Yöresel bir yemek : KENGER

Zaman zaman doğal tedavi yöntemlerinden bahsediyorum. Yazılar yazıyorum. Pek çok zaman olumlu yorumlar gelse de, arada bir de olumsuz bir-ki tane çıkıyor içlerinden. Doğal tdavi yöntemlerine inanmamalıymışısız da modern tıbba güvenmeliymişiz. Tamam da, o modern tıp da doğadaki bitkilerden yararlanmıyor mu?

Hiç düşündünüz mü ? Yemeklerimiz neden hep doğada yetişen bir sebze yada meyveden oluşuyor da daha yapay bir malzeme kullanarak yemek yapmıyoruz. Mesela neden tahta veya odun parçalarını kaynatıp çorba niyetine içmiyoruz. Neden taşlardan ve kumlardan çok lezzetli bir akşam yemeği hazırlayamıyoruz. Ya da, lağım sularını neden içecek olarak kullanamıyoruz.

Doğa ile ilişki içinde olan ilk insandan bu yana, insan soyu kendini ve gereksinimlerini doğadan bulmuş. Önce toplayıcılıkla başlamış ilk insanlar, toplarken de deneme-yanılma yöntemiyle doğada biten her ürünle tanış olmuş.

Neyse, bu örnekler artırılabilir. Biz yine de bildiğimiz gibi yapalım. Konumuza dönelim ve zaman zaman verdiğimiz değişik, yöresel yemeklerden bahsedelim. Bu yazımızın konusu, insanın doğadaki bitkileri toplayarak denem-yanılma yöntemiyle tadarak, hangisini kullanacağına karar verdiği ve ondan vazgeçemediği ürünlerden biri olan Kenger’den bahsetmek istiyorum. Çoğu insanın bilmediği Kenger aslında zamanla tam bir yoksul aşı olmuş.

Kenger bir çeşit bitki ve Anadolu’nun birçok yöresinde farklı türleri yetişen dikensi bir bitkidir. Anadolu coğrafyasında yetişen ve özellikle coğrafi konumundan dolayı kışların uzun sürdüğü bir yerleşim birimi olan Muş Varto’da çok bilinen bir bitkidir. Kış mevsimi boyunca yağan karın bir gelinlik gibi süslediği dağlar, yamaçlar, ovalar havaların ısınmasıyla yemyeşil bir örtüyü bürünür. Yüksekliğin yer yer 2500 metreyi bulmasından dolayı burada bitki florası çok çeşitlilik göstermektedir.

İlkbahar, hemen hemen her yerde olduğu gibi Varto’da da başka mekânlarda bu yoğunlukta yetişmeyen çeşitli bitkilerin insanla, canlıyla buluştuğu mevsimdir. Bunlardan biri olan Kenger bu bitkilerin en ünlülerindendir. Bilimsel adı “GUNDELİA TOURNEFORTİ” olan Kenger genellikle yumuşak toprak denilebilecek zeminlerde, yamaçlarda, düzlüklerde ve nadasa bırakılmış olan tarlalarda yetişir. Dikenli bir bitki olan kenger, doğada kendiliğinden meydana gelir. Öyle ekip, büyütmekle olmaz. Kenger, bölge insanı tarafından “ KERENG” olarak bilinir.

Kenger mevsimi geldiği zaman mahalledeki veya köydeki kadınlar bir gün öncesinden kendi aralarında sözleşirler. Sabahın ilk ışıkları ışımaya başladığında kadınlar omuzlarında heybeleri, ellerinde küçük bıçaklarla, düğün yerine gider gibi keyifli bir şekilde gruplar halinde kenger toplamaya giderler. Yumuşak toprakta yetişen Kengerleri çıkarmak daha kolay olduğundan genellikle bu tür yerler tercih edilir. Kenger toplamanın zamanlaması çok iyi yapılmalıdır. Bulunduğu yerde henüz yeni baş göstermeye başladığı anlar yakalanmalıdır. Kengerin kabul göreni en taze dönemidir.

Kenger yörede farklı şekillerde tüketilir. İlk olarak ve genellikle; dikenlerinden ayıklanarak çiğ olarak yenilir. İkincisi; Kenger dikenlerinden ayıklanıp yıkanır ve küp küp doğranarak suda kaynatılır. Suyu sıkılarak süzülür. Tavada yada tencerede kızartılan yağın içine, küp küp doğranmış kengerler atılarak, biraz tuz, biber salçası ve birkaç diş sarımsak ilave edilerek karıştırılır. Kengerler daha önceden kaynatıldığı için fazla pişirilmez. Kısa bir süre ısıya maruz kalan tenceredeki kengerlerin üzerine yumurta kırılarak çok az daha pişirilir ve servis yapılır. Yörede, bu yemeğin yanında bir de sıcacık Tandır ekmeği servis yapılır ki, tadına doyum olmaz.

Kengeri pişirmenin bir diğer yolu ise şudur. Kengerler ayıklanıp yıkanır yaklaşık bir hafta tuzlu suda bekletildikten sonra sofralardaki yerini turşu olarak alır. Tuzlu sudan çıkarılan Kengerler hemen tüketilmezse beyaz olan rengi hemen siyahlaşır. Varto’dan bir şekilde ayrılanlar Kenger zamanını bildiklerinden; ayıklanmış, dikenlerinden temizlenmiş Kengeri bulundukları yerlere götürürler yada akrabalarından isterler. Çünkü lezzetli bir hafif yemek olmasının ötesinde doğal olarak yendiği gibi bir de turşu olarak tüketilir.

Kenger Otu Ege’de bilinir. Nisan-mayıs aylarında çiçek açan, 40–50 cm yüksekliğinde, tüylü çok yıllık, sütlü, dikenli ve otsu bu bitki, gövdeleri basit veya az dallı, kısa ve kalındır. Yapraklar derimsi, damarlı beyazımsı tüylü, gövdedekiler sapsızdır. Çiçek durumu küreye bir baş şeklindedir. Çiçekler morumsu-kırmızı renklidir. Baş kısmı olgunlukta sarımsı-yeşil renk alır ve dikenler hariç 1 cm kadar uzunlukta olup serttir. Türkiye'de yetiştiği yerler: Orta, Doğu, Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz Bölgesi, Ege Bölgesinde Manisa'nın Sarıgöl ilçesine bağlı ÇANAKÇI köyü meralarında bolca yetişir. Köylüler kengeri gelelikle taze dallarının kabuklarını soyarak tüketirler.

Doğu’da haşlayıp üzerine yumurta kırılan Kengerotu sakız imali haricinde, ilkbaharda toplanıp sebze olarak tüketilebildiği gibi özellikle Ege ve Akdeniz bölgesinde olgunlaşan meyvaları kavrulup toz haline getirilerek kenger kahvesi de yapılmaktadır.

Faydaları: Kenger sakızı çiğnenmesi iştah açar, dişleri te­mizler ve dişetlerîni kuvvetlendirir.

../..