Amca teyze diye hitabetmek kaba ve incitici olabilir; insanları üzmeyecek hitap şekli bulmalıyız

Ülkemizde tanımadığımız kimselere nasıl hitap edeceğimiz konusunda sorun var. Eski şiveleri, ağızları, yöresel alışkanlıkları samimi duygularla, karşımızdaki insanların durumuna göre, büyükse saygımızı da katarak kullanıyoruz ama bence amca, teyze, abla gibi hitaplardan insanlar rahatsız oluyorlar.

E yabancı, adını bilmiyoruz; bilsek bile bizden büyük oluyor, kadın oluyor, çocuk gibi uzaktan bağırmak hoş olmuyor. Bay hiç kullanılmıyor, bayan yerleşik bir ifade değil; beyefendi/hanımefendi her ortama uygun değil. Herkes beyefendi, hanımefendi ama kişilerin görünüş ve tavırları hitap şeklimizi etkiliyor; kılığı kıyafeti yerinde olmayan birine beyefendi diyemiyoruz. Bazen mesleklerine göre, bekçiyse bekçi amca, öğretmen hanım, muhtar vs. şeklinde hitap ediyoruz.

Yani Türkiye’de insanlara seslenirken kullanacağımız bir hitap şekli yok.

Yaşça büyük kimselere amca/teyze diye hitap ediyoruz. Bazılarımız daha kaba olarak dayı diyoruz. Gencecik bir hanıma sırf bizden bir iki yaş büyük diye abla, erkekse ağabey diyoruz. Bu hitap şekilleri hitap edileni yaşlı gösterir. Kaç yaşında olursa olsun hiç kimse yaşlı olarak algılanmak istemez. Yaş takıntısı olanlar vardır ve bize belli etmeseler de böyle hitaplar karşısında üzülürler. Kimse kendisine amca diye hitap edilmesini istemez. Şehirli bir bayana teyze dediğiniz zaman kesinlikle alınır. Ayrıca insanlara amca teyze diye hitap eden kimselerin cahil insanlar olduğu düşünülür. Yani siz iyi niyetlisinizdir ama dışarıya öyle yansır. Sonuçta bunlar hoş ifadeler değildir. Ama işte sizin bildiğiniz tek ifade şekli de budur.

Bu şekildeki hitaplardan Türkiye’deki insanların en az yarısı rahatsızdır. Genç delikanlı için sorun yoktur; çünkü ona kimse amca demez. Keza genç bayan için de. Yani yaşlı insanlar tamam da 40–50 yaşındaki birine 30 yaşındaki birinin amca/teyze demesi kişiyi bunalıma sokar. Kaldı ki bazen sizden büyükler bile size amca/teyze diye hitap ediyorlar.

Ben bana amca denilmesinden rahatsızım ama aynı zamanda amca/teyze diye hitap eden insanlarımın cahil/bilgisiz/görgüsüz olarak algılanmasından da rahatsızım. İnsanların suçu yok, bildikleri tek hitap şekli bu. Hem kötü niyetli değiller ki, sizi büyük biliyorlar, saygı gösteriyorlar. Siz bir yabancısınız, adınızı kim olduğunuzu bilmiyorlar, at diyecek eşek diyecek halleri yok ya; amca/teyze diyorlar.

Aldırma deniliyor; aldırırım arkadaş. Benden on yaş küçük biri beyefendi oluyor, ben amca oluyorum. Ayrıca amca/teyze lafları rasgele kullanılmıyor. Zengin güzel giyimli önemli mevkideki birine amca denmiyor, efendim, beyefendi falan deniliyor. Amca/teyze genellikle yaşlı görünen, kılığı kıyafeti düzgün olmayan, fakir, bakımsız, köylü, cahil kimselere deniyor.

Yani amca/teyze hitaplarının içinde çok büyük aşağılama var. Kibar ortamlarda kaba ifade olarak tanımlanıyor. Bir entele amca diyemezsin, seni kovar valla.

Yoksa bunlar normal ifadeler de takıntılı insanlar mı sorun yapıyor. Eğer amca sözüne kızarsan bir de millete madara oluyorsun, seninle alay ediyorlar. Yani hem söylediğin kişiyi üzüyorsun, hem de kendin cahil oluyorsun. Kesinlikle başkalarına amca/teyze diye hitap edenler cahil olarak algılanıyor.

Peki, Türk Dil Kurumu (TDK) ne yapıyor? Ya bu kurumu niye kapatmıyorsunuz? Ne işe yarıyor ki. Düşünün, bir ülkede insanlar birbirlerine nasıl hitap edeceklerini bilmiyorlar ve o ülkede dil kurumu var. Yesinler sizi! Kaplumbağalara Türkçe mi öğretiyorsunuz! Bu ülkede o kadar boş ve gereksiz kurum var ki!

Bana ne kardeşim! Aptal insanlar bana amca/teyze diye hitap edemezler! Ben onlara kro diyor muyum? Ben onlara cahil diyor muyum? Adını yazmayı bilmiyor, yine de cahil demiyorum. Köylü bile olsa beyefendi diyorum, hanımefendi diyorum. Ben de onlardan saygı bekliyorum. Kusura bakmasınlar bir insana amca/teyze demenin kabalık olduğunu domuz gibi biliyorlar.

90 yaşındaki insan amcadır/teyzedir, hiç kimse bir şey diyemez. 40 yaşındaki adama/kadına  (eğer çocuk değilsen) amca/teyze diyemezsin. Adamın saçı dökülmüş, hey amca. Böyle bir şey olur mu ya. Sırf saçı dökülmüş diye birisine amca diyeni döveceksin valla! Yok, kardeşim, bu ülkede hiç kimseye amca/teyze diyemezsin! Senin amcan yok mu, git ona söyle!

Cahillikmiş, ne cahilliği ya! Bu ülkenin % 90’ı okumuş. Yani en az 5 yıl eğitim görmüş. Mallığından ya da mahsus yapıyor. Hâlbuki bilmiyor, beyefendi dese kendisi de beyefendi olacak; amca diyor, hanzo oluyor. Onu bunu bilmem, amca demek hakarettir kardeşim! İnsanlara konuşmayı/hitap etmeyi bilmiyorsan öğrenip öyle geleceksin. Bir insana amca/teyze diyorsan bu senin cahil olduğunu gösterir.

Kızıyorsun ama insanlara da bir şey diyemiyorsun. Bildikleri/gördükleri/öğrendikleri bu, ne desinler. Kaplumbağa terbiyecisi TDK insanlara konuşmayı öğretmek zorunda değil mi?