Ulusalcılık ve kavram kargaşası

CHP Milletvekili Birgül Ayman Güler’in “Türk ulusuyla Kürt milliyetini eşit, eşdeğerde gördüremezsiniz” demesi ile birlikte başlayan “ulusalcılık” tartışmaları, ulusalcı köşe yazarlarını Atatürk’ün altı okundan birinin “ulusalcılık” olduğunu yazmaya itti. CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu da TBMM Grup Toplantısı’nda bunu işaret eden açıklamalarda bulundu.

CHP’nin altı oku yani altı umde, Türkçeleştirme gayreti ile zaman zaman değişikliklere uğramıştır. Örneğin 27 Mayıs döneminde inkılapçılığın adı devrimcilik olmuştur. 12 Eylül döneminde ise bu isim, sol grupların himayesinde gibi göründüğünden ilkenin adı yeniden inkılapçılık olarak yazılmıştır. Bugün bu ilkenin adının yeniden devrimcilik olarak seslendirildiğini görmekteyiz.

Milliyetçilik ilkesinin de bir dönem “ulusçuluk” adı ile anıldığını biliyoruz. Bugün ne hikmetse ulusçuluk bir kenara atılmış, yerine “ulusalcılık” yerleşivermiştir. Atatürkçü Düşünce Derneği de geçtiğimiz günlerde yayınladığı bir bildiride şu ifadeleri kullanmış:

“Ulus”, çağdaş Türkçe’de Arapça kökenli “millet” yerine kullanılan bir sözcüktür. 
“Ulusalcılık” da, millet sözcüğünden türetilmiş olan “milliyetçilik” sözcüğünün karşılığıdır.

Bu dil içi çeviriyi okuyup da ADD’yi cehaletle suçlamamak gerekir çünkü Türk Dil Kurumu da maalesef bu hataya düşmüş ve Milliyetçilik sözcüğünün eş anlamlılarından birini de ulusalcılık ilan edivermiş.

Elimdeki Türkçe Sözlük, yeni basım olduğu için bu kavram kargaşasının hangi yıl imal edildiği konusunda bir bilgi sahibi değilim. Ancak insan bu eşitsizlik durumunu görünce yanlışlığın ya art niyetten ya da cehaletten dolayı bu denli karışmış olabileceğini düşünebilir. Bu karmaşık “ulusalcılık” eş anlamının da muhtemelen doksanlı yılların sonunda eklendiğini düşünmekteyim. Zira Dil Derneği’nin 1997 basımı sözlüğünde ulus ve ulusal kelimeleri varken “ulusalcılık” diye bir kelime yoktur ve milliyetçiliğin eş anlamlısı olarak ulusçuluk gösterilmiştir. Bu gösterge bile kavramın yeni mahsul olduğunu bizlere gösterir.

Şimdi, hâlâ “Karmaşa bunun neresinde?” diye soran varsa izah buyurayım.

Türk Dil Kurumu bazı kelimeler için şu karşılıkları vermiş:

Millet: Ulus

Millî: Ulusal

Milliyet:: Millî olma durumu, ulusallık

Milliyetçi: Milliyetsever, ulusçu, ulusalcı

Milliyetçilik: Nasyonalizm, ulusçuluk, ulusalcılık

Milliyetperver: ulussever

Ulusçu: Milliyetçi

Şimdi; buradaki kargaşa tamamen milliyet kelimesinin tanımının eksik ve yanlış yazılmasından ileri geliyor. Ulus, millet kavramının karşılığı olduğu gibi milliyet kelimesinin de karşılığı olmalıdır. Dil Derneği’nin sözlüğü milliyet kelimesine “ulus niteliğindeki halkın durumu” karşılığını verirken, ulusallık diye bir kavram, milliyet kavramının karşılığı olamaz. Üstelik eğer millî sözcüğünün karşılığı ulusal ise, ulusalcılık kelimesinin karşılığı nasıl milliyetçilik olabiliyor? Bu durumda ulusalcılık sözcüğünün tam karşılığı, eş anlamlıları yerine koyarsak “millicilik” oluyor. Üstelik milliyetperver sözcüğünde –perver eki yerine –sever ekini koyan TDK, milliyet yerine de ulusu koyabiliyorsa aynı düşünce ile milliyetçilik kavramının tam ve tek karşılığı olarak ulusçuluk kavramını koymak zorundadır. Ulusçuluk ve ulusalcılık, aynı kavrama karşılık olarak yüklenebiliyorsa ulus nedir ulusal nedir?

Şemsettin Sami’nin Kamus-i Türki adlı lügati, Milliyet kelimesinin karşılıklarından birini de “millet” olarak veriyor. Ulusal sözcüğü bu sözlükte elbette yok; ulusalcılık sözcüğünü ise lügatte aramıyorum bile… Çünkü doksanlı yıllara kadar bugünkü ulusalcılar bile bu sözcüğü duymamışlardı.