Amisos

Çok değerli meslektaşlarımdan, Türkiye'nin çeşitli müzelerinde arkeolog ve müze müdürü olarak görev yapmış olan Mustafa Akkaya'nın vefatı nedeniyle kendisini burada anmak istiyorum. 

Mustafa Akkaya, benden bir kaç yaş büyüktü. Onunla tanışmamız bir müzecilik kursunda olmuştu. O yıllarda Niğde Müze Müdürü idi. Bir ara Ayasofya Müzesi Müdürlüğü yaptı, peşinden İstanbul Beyoğlu'ndaki Divan Edebiyatı Müzesi Müdürü oldu. 

3 Temmuz 1996 günü değerli meslektaşım Mustafa Akkaya, Samsun Müze Müdürü iken İstanbul Beyoğlundaki Nuri Ziya sokakta bulunan Fransız Arkeoloji Enstitüsü'nde slaytlarla bazı buluntuları tanıtmıştı.  

Amisos, Pontus bölgesinde aynı adı taşıyan körfez üzerinde kurulmuş şimdiki Samsun şehrinin adıdır.Antik kentin yer aldığı Toraman tepe 1954 yılında Amerikan Radar Tesislerinin yapımı sırasında dozer ile düzeltilmiş olduğundan birçok tarihi kalıntı yok edilmiştir. Amisos'un kuruluş tarihi hakkında net bilgiler mevcut değildir. i.ö.5. ve 4. yüzyıllarda Grek yazarları Amisos'tan hiç bahsetmezler. Ayrıca Karadenizle ilgili çeşitli efsanelerde de Amisos'un adına hiç rastlanmaz. Ancak Enete ve Eneti adıyla bir yerleşim kuran bu topluluğun kim olduğu hakkında sadece Amasyalı Coğrafyacı Strabon'dan bilgi edinebiliriz. Strabon'un Geografica adlı eserinde xıı.cildinde m.ö.7.yüzyıldan itibaren Grekler ucuz hammadde, besin, köle ve dış pazarlar bulmak amacı ile, önce Çanakkale Boğazı ile Marmara Denizi kıyıları, daha sonraları ise Karadeniz kıyıları ile küçük koloni kentleri kurmuşlardır. Bunlardan Amisos kenti ise m.ö.6.yüzyılı kapsayan 2.kolonizasyon evresinde , Miletos, Atina, ve Phakaia'lılar tarafından i.ö.563 yılında kurulmuştur. Şehir, m.ö. 4.yüzyıl sonuna kadar Atinalıların, 375 yılında da Perslerin eline geçmiş. VI.Mitridates Sinop'un yanısıra Samsun'u da kraliyet şehri yapmıştır.Romalı General Lukullus tarafından şehir Roma'nın hakimiyetine girmiştir. Bizans döneminde piskoposluk merkezi olmuştur. 

    Samsun Müze Müdürü Mustafa Akkaya, konuşması esnasında güncel bir koleksiyondan görüntüleri bizlere slaytlarla aktardı. Samsun yani eski Amisos'tan mozayikler vardı. Aşilleus-Thetis sahnesi olan bir mozayiği tanıttı. Bu konuda bir makale yazdığını da söyledi. Aslında Karadeniz yöresinde pek mozayiğe rastlamayız. Nereidler yani Nereus'un kızları, mevsimler, sonbahar, üzüm yaprakları ve kış mevsimini gösteren mozayikleri Samsun Müzesi salonlarından slaytlarını çekip bizlere anlatmıştı.

    Nereidler Moyayiği 4 parça olarak Akhilleus-Thetis panosunun kenarlarına gelecek şekilde yerleştirilmiştir.Bu panolarda ortak olan özellik bir Nereid'in balık kuyruklu mitolojik yaratıklar üzerinde yolculuğudur.

    Mozayiklerin bir kısmı m.ö.3. yüzyıla ait., bir kısmı da 5. ve 6. yüzyıllara ait idi. Samsun, Yedek Subay Okulu yakınlarında bir mezar kazısı yaptıklarından bahsetti. Bizans dönemi mezarında bir de kitabe bulduklarını anlatmıştı. Geç Roma dönemine ait bir sarnıç ortaya çıkarmışlar. Sahra Sihhıye Okulu Eğitim Alanı'nda ortaya çıkarılan mimari elemanlar gösterildi. Burasının lokal bir müze havasında olduğundan bahsedildi. Amisos'un batı-kuzeyinde bir nekropol(mezarlık) anlatıldı.15 adet iskelet çıkarılmış. İskeletler Geç Roma dönemine tarihlendirilmiş. Önceleri bu alan Amerikan radar üssü imiş. Samsun, Merkez Cedid Mahallesindeki yol genişletme çalışmaları esnasında 14 kasım 1995 günü kalıntılar ortaya çıkarılmış. Çıkan mezar odası 5 bölmeli. Kapı üzerinde 30 cm. lik bir delik açılmış. Birinci bölme boş, ortada bir platform. Üç blok taştan oluşan kapısı 2.30 cm. x 60 cm. ebadında. Tekne şeklinde bir mezar olduğu açıklandı. Mezar içinde taç, şamdan ve kandil ortaya çıkarılmış. 

   Sevgili arkadaşım ve meslektaşım Mustafa Akkaya'ya burada rahmet diliyorum.