Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

02 Ağustos '07

 
Kategori
Tarih
 

Sazalca (Taşpınar) Tarihine bir bakış 1

 Sazalca (Taşpınar) Tarihine bir bakış 1
 

   

      Niğde şehrinin şimali garbi tarafında ve Deneyi (Yeşilburç -  Danaka - f.d.) karyesinden 20 dakika mesafede tepe üzerinde kain ufak ve şirin bir karye olup, her tarafı güzel, meyveli ağaçları müştemil (içine alan - f.d.) bağ ve bahçeler ile mahdut, havası suyunda gayet latif ve mübahtır. Mezkur karye ne mana ve sebeple Sazalca tesmiye olunmuş ve ne vakitten ve nasıl teşkil ve iskan edilmiş olduğuna dair sarih bir tarih yok ise de, ahallı üç yüz seneyi mütecaviz bir zamandan beri mevcudiyetine şimal tarafındaki harabeler ve ekseri haneleri altındaki vusatlı kestel ve inler delail-i kaviyie olduğu gibi sabık mevkiside mezkur harabe mahali olup, daha büyük ve de iki yüzü mütecavüz hanelerden ibaret olduğu anlaşılır. Asar-ı atika (eski eserler - f.d.) olmak üzere bazen taş çıkarmak için taşcılar tarafından yapılan ufak hafriyatdan zahire ihraç olan büyük küpler lükün harcı ile dondurulma şırahaneler ve sabıkdan yağhane mevcud olduğuna delil müdevver ve gayet ağır ve sanaatle yapılmış ve yontulmuş yağhane taşlardan maada şayan-ı ehemmiyet bir şey görülememiştir. Zikr olunan harabeler ile karyenin şimdiki mevkisi arasında “AyaTrias” namında birde harap ekklisiya mahali olup zikrolunan harabelerin ekklisiyası olduğu tahakkuk etmiştir.

 

     Mezkur ekklisiya harabelerinden, Yunani lisanında “Dimitrios Athinisi“ kelimeleri yazılı mermerden masnu (yapılmış - f.d.) kırılmış mezar kapağı çıkmış ise de mateessüf mermerin diğer parçaları ve mezarın nerede ve ne gibi olduğu bulunamamıştır. Keza mezkur harabelerin karşı cihetinde ve arada bir ufak dere ile tefrik olan diğer bir tepe üzerinde min evvel monastır tabir olunan başka bir harabe daha olup, takriben bundan kırk sene mukaddem 10-12 sininde ve Ioannis namında bir sıbyan çocuğun rüya ile vuku bulan beyanatı üzere ol vakit karyenin zevatı muteberanından Saadetlu Savva Rumi Efendi tarafından icra ettirilen hafriyatla bir takım stavroslar (haç - f.d.) ve ruhban mezarları ile birde taş levha meydana çıkmıştır. Mezkur levhadan ol mahalde vaktinde “Hristou Sotiros” namı ile kelerleri  ile büyük bir monastır olduğu müsbet ve mütebeyyindir. Hatta zikrolan sıbyan Ioannisin bizzat gösterdiği üç mezardan isimlerinide Euthimios, Meletios ve Ignatios diye söylediği gibi üç leipsanalar (kalıntı - f.d.) çıkarılarak tantana ile karyenin ekklisiyasına getitrilmiş ve üç göz bir sandık derununda vaz ve elyevm ekklisiyanın sol cenahında mevcuttur.

 

     Karyenin el yevm hali hazırı ise (45) kırk beş adet rum ortodoksos haneleri ile 20 İslam hanelerinden ibaret olup, rum ehalisinin Ton Agion Theodoron namı ile müşerref bir ekklisiyası vardır. Mezkur ekklisiya güzel ve şirin olup padişah fermanı alişan Gümüşhaneli Kalfa Kosma tarafından inşaa olunmuş ve 1841senesi inşası hitam bulmuş. Mektep ve tahsil-i ilm cihetince de 1876 senesine gelene değin asla ehemmiyet verilmeyip ekklisiyanın papazı didaskalosluk vazifesini icra edegelmekde idi. Lakin 1876 senesi karye-i mezkure ahalisinden olup, Dersaadetde bulunan ve ol vakitin maliye müfettişlerinden ve badema Trabzon Vali Muavini Saadetlu Savva I. Rumi Efendi ile sarayı humayun lisan-ı arabi muallimi İoannaki Efendi L.Papadopulos ve diğer tüccardan Isaak A.Papadopulos, Athanasios N. Hristopulos ve Georgaki V. Thoma oğlu naman (isimleri - f.d.) ilimperver zevat Dersaadetce bir marifperver uhuvet tesis ve teşkil etmeleri ile beraber karyede bulunan vaktin Eforoepitropisi ile bilmuhabere an asıl Bor kasabasından olup, ol zamanın Fertek kasabasındaki mükemmel Elliniki Sholi (ilk ve ortaokul birlikte - f.d.) muntehilerinden (mezunlarından - f.d.) Grogorios Konstantineidis Efendi didaskalos celbedilerek mekteb ekklisiyadan tefrik olundukdan sonra, efendi-i mumaileyh usul-i tedrisce olan istidad-ı tabiyesi ve son derece gayretkeşliği ile iki üç sene zarfında matlup veçh üzere terakki ve kesp intizam eylediği gibi ol vakite kadar mektep için istimal olunan bir göz ufak salon gayri kafi görülerek balada zikr olunan Agia Trias ekklisiyası denilen harabinin cevliği deruninde 1882 senesi ol vakitin Eforoepitropisinden Nikolaos Hristopulos gayreti ve muaveneti ile mücetteden bir mekteb ve birde yine Aya Trias namına ufak parekklision (küçük klise - f.d.) inşa olunmuş ve şagirdan mezkur mektebe nakledilmiştir. Bu suretle devam olunarak bir kaç sene müruru (gecikme - f.d.) mumaileyh Grogorios Konstantineidis Efendinin muavinsiz olduğu halde son derece gayretkeşliği ve vazifeşinaslığı ve Adelfotis (Kardeşlik Cemiyeti - f.d.) müessislerinden Eforos bulunan Athanasios N. Hristopulosun cehd ü gayreti sayesinde mekteb öyle bir hüsnü hale reşide olmuş idi ki, bulunan beş sınıflarını ikmal etmiş olan şagird Astiki Sholinin doğrudan altıncı sınıfına ithal olunabilir idiğü mezkur mektebde tarif olunupda elyevm alem-i ticarette bulunan bir hayli gençler ile müspet ve mütebeyyindir. Bundan dört sene akdem Grogorios Konstantineidis Efendinin ticaretle meşgul olmak için vuku bulan istifası akabinde mektebin revişine (gidişine - f.d.) bir halel getirilmemek ve daha da mükemmelleştirmek üzre diğer didaskalos tayininden başka birde Arhigeneia mektebi mezunelerinden Korallia Anastasiadou namında bir didaskalissa Nimiagogos gönderilmiştir ve elyevm mektepte mevcut şagirdan zükur (erkek), ünas (kız) muhtelit olarak 38 neferden ibaret ve beş sınıfa münkasım olup, senevi 90 lira sarfiyatla bir didaskalos ve bir de didaskalissa ile mudevam bulunmaktadır.Adelfotis ise zikrolan müessisler marifeti ile tarih-i teşkilinden itibaren on iki sene devamla mektebin idaresini mümkün mertebe taht-ı teminata alabilmiş ve arada bir kaç seneler bazı sebeplere mebni musamaha olunup tehura (tehir - f.d.) uğramış.

 

     1891 senesi Dersaadetde bulunan ilimperver gençler tarafından “Filomosos Adelfotis Ayos Trias" (aziz agias trias kardeşlik cemiyeti - f.d.) unvanı ile tecdid-i hayat eylediği gibi birde hususi Kanonismos tanzim ve Kentriki Eforeia namı ile beş zevattan mürettep heyet-i idare teşkil edilerek, taraf-ı hükümet-i seniyeden tasdik etdirilmiş olup, elyevm ol suretle devam edegelmekdedir. Ahiren karye-i mezkure mekteplerinin idaresi hususunda bir kat daha medar olmak üzere an asıl Deneyi (Yeşilburç - f.d.) karyesinden olup, elyevm Dersaadetde mütemekkin ve milletimiz hastahanelerinin Megas Ergetisi (büyük hayırsever - f.d.) hamiyetlu Mihalaki Efendi Baloğlu tarafından Deneyi karyesinde taht-ı tasarrufunda bulunan nısıf (yarısı - f.d.) haneyi ve Çengelköyünde inşa ettirmekte olduğu hanenin dahi nısfını karyemiz mektebine hibe itmiş olmakla, koinotis (cemaat - f.d.) kendisine Megas Ergetis (büyük hayırsever - f.d.) ünvanını vermiştir

.

 

     Fehmi DİNÇER
     Ankara 2005

 

      Sazalca Tarihine bir bakış 2

        

 

 
Toplam blog
: 109
: 5832
Kayıt tarihi
: 23.03.07
 
 

1959 yılında Fertek - Niğde'de doğdum. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültes..