“ki”nin bitişik mi, ayrı mı yazılacağını nasıl anlarız?

“de”nin ayrı mı, bitişik mi yazılacağını nasıl anlarız? başlıklı yazımla Blog’a konuk olmuştum.

Kimi Blogdaşlar, “Yine bekleriz!” yollu mesajlar gönderdiler. Bunlarda bir inceliğin yanında bir de beklenti vardı. “Eli boş” görmek istemiyorlardı beni.

Konuğun “eli dolu” gitmesi denli doğal ne var ki?

Öğretmenler, bilgi dağarcığındakileri, öğrencilerin yanında, kendilerini öğrenci görenlere de sunmayı bir görev sayarlar. Bu düşünceyle, Blog’da, “ki”lerle başköşeye kurulmak istiyorum.

*****

-de durum ekinden sonra gelen “ki”ler bitişik yazılır:

Vadideki Zambak, kimin romanıydı?

Sokaktaki gürültü, kısa sürdü.

Ortadaki daha güzel gözüküyor,


( -de’den sonra gelen -ki, eklendiği sözcüğü sıfat yapar. Ancak, -ki, iki cümleyi bağlarken, aşağıdaki örnekte olduğu gibi ayrı yazılır:

Her şey o kadar ortada ki konuşmaya gerek yok.)


-ki, ilgi bildirdiğinde, eklendiği sözcükle ilgili bir “şey”in yerini tuttuğunda, bitişik yazılır:

Benimki daha bitmedi. ( benim elbisem)

Cansu'nunki çalışma odasında kaldı. ( Cansu'nun kitabı)


“ki”, aşağıdakilerde görüldüğü gibi kalıplaşmıştır, ayrı yazılır:

Tut ki, o ki, bu ki, şu ki, gel ki, ört ki, şüphesiz ki, kuşkusuz ki, yok ki, iyi ki, kaldı ki, ne ki, ne var ki, öyle ki, böyle ki, şöyle ki,

şu kadar ki, elbette ki, belli ki, tabii ki, bereket ki, varsayalım ki, varsay ki, farz edelim ki, kuşkusuz ki, şüphesiz ki, ...


“ki”, kimi sözcüklere bitişik yazılır:

oysaki, mademki, halbuki.

Çekimli eylemlerden sonra gelen “ki”ler ayrı yazılır:

(Eylem çekimine giren, zaman eki alan eylemlere, çekimli eylem denir.)

Anladım ki artık beni sevmiyorsun.

Görülüyor ki işler yolunda gidiyor.

Bir de baktım ki çevremde kimseler kalmamış.


Özneden sonra gelen “ki”ler ayrı yazılır, özneyi pekiştirir:


Sen ki, bu gibi işlerin üstesinden gelirsin.

Yankı ki, ödevlerine yapmadan okula gitmez.

Gözde ki, öğrenci olmanın hakkını her zaman vermiştir.

( "ki" bağlacı dilimize Farsçadan girmiştir; aslı "kim"dir.)


“ki”, eklendiği sözcüğü “sıfat” yapıyorsa, bitişik yazılır:

Karşıki dağlar duman içinde.

Önceki soruya dönelim:

Deminki sözünü unutma sakın!