Anadolu'da kız isteme nişan ve düğün - 2 -

Düğün hazırlıkları

Kız bakma (kız beğenme), nabız yoklama, haber salma ve dünürlük, el öptürme ve nişan takma işlerinden sonra DÜĞÜN hazırlıkları başlar. İki ailenin birlikte karar verecekleri bu tarih belirlemeye DÜĞÜN GÜNÜ ALMA olarak adlandırılır. Kız evinde düğün hazırlıkları : Bu ailededüğün için yapılan hazırlıklar çok önceleri başlamıştır zaten. Yetişip gelmakte olan kızın annesi kızına çeyiz olacak oya , patiska el işlemeleri, mendil, çorap, havlu, seccade, halı yastık, kilim, işlemeli bohça, masa örtüsü, kırlent, yastık yüzü, yatak örtüsü, çarşaf vb. gibi el emeği gerektiren ve estetikği, rengi bol, desenli, parlak renkler taşıyan işlerdir. Bu sayılan hazırlıklar önceden beri yapıla gelen hazırlıklardır. Ancak, gerkli olan bu işlerden eksik-nonsan kalanlar da bu süreçde tamamlanır. Oğlan evinden yollanan yün, yıkanarak yatak, yorgan, yastık yapımında kullanılır. Davet edileceklerin listesi yapılır, misafirler için yemek hazırlığı ve yatacak yer ayarlamaları da tamamlanır. Kız evinin düğün hazırlıkları çok da fazla değildir. Asıl yoğunluk ve teleş oğlan evindedir. Oğlan evinde yapılan düğün hazırlıklarna gelince: Davetiyelerin hazırlanıp dağıtılması, düğün evi mekenının hazırlanması, gelecek konukların yatacağı ev ve mekanların hazırlanması.

Düğün sürecinin aksamadan düzenli bir halde sürmesi için aile bireyleri ve akraba, arkadaşlar arasında görev taksimi yapılır, damat yardımcısı ve vekili olacak becerikli bir kişi de DAMAT SAĞDICI olarak belirlenir. Düğün yemeğini yapacak aşçı, çay, kahve hizmetleri için çaycı, ayak işlerinde koşturacak yardımcı kız ve erkekler de hazırdır. Düğün yapılacak alanın düzenlenmesi, sandalya, masa, oturma setleri yapılan hazırlıklar arasındadır. Çarşıya çıkma (PAZARLIK BOZMA ): gelin kız ve ailesinden bir refakatçı, damat, annesi babası, varsa bir kız kardeşi hep birlikta çarşıya çıkılır. Gelin için gelinlik, bilezik, kolye, altın, değişik giysiler ve gerkli ihtiyaçlar alınır. Damat için; damatlık takımı ve iç çamaşırı, terlik, ayakkabı ve diğer ihtiyaçlar alınır. Kızın annesi için alınan hediyeye ANNE SÜT HAKKI denilir. Yanlarında giden görümce ve baldıza da birer kardaş hakkı hediyesi alınır. Düğün öncesi erkek ailesi tarafından alınması gereken çeyiz eşyalar her iki ailenin birlikte kararlaştırdıkları eşyalardır. Halı, kilim, yastık, yatak, yorgan, buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makinaları, TV , radyo, fırın, ütü, mutfak eşyaları, yatak odası takımı, oturma odası ve salon takımları... Ailelerin ekenomik ve sosyal durumlarına göre bu eşyalar azalır ya da artar. Ve diğer gerkli eşyalar hazırlanır... Belirlenen düğün günü öncesinden düğün davetiyeleri (okuntu ) dağıtılır.

Tüm hazırlıklar tamamlanmıştır. Düğünler genellikle hafta sonu başlar. Cuma günü BAYRAK KALDIRMA, Cumartesi günü asbap (esvap) örtme (Geline çeyiz olarak verilecek tüm eşyaların sergilenerek tanıtımı) aynı günün akşamı KINA Gecesi, çeyiz yazma ve kayın gelme adetlari uygulanır. Şimdi bu işleri sırası ile anlatalm...

CUMA GÜNÜ:

Bayrak kaldırma... Cuma namazı sonrası erkek evinde toplanan insanlar bir hocanın okuyacağı BAYRAK DUASI ve Bayrağın bayraktarlık yapacak gence teslimi işi düğünü başlatan ilk iştir. Duadan sonra konuklara yemek verilir. Yemek duasından hemen sonra da davul, zurna çalmaya başlar. Düğün süresince verilecek yemek için gerekli olan kazan, kepçe, tabak, sini, çatal, kaşık gibi gereçler komşulardan emaneten toplanır, düğün bitiminde tekrar yerlerine teslim edilir. ODUN KESME; Davul zurna ve köçek eşliğinde odun kesmeye gidilecektir. Düğün de yapılacak yemek için yanacak tandır, ocak ve sobada yakılacak olan bu odunu kesmeye bir gurup genç katılır. Kesilen odunlar ele alınarak yine davul-zurna ve köçek eşliğinde, eğlenceli bir olay olarak eve taşınır. Gün boyunca gelen misafir erkekler ERKEK ODASINDA ağırlanır. Aç gelenlere yemek önerilir. Çay, kahve, kolanya ve sigara ikramları çaycı tarafından yapılır. Kadınlar da kendileri için ayrılan mekanlar da ağırlanıp, ikramda bulunulur..

Erkek odasında saz, keman, darbuka eşliğinde yapılan müzik faslınının köçeği düğünü şenlendirir, eğlendirir. Aynı günün akşamı gençlerin düzenlediği SİNSİN OYUNU ve müzik eşliğinde mahalli oyunlar sergilenir. Oyun alanı ışıklandırılır, kadın erkek, yaşlı genç, coluk çocuk, konuklar da bu eğlenceye katılıp eğlenirler. Olumsuz bir adet sayılması gereken silah atma da başlar... Eğlence geç vakte kadar devam eder..

CUMARTESİ GÜNÜ :

Düğün gününün en yoğun ve hareketli günü bu gündür. Öğleye kadar misafir ağırlama ikram ve tebriklerin kabülü, düğün hediyelerinin kabülü, davul-zurna sesi, köçek oyunları, müzik proğramı... Öğleden sonra oğlan evinden bir kaç hatırlı yakın kız evine "GÖZ AYDIN "a gider. Kız evi bunu oğlan evi için tekrarlar. Kız evinin damat, annesi ve babası için hazırladığı Dürüyü (hediye ) bir kişi ile oğlan evine yollar, dürü getiren kişiye bahşiş verilir. Akşam için kına yakma, kayın ağırlama çeyiz yazma işleri sıradadır. Akşam yemeğinden sonra, oğlan evinde toplanan konuklar davul-zurna, köçek ve saz ekibi ile birlikte kına yakmak için kız evinin yoluna koyulurlar. Oğlan evi kına, kuru yemiş, gelin takılarını da yanlarında götürürler. Kız evi konukları karşılar, yerlerini alırlar. Kadınlar birlikte eğlenir, gelin kınası dokunaklı, ağlatıcı, yanık türkülerle avuçlarına konur ve bağlanır. Genç kızlar da bu kınadan ellerine yakarlar. Damadın avucuna kına koyan KINA YAKICI bahşişini de alır. Geline takılar takılır, oyun ve eğlence de başlar... Erkaklar erkek odasında müzik gurubunun(abdalların)çalıp söyleyeceği türküler, köçeğin bahşiş almak için dokuz takla attığı oyunları seyrederek eğlenirler. Kız ve oğlan tarafının gençleri de dışarıda yöre, oyunları, sin sin, davul zurnalı halay çekme gibi eğlencelerle gecenin tadını çıkarırlar... Çevre yerlerden gelenler de bu eğlenceye patlattıkları silah gürültüsü ile katılmış olurlar. Gecenin bitimi uzun sürer. Çünkü yapılacak iki iş daha var.

Kınacılar dağıldıktan hemen sonra, kız evi tarafından gençler oğlan evine KAYIN giderler. Kayın gelecekler için gündüzden ayrılan mekan ve gençlere ikram edilecek yemek, içilecek alkol ve mezeler hazırdadır. Gençleri, davul-zurna ve oğlan evi tarafından gençler ve damat bey karşılar. Buyur edilirler, bir taraftan da içki masası hizmete hazır duruma getirilir. Vakit kaybetmeden yenilip içilmeye geçilir... Damat yada vekili sağdıç, ilk içki kadehini misafirler şerefine kaldırır, ikinci kadeh de kız tarafından bir kişi düğünün, evlenen gençlerin şerefine diyerek kadeh kaldırır... Böylece içki, sohbet, muhabbet, müzik , davul-zurna ile halay çekmeler... Sabaha doğru da oğlan evinden "Dokuz Butlu Tavuklu Pilav" talebi gelir, bu istek mutlaka yerine getirilir, yapılmazsa ne olur ? olacaklar, gelin alma sırasında görülür… Bu arada, oğlan evinden 2 -3 erkek kız evine giderek çeyiz yazma işini yaparlar. Bu iş; kız tarafının gelin için verdiği tüm eşyalar, altın takılar bir liste halinde yazılır eşyanın cinsi, adedi, değeri gibi özellikler kayda geçirilerek kız ve oğlan tarafları imza altına alırlar. Bu liste ÇEYİZ LİSTESİ gibi olsa da aslında bir teslim senedidir. Amacı da düğünün, nikahın, evliliğin bitirilmesi durumunda tarafların eşyaları almak için iki adet düzenledikleri bir belgedir. Düğünden önce ya da düğün esnasında yapılacak RESMİ NİKAHla yetinmeyip HOCA NİKAHI da istemeleri durumunda, bu işlem de en geç bu gün yapılmış olacaktır.

PAZAR GÜNÜ :

Gelin Getirme (Seğmen ): İki günün yorgunluğu bu gün biraz hafiflemiş olur. Kuşlu vakti oğlan evinde toplananlar gelin alma (Gelin Getirme)teleşında olacaklar. Bir kaç kişi kız evine gider. Akşamdan listesi yapılan çeyiz eşyalarını özen ve dikkatlice bir arabaya yükleyip oğlan evine getirirler. Eşyalardan ayna, Gaz lâmbası bu kişilere verilmez. Bu iki eşya gelin ile birlikte ve elde getirilecektir. Çeyiz eşyaları gelin gelinceye kadar evine yerleştirilir. Çeyiz Sandığı gelin için en önemli ve değerli eşyasıdır. Sıra gelin alma işine gelmiştir. Gelinin evi ve odası hazır... Gelin için süslenen GELİN ARABASI hazır, damat ve gelin hazır Seğmen alayı hazır... O halde buyurun GELİN almaya... Bayraktar olan gence POŞU bağlanmış, Bayrak sopaya geçirilmiş, tepesine kırmızı, kocaman bir elma takılmış... Bayraktar önde, kol kola sıralanmış gençler arkada, davul GÜM GÜM, Zurna oyun havasında, köçek, parmaklarındaki sarı pirinç zillere olanca gücüyle vuruyor... Arada Damat ve ailesi, eş-dost, yaren kadınlar, erkakler, çocuklar... Hele de çocuklar. Vur patlasın çal oynasın yola çıkılır. Bu taraf çalıp oynasn da, ya kız evi, onlara da ağlamak kalıyor... Kız evi artık naz evi olmaktan çıkıyor. Kız evinde biraz hüzün, biraz heyecan, çokca da merak var. Davulun sesi yaklaştıkça kız evinin kalp atışlarına karışıyor.".İşte geliyorlar!!! " nağrası ortalığı karıştırmaya yetiyor. Gelin alıcılar geldiler, davul-zurna dertli havalarla kız anasını ağlatma havasında. Abdal çalgıcılar bir taraftan da bahşiş toplama derdindeler. Kız evinden herkese davul vurup "hayırlı olsun " bahşişi koparmak. Oğlan evi tarafına eziyet (işkence) etme süreci başlatılmış bile, yükseğe bağlanmış, içi acı biber doldurulmuş, dışı toplu iğnelerle süslenmış pancara, adam asıp, o pancarın elleri arkadan bağlı kişiye zorla yedirtilmesi, kağnı mazısına iplle sarıp yokuş aşağı bırakılması, yoğurtla sabunlanan yüzün ekmek bıçağı ile sakal traşı yapılması, üzerine eşek semeri konulan kişinin üstüne binilerek anırtılmasa... vb işkence yöntemleri kız evi tarafı gençleri tarafından oğlan evi tarafı gençlere reva görülen sözde oyun çeşitleri olarak sunulur. Genellikle de bu tür olumsuzluk içeren oyunlar kavga ile sonlanır ki, bu da düğünün ahengini bozar. Süslenmiş gelin arabası kapı önünda beklerken, kap açılır, beyaz gelinliği, çiçekli tacı, yüzünü örten ak duvağı, belinde kırmızı kurdele kuşağ ile arabaya doğru ilerleyen gelin babasının kolundadır. Alkışlar alkışlar, helalleşmeler, sarılıp öpüşmeler, ağlamalar, ağıtlar... Ve davulu gümbürtüsü, silahların patlaması, seğmen gurubunun "YALLAHDEEE !..." nağarası... Gelin arabada, önde damadın babası, arkada iki bayan geline eşlik eden YAN YENGELER... Gelin alınmıştır.

Oğlan evi kapısında bekleyenler de de heyecan, merak ve gürültüler. Gelin arabadan inecek, damat bey arabanın kapısını açmaya çalışıyor ama kapılar kitli ! O da ne? Şoföre bahşiş, davulcuya bahşiş, kapı açılır. Gelin yan yengelerin yardımı ile arabadan iner ve damat beyin koluna girip ilerler... Kapı girişinde bekleyen kaynananın bacağı arasından geçerken, bakır tasa hazırlanan bozuk para ile karışık buğday gelinin başına saçılır. Bu paralar da kapanın kârıdır. Düğünün bu bölümü de bitmiş ama, düğün yarın yapılacak DUVAK AÇMA töreni ile sona erecektir. DUVAK TÖRENİ: Düğünün bu dördüncü günü... Günlerden de Pazartesi. Öğleden sonra yapılacak olan bu tören bayanlar içindir. Kız evinden davetliler ile oğlan evi yakınları toplanırlar. Oğlan evinin düzenlediği mekâna gelen bayanlar, hem gelini yakından görüp tanıma olanağını bulurlar, hem de gelin için aldıkları hediyeleri takdim ederler, gelin ortaya alınır, duvağı açılır. Bu esnada kaynananın özel duvak hediyesi geline verilir. Tebrikler, hayırlı olsunlar, mutluluk dilekleri, bir yastıkta kocasınlar temennileri bu gün söylenen sözlerdir. Müzik çalar, gelin, kaynana, görümce, kadınlar, kızlar oyun döktürüp gerdan bükerek yeni geline son gösterilerini yaparlar.

(Bu tür düğünlerin yapıldığı yıllar ...X.....den 1990' lı yıllara kadar olan zamanlar içindir )

ONLAR ERERLER MURADINA, BİZLER DE ÇIKALIM TAHTINA, NE ÇIKARSA BAHTINA...

Muzaffer YILDIRIM

Mucur/ 2009