Atatürk'ün 5 Eylül 1938'de(Pazartesi) Dolmabahçe Sarayı'nda yazdığı vasiyeti...

M. Kemal Atatürk'ün, hazineye bağışladığı mal varlığını sonraya bırakmak üzere, güncelimizin konusu olan "Atatürk'ün vasiyeti" ile ilgili olarak bir şeyler yazmak istedim.

Ama, öncelikle söylemek isterim ki, benim bloğumun konusu olan "vasiyet", güncelimizin konusu olan ve varlığı ve yokluğu tartışmalı olan "gizli vasiyet" değil; Atatürk'ün yalnızca "mal varlığını" konu eden vasiyettir.

x      x      x

Ancak, konuya girmeden önce, iki yıl önce, 09 Mart 2013'te, Genelkurmay Başkanlığı tarafından bir açıklamayı aktarmak istiyorum. Açıklama şöyle(1) :

"Genelkurmay ATASE Daire Başkanlığı Arşivi'nde, gerek Ziraat Bankası'nda, intikal eden ve gerekse Atatürk'e ilişkin belgeler arasında Atatürk'ün bilinen açık ve gizli vasiyeti olarak nitelendirilebilecek mahiyette bir bilgi ve belge bulunmamaktadır"

Genelkurmay Başkanlığı, ayrıca, Atatürk'ün, Dolmabahçe'de yazdığı vasiyeti ile ilgili olarak da, şunları eklemiştir açıklamasına :

Genelkurmay Başkanlığı'nın resmi kayıtlarına göre; Atatürk'ün, vasiyetini, 05 Eylül 1938 Pazartesi günü Dolmabahçe Sarayı'ndaki odasında kendi el yazısı ile kaleme aldığı belirtilerek, "söz konusu vasiyet, Atatürk'ün vefatını müteakip kız kardeşi Makbule Atadan'ın da hazır bulunduğu heyete 28 Kasım 1938 Pazartesi günü açılarak okunmuştur".

Yani Genelkurmay Başkanlığı, vasiyetin açıldığı ve okunduğu sırada ikinci bir vasiyetten zarfından söz etmemektedir...Ama, bu vasiyet konusunda, medyada bir gezinti yaparsak aklımıza uyan ya da uymayan çok şey okuyabiliriz...

İşte bir örnek veriyorum ;

Atatürk'ün vasiyeti, Genelkurmay Başkanlığı'nın dediği ve de o  günlerin gazetelerindeki haberlerde de duyurulduğu gibi, 28 Kasım 1938 Pazartesi günü açıldı...Cumhuriyet gazetesinin, bloğumun da başına koyduğum 29 Kasım 1938 tarihli haberinde bu konu şöyle anlatılmaktadır :(özetle)

"Ankara 28(telefonla) -- Atatürk'ün vasiyetnameleri, bugün saat 15.30'da, tereke işlerine bakan Ankara Üçüncü Sulh Mahkemesi'nde açıldı. Adliye Vekili Hilmi Uran, Dahiliye Vekili ve Parti Genel Sekreteri Refik Saydam, Hariciye Vekili Şükrü Saraçoğlu, mebuslardan Mehmet Somer(Kütahya) bu celsede bulundular... Atatürk'ün hemşireleri bayan Makbule de saat 15.30'da geldi...

Bundan sonra resmi vaziyete başlandı. Hakim, üzerinde muhtelif mühürleri bulunan ve Büyük Şef'in imzasını havi bulunan bir zarfı, hali hazırdaki vaziyetini zapta geçirmek suretiyle  tespit ettikten sonra açmıştı. Bu zarfın içinde ikinci bir zarf ile ayrıca bir kağıt parçası çıkmıştı ki, bu kağıt Atatürk'ün, Toptaş Hanı'nda Altıncı Noter İsmail Kunter'in, Hasan Rıza Soyak'ın ve Dr. Neşet Ömer İrdelp'in imzalarını havi bir zabıt varakasıdır.

Hakim, Noter tarafından tutulmuş bu zaptı alenen okumuştur: 'Bu 6 Teşrinevvel 1938, saat 11'i10 geçe, dairemde işle meşgul iken Atatürk'ün beni çağırdığını tebliğ ettiler. Saraya gittim. Huzuruna çıktım. Orada Genel Sekreter Hasan Rıza Soyak ile Dr. Neşet Ömer İrdelp hazır olduğu halde, Atatürk üstü kapalı ve mühürlü zarfı bana uzattı ve:

-- 'Bu benim vasiyetnamemdir. Size teslim ediyorum, kanuni  icabatını icra edersiniz' dedi. İşbu zaptı huzurlarında tanzim ettim; altını hem Atatürk hem de hazır bulu...(arkası, sa.3 sütun 6'da)

Benim düşüncem :

Bu haberin devamına ulaşamadım. Ancak konuyu yazan diğer gazetelerde de, bu alıntıdan daha fazlasını bulandım. Ancak, bazıları, vasiyetname açıldığında, içinde bir zarf daha olduğunu ve bunun ortada olmadığını iddia etmişler. Bunun bir yanlış algılamadan kaynaklandığını  düşünüyorum ve bunu da iki nedene dayandırıyorum.

Biri; haberin başındaki "Atatürk'ün vasiyetnameleri" sözüdür. "vasiyetnameleri" deyişi, üst bir saygının ifadesidir. Aynen, "Atatürk'ün hemşireleri Makbule" gibi..

İkincisi; iki zarf olduğu ve birinin açılıp, diğerinin açılmadığıdır... Evet iki zarf vardır; biri, "Atatürk'ün vasiyetini yazıp içine koyduğu zarf"; diğeri de, vasiyetin ve zabıt varakasının birlikte zabıt varakasının içine konduğu ve üzerinde Atatürk'ün imzası olan büyük zarf... Zarfların ikisi de açılmıştır.

Belki, başka bir vasiyet de vardır. Ama, bu vasiyetin içeriğinin, bazılarının iddia ettiği gibi "Halifelik" ile ilgili olduğunu düşünmüyorum. Halifeliğin, Cumhuriyet'in ilanından sonra "lağvedilmiş" olmasının buna bir gerekçe olduğunu da hiç sanmıyorum.

x       x       x

 Şimdi ben, bu tartışmaların dışında kalarak, net ve açık olan, Atatürk'ün mal varlığı ile ilgili vasiyeti aktarayım size...

 ATATÜRK'ÜN, 5 EYLÜL 1938 PAZARTESİ GÜNÜ, DOLMABAHÇE'DE YAZDIĞI VASİYETİ  ŞÖYLEDİR...

"Malik olduğum bütün nukut(nakitler, paralar) ve hisse senetleriyle Çankaya'daki menkul ve gayrimenkul emvalim(mallar ) Cumhuriyet Halk Partisi'ne atideki şartlarla, terk ve vasiyet ediyorum :

1 - Nukut ve hisse senetleri, şimdiki gibi, İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır.

2 - Her seneki nemadan, bana nispetleri şerefi mahfuz kaldıkça, yaşadıkları müddetçe Makbule'ye ayda bin, Afet'e 800, Sabiha Gökçen'e 600, Ülkü'ye 200 lira ve Rukiye ile Nebile'ye 100'er lira verilecektir.

3 - Sabiha Gökçen'e bir ev de alınabilecek ayrıca para verilecektir.

4 - Makbule'nin yaşadığı müddetçe Çankaya'da oturduğu ev de emrinde kalacak.

5 - İsmet İnönü'nün çocuklarına yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacak.

8 - Her sene nemadan mütebaki miktar yarı yarıya, Türk Tarih ve Dil Kurumlarına tahsil edilecektir"(2)

Atatürk öldüğü zaman, İş Bankası'nda, üç ayrı hesapta toplam olarak --Umumi Vekil ve son Genel Sekreter Hasan Rıza Soyak'a göre -- 1.519.892.01 lirası vardı. Gene Hasan Soyak'a göre Atatürk'ün bıraktığı hisse senetleri şunlardır :119.125 adet 10 liralık, 569 adet 500 liralık İş Bankası senedi; 12.750 adet Maden Kömürü T.A.Ş nama muharrer hisse senedi; 12.250 adet Maden Kömürü T.A.Ş. hamiline muharrer hisse senedi; 125 adet Maden Kömürü T.A.Ş. müessis hisse senedi(3)

x       x       x

M. Kemal Atatürk'ün, bu vasiyet dışında, hazineye bağışladığı tüm mal varlığı ve bunların kaynaklarını, durum elverirse ve konu gündemde kalmaya devam ederse, bazı kaynaklarda özet olarak verilen mal varlığı listesini, biraz daha ayrıntılı olarak yazarım.

cdenizkent

11 Mart 2015

---------------------  :

(1) Sabah.com.tr - Haber Giriş Tarihi : 09 Aralık 2013, saat: 15.16

(2) Mazhar Leventoğlu, Atatürk'ün Vasiyeti, s.49'den Fethi Naci, Atatürk'ün Temel Görüşleri, 6.baskı, İstanbul: 1984, s.49

(3) A.g.y.,  ss. 85, 89