Türkiye’nin Ortadoğu analizi

Son dönem Türk dış politikasının içeriği ve aktivitesi hakkında içerde, dışarıda yoğun tartışmalar yapılıyor.

Türkiye’nin Ortadoğu’da Suriye, Mısır, İran, Irak üzerine izlemiş olduğu politikalarla ilgili olarak, Kasım, 22 tarihli New York Times’ta Tim Arango imzası ile bir makale yayınlandı. Bu makaleye göre;

Kahire’de Hüsnü Mübarek rejimi devrilince, Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı ve Türkiye Başbakanı Sayın Erdoğan, Mısır’da bir kahraman olarak selamlanıyor ve  Müslüman Kardeşlere her türlü ekonomik desteği sağlıyordu. Mısır’da İslamcı grupların güvenlik güçlerine karşı gösterileri sürerken Türkiye’den  “sertliğinizi gösterin, dik durun” mesajları alıyorlardı.

Makalede, Türkiye’nin, Mısır’a desteğiyle, bir yandan da bölgede kaybetmeye başladığı etkinliği yeniden bulmaya çalışıyordu, yorumu yer alıyor ve devam ediyor;

Kahire’de, güvenlik güçleri karşısında İslamcılar, yüzlerce ölü vererek bozguna uğradı. Türkiye şimdi bölgede yeniden biçimlenmek için, Şii yönetimindeki iki ülkeye İran ve Irak’a elini uzatmak istiyor. Yani tekrar komşularla sıfır sorun politikasına  bağlı olarak Dışişleri Bakanı Sayın Ahmet Davutoğlu geçenlerde Bağdat’ı ziyaret etti ve, “ İki ülke arasındaki işbirliğinde hiçbir sınırlama olmamalı” dedi. Şiilerin inancına göre, yas sembol rengi siyahları giyinen Davutoğlu, Kerbela’daki kutsal türbede dua etti. Burada ruhani lider Ayetullah Sistani ve din adamı Muktada el Sadr ile buluştu. Türk Dışişleri Bakanı Davutoğlu, geçtiğimiz günlerde  İranlı meslektaşını Türkiye’de ağırladı. Başbakan Tayip Erdoğan’ın yakında Bağdat ve Tahran’ı ziyaret edeceği söyleniyor.

Suriye savaşında Irak ve İran’ın aksine Türkiye, Başer Esad’a karşı muhalif isyancı gruplara destek verdi ve onların yanında yer aldı. Savaşa uluslararası çözüm aranırken, isyancıların içindeki radikal gruplar yüzünden Türkiye uluslararası diplomatik kanalda zor duruma düştü.

Beşar Esad’ın en güçlü müttefiklerinden olan İran’ı, Türkiye, uluslararası barış planının bir gereği olarak Suriye’den desteğini çekmesi konusunda ikna etmeyi deneyecek.

Geçtiğimiz bir iki yıl içinde, Türkiye ve Irak başbakanları Erdoğan ve Maliki arasında gergin anlar yaşandı. Irak başkan yardımcısı ve Sünni muhaliflerin lideri Tarık el Haşimi, Maliki tarafından  terörist olmakla suçlandı. Yargılanmak istendi. Türkiye, Haşimi’ye sığınma hakkı verdi. Bu yüzden Irak’ta, Türk iş adamlarının çalışmalarında güçlük gösterildi. Irak- Türk ticaret yolu Türk kamyonlarına kapatıldı.

Her ne kadar bölgede rakip olsalar da, Türkiye’nin doğal gaz ihtiyacı ve petrol ithalatı açısından Rusya ve İran önemli.

Türkiye, Arap isyanları ve devrimlerinden önce ekonomik ve kültürel nüfuzunu Ortadoğu ve Araplar üzerinde çok iyi kullanıyordu. Suriye iç savaşı ile birlikte, İran aktif olarak Suriye’yi desteklemeye başlayınca Türkiye’nin bölgedeki gücüne bir sınır koydu. Suriye’deki radikal muhalif gruplara karşı Türkiye’den geçen silahlara karşı Avrupa ülkeleri sert eleştiriler yöneltti. Sayın Erdoğan’ın Ortadoğu’da izlediği yanlış ve başarısız politikalar, statü açısından ona pahalıya mal oldu.

Ankara Kuzey Irak hükümeti ile bir dizi enerji sözleşmesi imzaladı. Irak merkezi yönetimi buna karşı çıktı. Hava sahasını Türk uçaklarına kapattığını ilan etti. Durumu düzeltmek ve görüşmeler yapmak amacı ile Aralık başında, Enerji Bakanı Sayın Taner Yıldız Irak’a gitti.

Devletlerin dış politikaları ortamın yapısına göre değişkenlik gösteriyor. Dış politikalarda öngörü, geleceği tahmin etme ve yorumlama  ön plana çıkıyor. Türkiye, Ortadoğu’da merkez olma çabasında risk alırken, oyun kuruculuğu rollerinde potansiyelini, gücünü, iç ve dış yapıyı iyi hesap etmek zorunda.

Hüseyin Seyfi