Üniversite Tercihi Yaparken

Uzun ve yorucu bir maratondur, üniversite sınavına hazırlık aşaması. Hem sıkı çalışmak hem de sabır ister. Sadece öğrenci için değil elbet; aile için de öyledir, öğretmenler için de, eğitimciler için de. Üniversite sınavı sonrası ise en az bu dönem kadar önemli, ciddi ve zorlu bir dönem başlar: Tercih dönemi!

Evet, tercih dönemi önemlidir çünkü tercih, gelecekle ilgili verilen önemli bir karardır. Unutulmamalıdır ki 1 yanlış tercih en az 4 yıl, 1 yanlış meslek en az 40 yıl demektir. Ve giden, ömürden gitmektedir, bir daha geri gelmemek üzere!

Şimdi tercih döneminde dikkat edilmesi gereken önemli ayrıntıları adım adım görelim ve hata yapma olasılığını ortadan kaldıralım.

1. Üniversite tercihleri ciddiye alınmalıdır. Sonuçta; yapılacak meslek, okunacak şehir, görülecek eğitim ile ilgili bir karar verilecektir. “Hangi üniversite olursa olsun, yeter ki bir üniversite olsun!” anlayışı çok yanlıştır. Kazanılmış yüksek puan yanlış bir tercih yapılarak boşa gidebilir; bunun gibi, isabetli bir tercih yapılarak da okunmak istenen bir bölüme yerleşilebilir. Bu nedenle adaylar, tercih döneminde dikkatli olmak, isabetli karar vermek zorundadır. Dönüşü olmayan bir yola girildiğinin farkında olunmalı, tercih konusu titizlikle ele alınmalıdır.

2. Sonuçlar açıklandıktan ve artık puanlar, başarı sıralamaları ortaya çıktıktan sonra hayal kırıklığı yaşamak ya da düşünce kaymasına uğramak doğru değildir. Adayların “Aslında daha iyi bir puan bekliyordum.”, ailelerin “Hani sınavın iyi geçmişti!” türünden sözlerinin artık bir anlamı yoktur ve bu yakınmalar, sonucu değiştirmeyecektir. Ortaya çıkan tabloya göre gerçekçi bir gözlem ve yaklaşım ile tercih yolculuğuna çıkılmalıdır.

3. Aday işin başında, yol ayrımında doğru karar vermelidir. “Tekrar hazırlanmayı düşünmüyorum. Bu puanla, okuyabileceğim bir bölümde okuyayım.” ya da “Tekrar hazırlanıp puanımı yükselteyim, bu yıl istediğim gibi hazırlanamadım.” yollarından birini tercih edecek ama bunu ailece ve bir uzmandan yardım alarak yapacaktır. Çünkü bu konu hem ailenin ekonomik durumuyla, tecrübesiyle hem de öğrencinin iradesiyle, performansıyla ilgilidir.

4.  TYT’de 150 puan barajını geçen adaylar 2 yıllık ön lisans programlarını; AYT’de 180 puan barajını geçen adaylar hem 2 yıllık ön lisans programlarını hem de 4 yıllık ve üstü lisans bölümlerini tercih etmeye hak kazanacaklardır. Özel Yetenek Sınavı gerektiren programlara başvurabilmek için de TYT puanının en az 150 olması gerekmektedir.

5. Üniversitede okunsun ya da okunmasın, ÖSYM tarafından yerleştirilen adayın, bir sonraki yıl sınava girdiğinde OBP’lerinin çarpılacağı katsayısı yarı yarıya düşürülür. Bu durum dikkate alınmalıdır.

6. Merkezi yerleştirme ile bir programa yerleşenlere ek yerleştirmede tercih hakkı verilmez. Ancak Özel Yetenek Sınavı’yla kayıt hakkı kazananlar ek yerleştirmede tercih yapabilir.

7. Tercih işlemleri yapılmadan önce; düşünülen üniversiteler, bölümler, meslekler ve şehirler -yurt dışı düşünülüyorsa ülkeler- ile ilgili kapsamlı, ciddi bir araştırma yapılmalıdır. “Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmak” tercih döneminde karşılaşılan büyük bir sorundur. Bu nedenle “doğru ve güncel bilgi” elde etmek için, orada okuyan öğrencilerle görüşülebilir, mezunların yaptıkları çalışmalara bakılabilir. Ulaşım, barınma, çift ana dal imkânı, hazırlık sınıfı, kariyer, ücret, kampüs olanakları, arkadaş çevresi ve öğretim kadrosu ayrıntılı incelenebilir. Eğer imkân ve zaman varsa bireysel olarak ya da ailece gidilip yerinde görülebilir.

8. Tercih yapılırken Türkiye’nin birkaç yıl sonraki ekonomik, sosyal ve istihdam şartları hesaba katılmalıdır. İş bulma olanağı ya da kariyer planlaması araştırılırken sadece mevcut şartlara, güncel yönelime, popüler olanlara bakılmamalıdır.

9. Tercih sıralaması yapılmadan önce; görüşleri alınması düşünülen kişilerin görüşleri alınmalıdır. Konuyla ilgili olan çevrenin tavsiyeleri sabırla dinlenmelidir. Ortaya çıkacak tercih taslağında ailenin rızası olmalıdır. Bu arada aile büyüklerinin hayat ve meslek tecrübesi dikkate alınmalı ancak okuyacak olan adayın düşünceleri değerli görülmeli ve bir ortak nokta bulunmalıdır. Bir taraf öbür tarafa işi tamamen havale etmemeli ya da dayatmada bulunmamalıdır. Dayatmalı tercihlerin; sonuçta mutsuzluk, bölüm değiştirme, sınava tekrar hazırlanma, başarısız olma gibi durumlar ortaya çıkardığı sıklıkla görülmektedir.

10. Devlet üniversitelerinin birinci bölümünde ücret ödenmemektedir, ikinci öğretim ise ücretlidir ve dersler akşam saatlerinde görülür. Ancak diploma, iş bulma ya da eğitim noktasında ikinci öğretim ile birinci öğretim arasında herhangi bir fark ya da ayrıcalık yoktur.

11. Tercih edilmesi düşünülen bölümler, üniversiteler ile ilgili ÖSYS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu’ndaki“özel koşullar” dikkatle ve tam olarak okunmalıdır. Bu kısımda; bölümlerin yabancı dil eğitimi durumu ve süresi, burslar, bazı bölümlerin ilde değil ilçede olması, bazı bölümlerin sadece belli kategorideki öğrencileri kabul etmesi gibi önemli koşullar yer almaktadır. Daha sonra pişman olmamak için bu kısım incelenmelidir.

12. Devlet ya da özel üniversite tercihlerinde karşılaştırma yapılırken dikkatli olunmalıdır. Özel üniversitelerin sunduğu olanaklar, ücretler, burs koşulları, barınma, mezunlarının kazandıkları statü göz önünde bulundurulmalıdır.

13. Tercih edilmesi düşünülen özel üniversitelerin İnternet sayfasına girilerek gerekli bilgilere mutlaka ulaşılmalıdır. Burs kesintisi, çift ana dal, okunacak bölümün yeri, yurt imkânı, sosyal aktiviteler gibi ayrıntılar öğrenilmelidir.

14. Yurt dışında okumak ya da Türkiye’de okuyup yurt dışında akademik kariyer yapmak konusunda karar verilirken aileden ve bir uzmandan destek alınmalıdır. Bunun gibi; hazırlık okumak ya da hazırlık okumayıp yurt dışında yabancı dili geliştirmek konusu da sağlıklı araştırma yapılarak karara bağlanmalıdır.

15. En fazla 24 tercih yapılabilmektedir. Ancak adaylar bütün tercih satırlarını doldurmak zorunda değildir. 1 tercih de yapılabileceği gibi 24 tercih de yapılabilir. Önemli olan, kazanıldığı zaman istekle okunacak bölümlerin yazılmış olmasıdır.

16. Yapılan araştırma, inceleme, görüş alma gibi ön hazırlık çalışmalarından sonra öncelikle ortaya bir “tercih taslağı” çıkarılmalıdır. Tercihler İnternet’ten ÖSYM’nin ilgili sayfasına girilmeden önce bu taslak üzerinde düzenlemeler, ekleme ve çıkarmalar yapılmalıdır.

17. Tercih taslağı oluşturulurken sadece ilgi ya da sadece yetenek göz önünde bulundurulmamalıdır. Örneğin normalde gelecek vaat eden bir meslek o aday için bir şey vaat etmeyebilir. İlgi; aile ya da çevre koşullarıyla şekillenebilmektedir ancak kişinin yeteneği de çok önemlidir. Çünkü insan genellikle yetenekli olduğu alanlarda başarılı olur. Dolayısıyla aday; yetenekli olduğu alanda okuyup hevesli olduğu alanda yan dal yapabilir ya da üniversitede okurken o meslek ile ilgili çalışmalar yapabilir, etkinliklere, kurslara katılabilir.

18. Tercih yapılırken puandan çok, başarı sırası dikkate alınmalıdır. Puanın yanıltıcı, fazla değişken olabileceği, başarı sırasının ise gerçek düzeye ve sonuca daha yakın olacağı unutulmamalıdır. Başarı sırasına bakılırken de değişen kontenjanlar, kapanan bölümler ve değişen puan türleri göz önünde bulundurulmalıdır. Başarı sırası aynı olan bölümlerde ise puan aralığına bakılabilir.

19. Birbirine çok yakın başarı sıralamasına sahip bölümlerde bir önceki yıla göre ortaya çıkan fark ve adayın istek sırası dikkate alınmalıdır.

20. Tercih yapılırken önce bölüm yani meslek, sonra üniversite, sonra da şehir hesaba katılmalıdır. “Benim için önemli olan İstanbul’da okumak.” ya da “En sevdiğim arkadaşım İzmir’de okuyor, ben de orayı yazacağım.” tarzı yaklaşımlar; başarısızlığa ve hayal kırıklığına neden olabilmektedir.

21. SAY, EA, SÖZ, DİL, TYT puan türlerinin hepsinden karışık olarak tercih yapılabilir. Ancak bu puan türleri kendi içinde sıralı olmalıdır. Yani SAY puan türünden bir bölümün başarı sırası, aynı puan türünden bir bölümün başarı sırasından daha iyi bir sıradaysa yukarıda, önde olmalıdır.

22. Bir bölümün kaçıncı sırada yazılmış olması o bölümü kazanma ya da kazanmama açısından önemli değildir. Bilgisayar en üst satırdan başlayarak başarı sırasına göre denk gelebilecek bölüme bakar. Üstte ya da altta olması önemli değildir. Önemli olan adayın istek sırasıdır.

23. Başarı sırası 45 bin olan bir bölümün altına aynı puan türünden 25 bin sıradaki bir bölümü yazmak, alttaki tercihi “ölü tercih” yapar. Buna dikkat edilmelidir.

24. Başarı sırası aralığında tedbirli ve tutarlı olmak önemlidir. Örneğin EA başarı sırası 60 bin olan bir aday 20 binlerden itibaren tercih yapabilir, ancak 45 bin ile 70 bin arasında yoğunlaşmalı, o aralığa daha dikkat etmeli ama 90 bin sırasındaki bir bölümü de yazmalıdır. Ancak SAY puan türünde 7 bin sırasındaki bir aday 2 binden başlayarak yazabilir, ancak 5 bin ile 10 bin arasına yoğunlaşmalı ama 20 bin sıralı yeri de yazmalıdır.

25. Tercih yapılmadığı için puanı henüz oluşmamış bölümlerde ya da yeni açılan bölümlerde; o şehre denk bir şehrin aynı bölümü bir fikir verebilir.

26. Tercih taslağı oluşturulurken adayın istek sırasına göre bir sıralama yapması çok önemlidir. Sıralamaya göz atılırken “Alt sıradaki üniversite/bölüm gelirse daha çok mutlu olurum, severek okurum!” denilen bir bölüm varsa üstteki çıkarılmalıdır. Yüksek puanlı bir bölümü kazanmak değil, istenilen bölümü kazanmak adayı daha mutlu edecek, daha verimli ve başarılı kılacaktır.

27. Tercih taslağı üzerinde en son, uzman biriyle görüşülmelidir. Konuyla ilgili bir eğitimcinin, tercih uzmanının görüşünü almak çok önemlidir. Teknik bir hatayı düzeltmek, bir ölü tercihi ortadan kaldırmak, bölümlerle ilgili doğru ve güncel bilgi elde etmek, taslağa son şeklini vermek açısından bir tercih uzmanından destek almak gerekli ve önemli bir durumdur.

28. Hazırlanan tercih listesi, bir arkadaş ya da uzman birinin gözetiminde ÖSYM sitesine girilmelidir. “Doğru tablodan bakılmış mı?”, “Bölüm kodları doğru girilmiş mi?”, “Tercih edilen programların giriş için aradıkları bütün özel şartlar adayda var mı?” gibi soruların cevapları bu aşamada önemlidir.

29. Tercihler ÖSYM sitesine girilirken ve başka zamanlarda; herhangi bir sürprizle ya da kötü sonuçla karşılaşmamak için, aday şifresi hiç kimseyle paylaşılmamalıdır.

30. Tercih dönemi bitene kadar tercihleri değiştirme olanağı vardır. Ancak her duyumdan, her görüşten sonra tercihlerle oynamak bir süre sonra öz güveni zayıflatır. Eğer çok önemli bir durum ortaya çıkmış ya da çok ciddi bir değişiklik oluşmuşsa tercihe müdahale edilmelidir.

Evet, tercih dönemiyle ilgili bu adımlar; sırayla, titizlikle ve ciddiyetle uygulandıktan sonra sabırla sonuçları beklemek gerekmektedir.

Üniversite tercihi yapacak olan adaylara kolaylıklar ve başarılar dilerim.