- Kategori
- Kültür - Sanat
Bir halk kahramanı Ger Ali Destanı
Bilindiği gibi Ege Bölgesi Efelerin,Zeybeklerin harman olduğu yerdir.Bunların hayatı hep dağda geçmiştir. Milli Mücadele tarihimizde de Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün yanında yer almışlardır. Bunlardan birkaçı Yörük Ali Efe, Demirci Mehmet Efe, Çakırcalı Ali Efe, Sökeli Ali Efe, Sökeli Cafer Efe, Kıllıoğlu Hüseyin Efe ve Ger Ali Efe'dir. Aklımıza hemen gelenlerden sadece birkaçı...Ege dağlarında yiğitliği ile nam salmış bir Efe daha vardır Ger Ali Efe. Bu bir halk kahramandır.
Ger Ali Efe 19. yüzyıl ortalarında Manisa, İzmir, Aydın yörelerinde dağa çıkan, bu bölgelerde ünlü etkili bir zeybektir. Yöresel anlatımıyla 1848- 1850 yılları arasında dağa çıktığı söylenmektedir. Ger Ali Dağlarda kaldığı günlerde yörenin derebeyleriyle ve özellikle Karaosmanoğullarıyla takışma, çatışma içerisinde mücadele etmiştir. Anası " Osmanlı tavşanı araba ile avlar" diyerek Ger Ali'yi bu isyanlardan vazgeçirmeye çalışsa da başarılı olamamıştır.
Söylentiye görede Ger Ali İzmir'de Balyoz adında birinin kızına da sevdalıdır. Ger Ali'nin zaman zaman İzmir'e inerek sevdiği kızla görüştüğü söylenir. Ger Ali uzun Yıllar Ege dağlarında yaşamasını sürdürmüştür...Çoğu zaman yoksulların koruyucusu olmuştur. Ama nene yazık bir şafak vaktinde dar ağacında yaşamına son verilmiştir..Yaşamı hakkında şu söylentiler vardır:
Ger Ali ( Ali Zeybek) Antalyaİli nin Akseki İlçesinin Sadıklar Köyünde doğduğu söylenmektedir.Babası Aydın'da pamuk ticareti yapan Kara Abdullah, annesi Karacaoğlanoğlu ailesinden Hacı Hüseyin kızı Fatma hanımdır. Ali'nin doğduğu gece ay tutulmuş, çocuğun iri ve sıhhatli doğumu ile birlikte olan bu olay sonucu olarak hısım ve akrabaları o günün inancına göre bu olayı pek hayra yormamışlardır. İleride bu küçüğün büyük işler başaracağı yorumlanarak dedesinin adına izafeten Ali adını verilmişlerdir.
Küçük Ali, eğitim ve öğretimini Sadıklar Köyünde yapmış, babası oğlunun okumasını çok arzu ederdi. Babasının bir yakın dostu olan Eren Yakalı Abdullah Çavuş’un tavsiyeleriyle Erenyaka Köyü’ne göndermiş ise de küçük Ali burada kalmayarak Aydın’a babasının yanına gitmiş, çok hareketli, atılgan, kabına sığmayan bir ruha sahipti. Ger Ali askerlik çağına gelince babasının mali durumu iyi olduğu için ” Askerlik Bedeli” parasını ödeyerek bu şekilde vatani görevini ifa etmiştir.
Babası Ger Ali'in bir an önce evlenmesini istemiş, bazı arkadaşlarıyla oynadığı kumarda yenilen Ger Ali bir arkadaşının ölümü üzerine Jandarma eline düşmemek için dağa çıkmak zorunda kalmıştır. ( 1860-1882 tarihleri arasında Ege dağlarında kaldığı söylenmektedir. )
Ege dağları çeşitli sebeplerle dağa çıkan efe ve zeybeklerle birlikte oldu. Ali’de bu çetelere katıldı. Zamanın ünlü Çakırcalı Efe’nin olduğu yörelerde Ali Zeybekte Şeytan ve Anamos Dağları’nda askeri bir kuvvetle kuşatıldı. Daha sonra 6 arkadaşı ile birlikte Eğirdir’e götürüldü. Buradan da Kıbrıs Kalesi’ne ( muhtemelen ) Magosa’ya gönderildi. Ali Zeybek bu kalede 100 okkalık prangaya vuruldu.
Ali Efe daha sonra bu prangayı sökerek kale bedenlerinden sarkıtarak bir iple kaleden kaçıp kurtuldu. Daha sonra vapurla Akdeniz kıyılarına çıkar. Ger Ali 1876 Meşrutiyet döneminde çıkarılan bir afla serbest bırakılır. Bu tarihten sonra Ger Ali Sadıklar köyüne döner. Köyde sakin bir hayat geçirir. Ger Ali Efe Ege Bölgesinde özellikle Aydın, İzmir, Manisa, Ödemiş , Isparta Antalya ve Akseki yöresinde bir halk kahramanı olarak bir nam kazanır ve yiğitliği dilden dile dolaşır.
Atik ve kahraman bir efe olan Ger Ali için destanlar yazılır. Bunlardan biri de Ger Ali Destanıdır. Ger Ali’nin üzerine birçok destanlar ve ağıtlar yazılır ve yakılır. Ege Bölgesinde bir halk kahramanı olarak dilden dile destanlaşır. Ger Ali onu istenmeyen düşmanları tarafından bir oyuna getirilerek öldürülür ve böylece onun için bir destan yazılır.
Bu destanın birçok değişik şekilde varyantları vardır. Sadıklar köyünde tespit ettiğimi Ger Ali Destanı aşağıdaki şekildedir. Aynen sunuyorum.
GER ALİ DESTANI
Ger Ali dedikleri bir kara dana
Çekti bıçağını çıktı meydana
Doğurmuş böyle bir yiğit ana
Şu dağları devran eder Ger Ali
***
Haydi, Ger Ali dedikleri bir ince uşak
Omzunda martini, elinde bıçak
Beline sardığı okkalı kuşak
Şu dağları destan eder Ger Ali
***
Ger Ali’nin boyu serviden uzun
Seyre der dağları yaz ile güzün
İzmir’in içinde Balyoz’un kızı
Sararım boynuma diyen Ger Ali
***
Kuyucak pınarı horlayıp akar
Ger Ali’nin kurşunu dağları yıkar
Yağmışlar kumaşı şala kim bakar
Dağları bedesten eder Ger Ali ( 1 )
***
Beydağı’nın arkası kaplan inleri
Arkamızdan gelen Türkmen Beyleri
Yetiş et de küçük Efe inlet günleri
Gençlik elden gidiyor der ince Ger Ali
***
Şu Aydın’ın içinde oldu bir oyun
Kanarya gelmiş kurbanlık koyun
Cellat geldi kalk Ali’m soyun
Kader böyle imiş diyen Ger Ali
***
İndim şu Aydın’ın kollarım bağlı
Konağın önünde urganım yağlı
N’ettim, n’eyledim sana Karaosmanoğlu
Nedir bu hayinliğin der aslan Ger Ali
***
Beydağı'nın arkası bayır değil mi
Kıratımın yediği çayır değil mi
Dün geceki düşlerim hayır değil mi
Vurmadan ürküdün diyen Aslan Ger Ali
***
Kuyucakta çıktım sökün eyledim
İndin Aydın'a mekan eyledim
Karaosmanoğlu'nu mekanından eyledim
Dağları bedesten eden Eslan Ger Ali
***
Merdivenden inerken midem bulandı
Okundu fermanım kalbim inandı
Dört yanıma baktım donandı
Mukadder bugüne imiş derince Ger Ali. ( 2 )
Kaynak:
1- Ali Uçar Emekli Öğretmen - Sadıklar Köyü-Antalya.
2- Hasan Hüseyin Uçar Emekli öğretmen- Sadıklar Köyü- Antalya
3- Sadıklar Köyü Tarihçesi, Karınca Matbaacılık Ticaret Ortaklığı
1990- İzmir Yayımlayan: Mehmet Nuri Özyılmaz
4- Aydın Aydın Dergisi - yıl, 1,Sayı: 5 Temmuz 2004. Aydın.
Ferruh Arsuner. Batı Anadolu’da Zeybekler ve Zeybek Oyun Havaları
Mifad Arşici No: 1455.s.22.
6- Abdülkadir Güler - Araştırma tarihi: 18 Temmuz 2002. Sadıklar Köyü.