Zihin ve Mantık Üzerine

 

1

İnsan zihni ister istemez bir tasarımcıdır.

Tasım, tasarım ve kuram zinciri aslında her zihnin bir sürecidir.

Bunu farkındalıkla ya da farkındalıksız herkes yapar.

Mantıklı ya da mantıksız zihin ayrımını filozoflar aslında kıyas üzerinden yapar.

 

2

Kıyas

Neyi kıyaslarsın?

Zihinsel çıktıları kıyaslarsın.

Hiçbir insan kendine mantıksız gelen bir şeyi kabul edemez.

Gerçekten mantıksız olduğunu düşündüğü bir fikri kimse benimseyemez.

Eğer bunu yaptığını yani kendisine mantıksız gelen bir fikri benimsediğini söylüyorsa ya samimi değildir ya da daha büyük dertleri var.

 

3

Her insanın zihni bir kuramcıdır, zihin bir fikir adamı gibidir.

Bilişsel anlamda her insan bir kuramcıdır.

Ama iyi kuramcılar ve kötü kuramcılar vardır.

 

Eğer zihin böyle kuramcı gibi çalışmasaydı hiçbir şeyi anlayamazdı.

Zihin organize edip aralarında anlamlı olabilecek bağlar kurar.

Olguları anlama ve açıklama çabası kendiliğinden işler.

Sorun kuramcı olmak ya da kuramlar kullanmak değildir.

Sorun kullanılan kuramların ne kadar iyi ya da kötü olduğudur.

 

Kuramları oluşturan ise olgulara yüklenen önermeler ve çıkarımlardır.

Bu ise bir mantık zincirini gösterir.

Zira insan zihni çelişki duymamak için mantığa (kendi mantığına) bağımlıdır.

Bunun için de birilerine ‘ya biraz mantıklı olsana’ diye çıkışır.

Neden bunu yaparız karşıdaki insanın mantıksız olduğunu düşündüğümüz ve onu mantıklı olana çekmek istediğimiz için. Peki onu kendi mantığımıza çekmeye çalıştığımızı görebiliyor muyuz?

Çünkü her insan kendi için mantıklı olanı yapar.

 

4

Tüm herkes için geçerli sarsılmaz bir mantık var mı?

‘Kendinde mantık’tan bahsedebilir miyiz?

Mantıklı olan ile mantıklı olmayan arasında kesin bir ayrım yapabiliyor muyuz?

Bunu neyle ölçeceğiz?

İşte felsefe bu mantık sorunu üzerine 'mantık’ı bizzat bir sorun olarak ele almıştır.

Mantık ayrı bir bilim, bilgi, bilme alanı olarak çalışılmıştır. 

 

5

Mantık biliminin kurucusu Aristotales’tir.

Klasik mantık denince Aristotales mantığı anlaşılır.

Yazdığı Organnon adlı 6 kitaplık yapıtında mantık‘ı incelemiştir.

Bu kitaplar Kategoriler, Önermeler, Birinci Analitikler, İkinci Analitikler, Topikler ve Sofistik Deliller’dir.

 

Aristotales bu kitaplarda terimler, önermeler, akıl yürütmeler ve çeşitli ispat şekilleri üzerinde durur.

Akıl yürütmelerden tasım Aristotales mantığının belkemiğini oluşturur.

Aristotales’e göre zihnin kanunları aynı zamanda varlığında kanunlarıdır.

Bu yüzden Aristo mantık ile metafiziği birlikte işler birbirinden kopuk çalışmaz. 

 

Aristotales mantığı akıl ilkeleri olan Özdeşlik ilkesi, Çelişmezlik ilkesi ve Üçüncü Halin Olanaksızlığı ilkesi ile iki değerli (doğru – yanlış) varlıktır.

Aristo doğru düşünmenin ilkeleri üzerinde durmuş, akıl yürütme yöntemlerinden olan tümdengelimi zorunlu bularak esas almıştır. 

Doğru akıl yürütme için önce kavram kurulur, sonra önerme kurulur ve sonra çıkarım yapılır. 

Bu durumda akıl yürütme bir önermenin (sonuç)  başka bir önerme (öncül) vasıtasıyla doğruluğunun ispat edilmesidir.

 

Klasik mantık birbirine bağımlı 3 alana ayrılır.

Kavramlar mantığı 

Önermeler mantığı 

Çıkarımlar mantığı

 

Aslında Aristotalesle başlayan klasik mantık geçerliliğini sürdürmektedir.

Aristo’nun eserlerinin Arapça’ya çevrilmesiyle İbn-i Sina ve Farabi bu mantık ilkelerini kabul etmiş ve kullanmıştır.

Latince’ye çevrilmesiyle de tüm Avrupa Rönesans’a kadar başat olarak Aristotales felsefesi ve mantığını kullanmıştır.

İlerleyen bilim ve felsefe Aristo’nun felsefi yaklaşımlarını sorgulatırken mantık yaklaşımını geri plana itmemiştir.

Aristo mantığı hala geçerlidir.

Sadece bilim felsefesindeki metot sorunu üzerine Leibniz, Descartes gibi eklemeler ve Sembolik mantık ile yenilikler vardır, bu da Aristotales mantığının genişletilmesidir.

*