Türk temel değerleri

Temel değerlerimiz ve Türkiye

Bu yazıda Türkiye’ deki temel değerlerin neler olduğunu listeleyecek, sıralama yapma nedenlerimizi açıklayacak, saydığımız değerlerden hangilerinin listede olmamasini istediğimizi belirtecek ve bunun nedenlerini tartışarak sıralayacağız.

Öncelikle değerler nedir?

Bilim yargısı doğru – yanlış iken değer yargıları iyi – kötü , güzel – çirkin gibi kavramlardır. Bilim yargısı olabildiğince objektif iken değer yargısı nesneldir. Çünkü her toplumun iyisi – kötüsü , güzeli – çirkini öteki toplumlardan farklıdır. Zaten ulusların bu nitelikler sayesinde birbirlerinden ayrıldıklarını açıkça söyleyebiliriz.

Değer konu olan bir nesne,bir davranış, bir kurum yada bir rol olabilir. Örneğin Hristiyanlar’ da haç kutsaldır. Türkler’ de kayınvalideye anne denilir ve o şahısa diğer insanlardan farklı bir saygı gösterilir. Askerlik, Türk toplumunda kutsaldır. Hristiyan toplumlarda ise papaz toplumda önemli bir yere sahiptir.

Sosyolojik açıdan değerler, grubun veya toplumun “kişilerin, modellerin ,amaçların ve diğer sosyo-kültürel şeylerin önemlerini ölçmeye yarayan ölçütler demektir.

Değerler, gideceğiniz yönü belirleyen pusulalardır. Ne giydiğiniz, nerede yaşadığınız, kiminle evleneceğiniz, yaşamak için ne yaptığınıza kadar her şey değerlerin etkisindedir. Ayrıca neleri yapıp, neleri yapmamamız gerektiğini söyleyen de değerlerdir. (Robbins ,1993)

Değerler 6 grupta toplanmaktadır (Allprort , Vernon , Lindzey’ in çalışmaları sonrası) ;

-Estetik

-Bilimsel (Teorik)

-Ekonomik

-Siyasal

-Sosyal

-Dinsel

Her ulusun olduğu gibi Türklerin de iyisi- kötüsü , güzeli – çirkini, niçin yaşanacağı ve niçin ölüneceğini gösteren değerleri vardır. Ünlü profesörlerimizden Prof. Mahmut Tezcan Türk değerlerini 6’ya ayırır.Bunlar sırasıyla; aile , eğitsel, ekonomik, dinsel, siyasal ve boş zamanlar değerleridir.

Bunun haricinde Türk değerlerini olumlu ve olumsuz olmak üzere de 2’ye ayırabiliriz. Olumlu ve olumsuz. Olumlu değerlere örnek olarak; Kahramanlık , yurtseverlik , mertlik, dindarlık, kanaatkarlık, tutumluluk, toprağa bağlılık, konukseverlik , saygı-hürmet, hayırseverlik, hoşgörülülük, namus – şeref, ciddilik ve ağırbaşlılık, alçakgönüllülük ve iç temizlik.

Olumsuz değerlere örnek olarak; Cahillik, hilekarlık, saldırganlık, hurafecilik, bağnazlık, ihmalcilik, tembellik, zalimlik, hainlik ve intikamcılık gösterilebilir.

Listeleme metodu kullanılarak Türkiye adına 10 maddelik bir temel değer listesi yapmak gerekirse;

1) Tarih Bilinci : Tarih bilinci Türk temel değerleri açısından önemli bir yere sahiptir çünkü tarihin toplumların hafızası olduğuna inanılır. Geçmişini bilmeyen ve onun üzerine kafa yormayan uluslar, geleceklerini de tayin edemezler. Gelişmek ve gülcü olmak isteyen her ulus geçmişinden ilham almak zorundadır. (ünlü bir söz / Goethe : üç bin yıllık tarihi ile hesaplaşmayan günübirlik yaşıyor demektir. )

2) Ahlak : Türk temel değerlerinin değişmez yapı taşlarından biri olarak ahlakı kabul etmemiz kaçınılmazdır. Ahlak; felsefe ile birlikte sosyoloji , sosyal psikoloji, ahlak ve din bilimlerinin konusuna girmektedir. Ahlakın olmadığı bir toplumda yaşamanın güçlüğü tartışma konusu dahi olamaz. Türk eğitim kurumlarında ve mesleki yeminlerinde dahi ahlak ilkesi en başta ele alınan öğretilerden biridir.

20. yy’ da etnolog ve sosyal antropologlar tarafından yapılan araştırmalar, ahlak anlayışının toplumdan topluma, kültürden kültüre değiştiğini göstermiş ve ahlak anlayışının mutlak değil, aksine göreli olduğunu ortaya koymuştur.

Osmanlı Sadrazamlarından Sait Halim Paşa’ ya göre insan davranışlarını belirleyen akıl ve bilgiden çok ahlaktır. Onun için ahlak, toplumların huzurlu ve mutlu olmasında son derece önemlidir.

3)Din: Din, toplumu ayakta tutan aile, ahlak, hukuk,eğitim,ekonomi gibi sosyal kurumlardan birisidir. En ilkelinden en gelişmişine kadar bütün toplumlarda din kurumları mevcuttur. Dinin toplumda 2 fonksiyonu bulunmaktadır. Birisi toplumda birlik ve bütünlüğü sağlamak, ikincisi ise toplumsal kontrol görevi yapmaktır.

4)Dil: Soyut kültür unsurları içinde en başta geleni dil olup diğer kültür unsurlarını da içine almaktadır. Çünkü değerlerin hepsi dille ifade edilir ve eğitim yoluyla gelecek nesillere dolayısıyla da insanlığa aktarılır. Dil; insan bilgi ve deneyimlerini ölümsüzleştirir. Türk temel taşları sayılan yapıtlar (Kutadgu Bilig, Dedekorkut Hikayeleri;Göktürk Yazıtları) Türk ulusunun sonsuza kadar yaşamasını sağlayacaktır ve bunda dilin önemi yadsınamaz.

Türk tarihini yazan Fransız Paule Roux’ a göre Türklerle ilgili tek tanımlama ölçüsü, Türk dilidir. / “Türk demek Türkçe demektir, ne mutlu Türküm diyene.” Mustafa Kemal Atatürk.

5)Yurtseverlik: Yurtseverlik vatanını, toprağını sevme, onu korumak ve en iyi şekilde değerlendirmek demektir. Türk değerleri arasında yurtseverlik özel bir yere sahiptir çünkü bu millettir ki Kurtuluş Savaşı sırasında binlerce askerini yurdunu kurtarmak uğruna şehit dökmüş, yıllarca göz yaşı dökmüştür. Türk değerlerinde toprağın kutsal sayılmasını şu örnekle gözlemlememiz mümkündür; Vatan için ölmeye şehitlik ünvanı verilir. Şehitlik dinsel anlamda peygamberlikten sonra gelen en yüksek makamdır.

6)Konukseverlik (Misafirperverlik): Misafirperverlik; konuğa verilen önem, değer ve yaklaşım. Türkler de misafir ağırlamanın , misafire verilen değer ve ona yüklenen anlam oldukça önemlidir. Türklere göre zorlu hayat koşulları karşısında insanların misafirperverlikleri sayesinde yaşamları kolaylaşır, ilişkileri gelişir ve kendilerini güvende hissederler.

7)Yardımseverlik: Türk toplumunda yardımseverlik sayesinde birlik ve bütünlüğün önemli ölçüde sağlandığına inanılır. Türk toplumunu ayakta tutan temel ögelerden biri yardımseverliktir. Yardımseverlik sayesinde uluslar bir arada ve çok daha kısa sürede ileriye adımlarınıu atar ve gelişirler. Yardımseverlik engeller karşısında dayanak noktası ve engellerin aşılması yolundada kilidi açan bir anahtar olarak kabul görmektedir. Yardımseverliği maddi ve manevi anlamda ele alabilmek mümkündür.

8)Saygı – Hürmet: Büyüklerimize ve küçüklere karşı saygı duymamız, hürmet göstermemiz bir arada yaşayabilmemiz açısından ilk kural olarak kabul görebilir. Saygı ile engeller aşılır, sorunlar çözülür. Saygı unsurları birlik ve beraberliği sağlar, toplumsal kargaşa ve düzensizliği önler.

9)Namus – Şereflilik: Namuslu ve şerefli olmak örf ve adetlerimiz ile de uyuşan ve bağıntılı olan ilkelerdir. Namuslu ve şerefli olmak suça olan eğilimi önlediği gibi toplumsal birliğinde sağlanmasında önemli bir rol oynamaktadır. Namus ve şerefin güveni sağlayacağını da açıkça ifade edebiliriz.

10)Ağırbaşlılık ve iç temizlik: Kişinin ağırbaşlı olması ve iç temizliğe sahip olması toplum içinde saygın kazanmasına , hürmet görmesine neden olan temel ögelerdendir. Diğer birçok ilkede ki gibi bu 2 kavramda toplumsal bütünlüğe hizmet etmektedir.

Sonuç olarak Türk toplumunda yaşayan bir birey olarak bu on maddeyi de Türk toplumunun oluşturduğunu düşündüğümüzde değiştirilmesi veya çıkarılması gereken bir madde olduğunu düşünmemekteyim. Ayrıca burada mevcut olan on maddenin hepsinin olumlu maddeler olduğu ve doğruluğa hizmet ettiği unutulmaması gereken bir etkendir.

Bir ulusu var eden ve onu sonsuza dek yaşatacak olan onun değerleridir. Değerlerini kaybeden uluslar ulusal kimliklerini de kaybedeceklerdir. Diğer birçok ülke gibi Türkiye’ de toplumsal değer yargılarını korumalı, korurken de zamana ve teknolojiye entegre olacak ve daha da faydalı olacak bir şekilde değerlerini geliştirmeli , yenilemelidir.