Üniversitelerimiz dünyanın neresinde?

Geçtiğimiz Aralık aynın ortalarıydı, bazı haber sitelerinde şu başlıkları okudum ve heyecanlandım: 6 Türk üniversitesi dünya sıralamasında.

Haberin içeriğine bakınca açıkçası heyecanım hüsrana döndü.
Her sene dershanelere milyonca lira ciro yaptırdığımız, çocuklarımızın girmesi için yarış atına çevirdiğimiz, mezunlarına gıpta ile baktığımız, gözümüzde büyüttüğümüz üniversitelerimizin dünya üzerinde aslında pek de makbul yerlerde olmadıklarını görmek beni üzdü.

Üniversitelerimizin dünya sıralamasında nerelerde olduğunu yazmadan önce bu raporların nasıl çıkarıldığından bahsetmek istiyorum. Az-çok hit alan bir web sitesine sahip olanlar alexa.com tarzı siteleri iyi bilir. Aynı mantıkla oluşturulmuş bağımsız kuruluşlar dünya üzerindeki yaklaşık 13 bin üniversiteyi ölçmekte ve anlık olarak raporlamakta.

Bu sitelerden en önemli iki tanesi:
1.si İspanya Milli Araştırma Konseyi’nin(CSIC) üniversiteler üzerinde yaptığı “webometrics(Dünya Üniversiteler Sıralaması) ” araştırmasını yayınladığı http://www.webometrics.info sitesi

2.si Hollanda merkezli Leiden üniversitesinin yapmış olduğu üniversite sıralamasını yayınladığı http://www.leidenranking.com sitesi

Her iki site de raporlama kriterleri hemen hemen aynı: Üniversitelerin çıkarmış olduğu bilimsel ve sosyal yayınlar(makaleler) ve bunlara dünya üzerindeki üniversitelerin atıfları.
2005-2009 yılları arasında üretilen yayın ve atıflara göre üniversitelerimizin nereden nerelere geldiklerini bu yazının sonunda liste halinde görebilirsiniz. Hatta hemen bahsettiğim sitelere girip bakabilirsiniz de.
Ama önce üniversitelerimizin durumuna kendi gözümüzden bir bakalım ondan sonra dünyadaki yerlerine döneriz.
Bağımsız birer kurum olmaları gereken üniversiteler, seçilmiş değil atanmış rektörler tarafından yönetilmekte. Atanmış olan rektörlerin kendini sorumlu hissettiği kişi ve kurumlara karşı hoş görünmek için uyguladığı okul içi baskıların sonucu özgürlükten ve bağımsızlıktan uzaklaşmakta adeta liseleşmeye  başlamakta. Hatta fikrini beyan eden öğrencilerin okuma hakları elinden alınmakta, çete suçundan yargılanmakta, hapis yatmakta.

Diğer tarafta herkes üniversite okuyacak diye liselerden bozma binalarda düşünülmeden açılan tabela meslek yüksek okulları. Geçenlerde örneği görüldü Erzurum Atatürk Üniversitesi bünyesinde 18 yıl önce kurulan Meslek Yüksek Okullarına Hoca atanmadığı için 18 yıldır öğrenci alınmamakta ve binalar boş bekletilmekte. Hocalarda bölümlerin kapatılması için uğraşmakta.

Doktora ve Yüksek Lisans yapan öğrencilerin tezlerini araştırıp yapmak yerine sağdan soldan kopyala yapıştır yaparak hazırlamaları. Bunu da çok görmemek lazım geçtiğimiz senelerde bir Rektörümüzün yazdığı yayınların bir radyo programından dinleyip yazdığı. Hocaların yazdım diye bastırdığı kitapların aslında öğrencilerin tezlerinden aşırma olduğu senelerdir bilinen bir durum.

Son zamanlarda sayıları dershanelerle yarışır düzeye gelen Özel Üniversitelerin ise ne iş dünyasında ne de vatandaş nazarında değeri: “az-çok durumu iyi olan ailelerin okumayan çocuklarını para verip okutulduğu üniversiteler” olmaktan öteye gitmemekte.

Hal böyle olunca her sene ortalama 100 bin öğrenci yurtdışına okumak için gitmekte bunun karşılığı olarak ta 25 bin yabancı öğrenci okumak için ülkemize gelmekte.
Konuyla ilgili verecek örnek çok ama şimdilik bu kadarı yeter. Biraz da raporlara bakalım:
Lieden Üniversitesi`nce hazırlanan tabloların özeti. (http://www.leidenranking.com )
Leiden Üniversitesi`nin hazırladığı 2005–2009 yılları arasında dünyada en çok atıf alan yüzde 10`luk dilime giren yayınların oranını gösteren tablo ile Türkiye derecelerinin karşılaştırması şöyle:
Tablo. 1. PP Top10 yüzde İndikatörü

Üniversite Dünya Sıralaması
ODTÜ......................375
Ege Üniversitesi .........467
Hacettepe Üniversitesi....489
Gazi Üniversitesi.........493
Ankara Üniversitesi.......496
İstanbul Üniversitesi ....497

Tablo. 2. MCS İndikatörü
2005 – 2009 yılları arasında yayın başına düşen ortalama atıf sayısına göre (normalizasyon yapılmadan önce) sıralama tablosu da şöyle:
Üniversite Dünya Sıralaması
-Hacettepe Üniversitesi......467
-İstanbul Üniversitesi.......468
-Ege Üniversitesi............475
-ODTÜ........................478
-Ankara Üniversitesi.........486
-Gazi Üniversitesi...........488
 
Tablo. 3. MNCS İndikatörü
2005 – 2009 yılları arasında normalizasyon yapılmış yayın başına düşen ortalama atıf sayısı tablosu şöyle: (normalizasyon işlemi yapılırken yayın alanı, yayın yılı ve yayın türü dikkate alınmıştır)
Üniversite Dünya Sıralaması
ODTÜ..........................408
Ege Üniversitesi .............455
Gazi Üniversitesi.............488
Hacettepe Üniversitesi........489
İstanbul Üniversitesi.........492
Ankara Üniversitesi...........494

Tablo. 4. P İndikatörü
2005 – 2009 yılları arasında üretilen toplam yayın sayısı tablosu şöyle:
Üniversite Dünya Sıralaması
Hacettepe Üniversitesi....242
İstanbul Üniversitesi ....245
Ankara Üniversitesi.......309
Gazi Üniversitesi.........320
Ege Üniversitesi .........336
ODTÜ......................397

Tablo. 5. PP Collab. İndikatörü
2005 – 2009 yılları arasında diğer üniversitelerle üretilen ortak yayınların oranı tablosu şöyle:
Üniversite Dünya sıralaması
Ankara Üniversitesi................450
ODTÜ........................460
Gazi Üniversitesi.......... 470
Hacettepe Üniversitesi......487
İstanbul Üniversitesi.......491
Ege Üniversitesi .......... 492

Leiden Üniversitesi`nin dünya sıralamasında yer alan üniversitelerin URAP`ın yaptığı Türkiye sıralamasındaki durumları:
Hacettepe Üniversitesi 2 Birincilik, 1 Üçüncülük ve 2 Dördüncülük
ODTÜ 2 Birincilik, 1 İkincilik, 1 Dördüncülük ve 1 Altıncılık
Ankara Üniversitesi 1 Birincilik, 1 Üçüncülük, 2 Beşincilik ve 1 Altıncılık
Ege Üniversitesi 2 İkincilik, 1 Üçüncülük, 1 Beşincilik ve 1 Altıncılık
İstanbul Üniversitesi 2 İkincilik, 2 Beşincilik ve 1 Altıncılık
Gazi Üniversitesi 2 Üçüncülük, 2 Dördüncülük ve 1 Altıncılı