Adil bir seçim yapabilmek için seçim güvenliği şart

Türkiye bir yerel seçimi daha geride bıraktı ama galiba bu yerel seçimler tarihe çok tartışmalı bir şekilde geçecek.

Takip edebildiğim kadarıyla Yalova, İstanbul, Antalya, Ankara, Ağrı, Urfa-Ceylanpınar gibi, ülke çapında pek çok yerde seçimlere itirazlar yapıldı. Şaibe iddiaları, usulsüzlük iddiaları aldı başını gitti. Örneğin Ağrı’da pek çok kez sayım yapıldıktan sonra, "bir oy çuvalı yırtık" diye seçimler iptal edildi ve Haziran ayında seçim yenilenecek. Seçim sonuçlarına itiraz eden partilerden biri olan CHP, İstanbul’da 3500, Ankara’da ise 6240 tutanakta hatalı işlemler tespit etmiş ama henüz buralarda seçimlerin yenilenmesi konusunda bir karar verilmemiş durumda. Mantıken bir sandığın torbası yırtık diye bir seçim yenileniyorsa, binlerce sandık’a ait itirazlı işlemlerin çok rahatlıkla kafa bulandırması lazım. Bakalım ne olacak? Eğer hile yapılmışsa bu, somut deliller ışığında mutlaka ortaya çıkarılacaktır.

Bence tartışmaları daha fazla uzatmadan seçimler yenilenirse bu herkes için çok daha hayırlı olacaktır. Toplum da bu sefer çok daha sağlıklı sonuçlar alır. Gerçekten milletin iradesi bu sefer sandığa çok sağlıklı ve isabetli bir şekilde yansımış olur. Aslında belki sistemleri daha da iyileştirmek adına, yerel seçimleri de bundan sonra seçimlerde iki turlu yapmayı düşünmek lazım. Cumhurbaşkanlığı seçimi ile bunu, ilk defa ülkemizde yaşayıp göreceğiz. Belki ileride bu, tüm seçimlerimize de yansıyacak. Ancak ne olursa olsun sandık ve oyların takip işi, her zaman çok ama çok önemli olmaya devam edecektir.

Türkiye çapında 194.502 sandık varmış. Her sandıkta 5 oy üzerinde, yanlış bir bilgisayar girişi yapılsa, toplamda 972.510 oy yapar. 1 milyon 800 bin oy da geçersiz sayılmış durumda. Nerden baksanız 3 milyona yakın bir oy ziyanı var. Bu ise diyelim ki 54 milyon seçmen varsa, %5,5’un oyunun çöpe gitesi demektir. Geçerli oylar yönünden bakarsanız belki bu sayı çok çok daha fazla olur. Bu akla zarar bir şey.

Bu oy (972.510), 50 bin kadar seçmeni olan küçük 20 kadar ili  etkiler ve bir partiye adeta seçim aldırır. Ülkedeki bütün yorumlamaları da alt-üst eder. Eğer merkezde bu sistemin kontrolü bağımsız kişilerde değilse, pekala istenildiği gibi sonuçlar üzerinde manipülasyon yapılabilir. Hatta fırsatını bulan hayali sandıklar ve hayali seçmenler bile yaratıp, onların oylarını otomatik olarak sisteme dahil edilip pekala sonuca etki sağlayabilirler. Bunu önlemek için siyasi partilerin, çok uyanık olmaları ve sandıklara mutlaka sahip çıkmaları gerekiyor.

Ayrıca, YSK sonuçları ile sandık sonuçlarının da eşzamanlı olarak vatandaş tarafından kontrolü de bir an önce sağlanmalıdır. Bunlar yapılmadığı sürece seçimler hakkında hiç bir zaman şüpheler bitmeyecektir. 30 Mart seçimlerinde 40'a yakın yerde oylar sayılırken elektrikler kesiliyor, oy pusulaları yerlerde yakılmış olarak bulunuyor, oy çuvalları kaçırılıyor, teslim sonuç tutanaklarında elle girişler yapılıyor şeklindeki haberleri, gerçekten vatandaşlar olarak hayretle izliyoruz. Bu haberler, seçim güvenliğine ilişkin ciddi şüpheler ve rahatsızlıklar yaratıyor. Bunlara kesinlikle mahal verilmemelidir.

Önümüzde halkın bizzat seçeceği bir "Cumhurbaşkanlığı Seçimi" var. Bu seçimde yurt dışında da sandıklar kurulacak deniliyor. Geçen Şubat ayında gazetelerde bunun bahsi geçmişti. Başbakan Erdoğan ile Almanya Başbakanı Merkel, Almanya'daki Türklerin seçimlerde oy kullanabilmesi için anlaşmışlar. Almanya'da 1.2 Milyon gurbetçi seçmen varmış. Almanya'daki Türkler, ilk kez Cumhurbaşkanlığı seçiminde olmak üzere 7 ayrı noktada 4 gün boyunca oy kullanacakmış. Ayrıca Almanya dışındaki ülkelerde yaşayan Türk vatandaşları da bu seçimlerde oy kullanabilecekmiş. Sonuçta, bu ülkenin vatandaşları dünyanın değişik yerlerinde yaşıyorlar ama bu ülke için söz hakkına da sahip olmaları lazım. Bazı devletler bunu bizim ülkemizde yapıyorlar, vatandaşlarına kendi konsolosluklarında oy kullandırtıyorlar. Rusya yanlış hatırlamıyorsam bunu yapıyor. Bazı ülkeler ise posta yolu ile vatandaşlarına oy kullandırtıyor. Neden böyle yenilikler bizde de olmasın ki? Hatta öyle şeyler de yapılmalı ki yurt dışında yaşayan insanları temsilen seçim bölgeleri oluşturulmalı ve ayrı milletvekillikler bile tahsis edilebilmeli. Bu yapılırsa, ülkeye ileride büyük güç gelecektir. Ülkenin dünya ile entegrasyonunda, dünyadaki yeniliklerin daha sağlıklı ve hızlı bir şekilde ülkeye yansımasında daha etkin yollar açılacaktır.

Yine geçen yaz “dijital oy kullanma” ile ilgili “Yüksek Seçim Kurulu ve Havelsan, "dijital oy kullanma sistemi" için harekete geçti” diye haberler yapıldı. Mühür devrini kapatacak sisteminin pilot uygulaması yine bu yıl Ağustos ayında yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçiminde yaşama geçirilecekmiş. Pilot uygulamaya, yurt dışındaki gurbetçilerle başlanması planlanıyormuş. HAVELSAN’nın sistemi tamamen dijital olacakmış. Sandık başına gelen yurttaş seçim kurulunda isminin ve kimlik numarasının karşısına imza atacakmış. Ancak oy pusulası ve zarf almayacakmış. Bunun yerine dokunmatik bir bilgisayar ekranının karşısına geçerek seçtiği partinin üzerine "tıklayarak" oy verecekmiş. Vatandaş boş oy vermeyi seçer veya bilgisayar tarafından verilen çıktıyı sandığa atmazsa oyu geçersiz sayılacakmış. Çok güzel bir kolaylık ancak seçim öncesi videolarla halka mutlaka çok iyi anlatılması gerekiyor.

Tabii her şeyde bir yenilik, bir ilerleme oluyor. Bu seçimler için de olmalı. Ancak seçim güvenliği için ne yapılırsa azdır. Her seçimde vatandaşlarımız, mührü yanlış yere vuruyor, yuvarlağın dışına taşıyor veya mühür kağıdı katlayınca diğer partinin alanına bulaşınca oyu iptal olabiliyor. İptal olan, ziyan olan yüzbinlerce oya acımamak mümkün mü? Sen kalk üşenme oy vermeye git ama oyun ufak hata nedeniyle dikkate alınmasın. Belki bu yeni sistem bunların da önüne geçecektir. Pilot uygulama olarak yurt dışındaki gurbetçilerle bu sistemin başlaması da iyi olacaktır, eksik gedik noktalar böylece daha iyi tespit edilebilecektir. Ancak her türlü hile-hurdaya karşı da uyanık olmak lazım tabii. Dijitalde de hileler yapılabilir. Bunun için sistem bütün taraflara şeffaf olmalı. Vatandaşın gönlü bu konuda çok rahat olmalı. Gönül rahatlığı ile sisteme güvenebilmeli. Sistem bağımsız kişilerce denetlenebilir olmalı. Bilgisayarlı oy kullanma sistemlerinde dünyada geçmişte pek çok sahtekarlık yapıldığına dair haberler de yapıldı. Eğer böyle bir durum yine olursa seçimlerin güvenliğine gölge düşer ve çok büyük bir şaibe doğar. Şüpheye mahal vermeyecek şekilde dijital seçim sistemi adil, açık ve güvenilir olmalıdır. Kimse kimseyi aldatmamalıdır. Her şey hakkaniyetli bir şekilde yürümelidir.

Şaibeleri kaldırmak ve adil bir seçim yapmak için "Dijital" deyince aklıma şimdiki sistemde acaba “Oy Sonuç Tutanağı” dijital olarak toplanabilir mi? diye bir öneri geliyor. Şöyle hayal ediyorum. Okullarda YSK’nın Temsilcisi, seçim süresi bitince, elinde elektronik aletle sandıklara geliyor. Sayılmış oyları dijital forma işliyor, herkesle mutabık kalıp hem YSK sistemine hem de partilere e-mail olarak gönderiyor. Sandık görevlilerine de aletten anında kopya çıktılar veriliyor. Bu kopya çıktıları sandık görevlileri birbirleri ile kıyaslayıp sonra partilerine teslim ediyorlar. Herkesin içi rahat ediyor. Doğal gaz, elektrik operatörleri örneğin sayaç okutmak için böyle elemanlar çalıştırıyor. Buna benzer bir sistem, seçimlerde de belki uygulanabilir diye düşünüyorum. Böylece sonuçlar üzerinde belki daha sağlıklı bir kontrol olabilir. Yoksa şimdiki kağıt teslimi, her türlü katakulliye olanak veriyor. Kimi tutanaklar mühürlü, kimisi ise mühürsüzmüş örneğin. Bunu Ankara’da siz de aşağıdaki adresten teyit edebilirsiniz

http://oyumucaldirtmam.com

Bu seçimlerde oy çuvallarını okullara bırakıp gidenler var, okul bahçelerinde yakılan oylar var. Demek ki ya başka çuvallar teslim ediliyor veya çuvallarla kimse ilgilenmiyor. Sadece teslim evrağına bakılıyor. Onu da fırsatını bulan art niyetli kişiler gönüllerince yeniden dolduruyor galiba. Zira bu kadar mühürsüz teslim tutanağı olması başka nasıl izah edilebilir. Bu ise seçim güvenliğini büyük riske atan bir şey ve büyük bir suç.

Konunun önümüzdeki günlerde yetkililerce ciddiyetle tartışılmasında ülke için büyük faydalar olduğunu düşünüyorum.