımız şeyleri yapmayarak” demiştir. “Mutlu insan kimdir?” demişler; “sağlığı yerinde, zengin, yürekli, bilgili olandır.” demiştir.

Son olarak Thales insanlara şu öğütleri vermiştir:

- Haksız kazançla zengin olma.

- Yakınlarına ve dostlarına söylediğin kötü sözler yüzünden mahkemelere düşmemeğe çalış.

- Sen anana, babana karşı nasıl davranırsan çocukların da sana karşı öyle davranırlar.
- Başkalarını suçladığınız şeyleri kendiniz yapmayın.
- Tembellik hoşa gitmez. Zengin de olsanız tembellik etmeyin.
- Herkese güvenmeyin.
- Ölçülü olun.
- Kendinize hâkim olmamanız zarardır.

Kaynaklar

Aristoteles (1983). Politika. 1. Kitap, 2. Baskı. Çev.: Mete Tunçay. İstanbul: Remzi.

Şengör Celal ( 2016). Bilgiyle Sohbet. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları

https://www.biyografi.net.tr/thales-kimdir/

Ümit AKÇAKAYA

Uzm. Psikolojik Danışman & Online Terapist

https://www.tavsiyeediyorum.com/psikolog_15915_umit_akcakaya.htm