Büyük yangın olayına bilirkişi heyeti raporu 3

 Yazımızda YAPI İLE İLGİLİ EVRAKLARIN İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ ve 8.13  sayılı maddeden itibaren ORTAKLAŞA VE ZİNCİRLEME SORUMLULUK HAKKINDA değerlendirmelerimiz yer almaktadır.

* * * 

8.4. YAPI İLE İLGİLİ EVRAKLARIN İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ:

                Yapı ruhsatı: Antreponun bulunduğu ... İlçesi, ... Merkez Mahallesi, 4 pafta, 535 ada, 4 parseldeki yapı sahibi S.S. ... İşyeri Yapı Kooperatifler Birliği adına, ... Belediye Başkanlığı tarafından, 14.04.2000 tarihinde, 2000/30 numaralı yapı ruhsatı verilmiştir.

                Bodrum+zemin+3 normal katlı, 4 bağımsız bölümlü işyeri için verilen ruhsatta, fabrikanın 5285 m2, otopark+sığınağın da 7578,30 m2 olduğu yazılıdır.

8.4.1.     Yapı kullanım izin belgesi-1:

                Antreponun bulunduğu ... İlçesi, ... Merkez Mahallesi, ... caddesi, ... Sanayi Sitesi No: 10 adresindeki yapıya ... Belediye Başkanlığı’nca 13.09.2001 tarih ve 2001/18 numaralı yapı kullanım izin belgesi verilmiştir. Bu belgeye göre, bodrum+zemin+3 normal kat olarak inşa edilen fabrika binasının sadece kısmi bodrum+zemin katına iskan verilmiş olduğu görülmektedir.

8.4.2.     Yapı kullanım izin belgesi-2:

                Antreponun bulunduğu ... İlçesi, ... Merkez Mahallesi, ... caddesi, ... Sanayi Sitesi No: 10 adresindeki yapıya ... Belediye Başkanlığı’nca 13.09.2001 tarih ve 2001/18 numara ile kısmi bodrum+zemin katına verilen iskana ek olarak, 25.03.2004 tarih ve 2004/3 numaralı yapı kullanım izin belgesi ile 1. 2. 3. normal katlara iskan verilmiştir. Bu izin belgesinde fabrika toplam alanı 15855 m2 olup, otopark+sığınak alanı 7578,30 m2’dir.

8.4.3.     Yangın güvenlik raporu:

                ... Belediyesi, İtfaiye Amirliği’nin 21.11.2001 tarihli yangın güvenlik raporunda, yangının meydana geldiği S.S. ... Toplu İşyeri Kooperatifi binasının;

... Sanayi Sitesi, ... cad. No: 10, ... adresinde bulunduğu, ... Belediye Başkanlığı’na bağlı olduğu, işyeri ünvanının ... Uluslararası Nakliyat ve Dış Tic. Ltd. Şti. olarak kaydedildiği, binanın betonarme olarak inşa edildiği, yangından korunmak için gerekli önlemlerin alınmış olduğu, işyerinin mal sahibinin beyanına göre 23.760 m2 olduğu, bugünkü durumu ile İtfaiye Amirliği açısından işletmeye açılmasında sakınca olmadığı belirtilmiştir.

8.4.4.     Antrepo açma ve işletme izin belgesi:

                ... Uluslararası Nak. Ve Dış Tic. Ltd. Şti. adına, T.C. Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı, ... Gümrük Müdürlüğü tarafından 17.07.2002/139 tarih ve numara ile “Antrepo Açma ve İşletme İzni” verilmiştir. Antrepo 870 m2 alanlı, A Tipi Genel Antrepo olup, kodu A ... dır.

8.4.5.     İNŞAİ DEĞERLENDİRME VE SONUÇ:

                Bilirkişi İnşaat Mühendisi ... ... tarafından yapılan ve iş bu raporumuzun "8.4." maddesi ile alt başlıklarında değerlendirilen hususlar, bu bölümde olayın sadece inşai yönü ile ilgili olarak şu şekilde incelenmiştir:

                Davalı ... Uluslararası Nakliyat ve Dış Tic. Ltd. Şti.’nde, işyerinin yangın güvenliğine uygun olduğuna dair ... Belediyesi, İtfaiye Amirliği’nin 21.11.2001 tarihli yangın güvenlik raporu mevcuttur. Ancak aradan geçen zaman içinde binada birtakım değişiklikler yapılmış (kapalı alanda kimyasal madde depolama tankı ile yakıt tankı yapılması gibi) ve bu değişiklikleri kapsayan yeni yangın güvenlik raporu alınmadığından dolayı, binanın yangın yönetmeliğine göre yasal olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Ek inşaatların yapımı binanın sorumluluğunu taşıyan firmaya aittir.

•             Yangın, büyüyerek gelişmesi sonucunda, havalandırma bacası kanalıyla üst katlara taşınmıştır. Katlar arasında dilatasyon aralığı ve binanın orta yerinde aydınlatma boşluğunun bulunması ve bu boşlukların baca vazifesi görmesi, yangının tüm binaya yayılmasına neden olmuştur. Bina inşaatı sırasında, yangının çıktığı katta hapsedilecek türde bir projelendirme ve ona uygun uygulama yapılması gerekirdi.

                Bu sebeplerden dolayı, sadece inşai gözle bakıldığında; yapı sahibi S.S. ... Toplu İşyeri Yapı Kooperatifi’nin ve yapının müteahhidinin de kusurlu olduğu kanaatindeyim. (Bilirkişi İnşaat Mühendisi ... ...)

8.5.        ... 1. Sulh Ceza Mahkemesinin 2007 / ... E. ve 2010 / … K. sayılı dosyası ile yapılan yargılama sonucunda sanıkların "taksirle yangına sebebiyet vermek" sabit eylemlerine uyan 5237 sayılı TCK. 171 / 1 - a maddesi gereğince hapisle cezalandırıldıkları, söz konusu ceza dosyasında Yüce Mahkeme nezdindeki davanın devamı sırasında karar çıkmış olup, sanıkalar ... ..., ... ... ve ... ... hakkında, 27.06.2007 tarihinde meydana gelen yangın nedeniyle "taksirle yangına sebebiyet verme" suçu dolayısıyla davacı K.H. tarafından açılan dava 26.02.2010 tarihinde karara çıkmıştır. Sanıklardan ... ..., ... ...'un (1) no'lu davalı ... Uluslararası Nakliyat Dış Tic. Ltd.Şti.nin sahibi ve yöneticileri, diğer sanık ... ... ise şirketin elemanı ve antrepodan sorumlu olduğu anlaşılmıştır.

                Ceza mahkemesi kararında dosyaya sunulan yangın raporu, 29.06.2007 tarihli suç yeri inceleme raporu, ekspertiz raporu, bilirkişi raporları doğrultusunda, sanıkların sahibi, yöneticisi ve sorumlu oldukları A tipi genel gümrüklü antrepoda yangının başladığı ve gelişerek büyüdüğü, olayda sanıkların taksirleri bulunduğu, sabit eylemlerine uyan 5237 sayılı TCK. 50 - 1 / a maddesi gereği adli para cezasına çevrilmesine karar verildiği görülmektedir.

8.6.        Davalı yan ... Ltd. Şti. vekilince talep edilen YTÜ Öğretim Üyeleri Prof Dr ... …, Yard Doç Dr ... ... tarafından yazılan 21.08.2007 tarihli yangın inceleme raporunda özetle; yangının ... Ltd. Şti. antreposu olarak kullanılan binanın zemin katında depolanan değişik cins kimyasal paketlerin ya zamana bağlı deformasyonu ya da paketleme hatası ile açığa çıkıp (sızarak) birbirleriyle karışıp reaksiyona girdiği, uygun ortamda ısı ve hava ile etkileşerek alevli yanmayı başlattığı, etrafında bulunan diğer maddeleri de tutuşturarak yangının geliştiği, yapının mimari tarzının getirdiği uygun koşullarla tümüne yayıldığı, yapının değişken ve her kiracının yüksek yangın yükü ile yangının diğer katlara şiddetle sirayet ettiği ve hasara neden olduğu kanaati bildirilmiştir.  

8.7.        Yine davalı yan ... Ltd. Şti. vekilinin talebi üzerine İTÜ Kimya Mühendisliği Bölümü öğretim üyelerinden Prof Dr ... … …'dan "özel amaçlı rapor" şeklinde alınan 02.05.2008 tarihli Teknik Yorum Raporunda özetle; yapı kullanma izin belgesine göre söz konusu yapının projesine uygun olarak yapılmadığı, bu nedenle yangın olayına maruz kalan yapının tümü göz önüne alındığında yangın güvenlik önlemlerinin tasarlanmadığı, binada birbirinden çok farklı iş kollarının çalışıyor olması nedeniyle bina yangın yükünün arttığı ve yer yer lokalize olduğu belirtilmekle, bu durumda yangın temel nedeninin, genel bir bilinçsizlik, savsaklama ve denetimsizlik olduğu, kanısına varılmıştır.

8.8.        ... 1. Sulh Ceza Mahkemesince görevlendirilen 13.08.2007 tarihli bilirkişi heyeti raporunda özetle; dava dışı E... Tekstil Dış. Tic. Ltd. Şti.ne ait işyerinde meydana gelen hasar ve zararın oluşmasına sebebiyet veren yangının, davalı ... Ltd. Şti.nin gümrüklü A tipi genel antreposunda bulunan kimyasal maddelerin ambalajından sızması ve akması sonucunda yakın çevresinde bulunan kolay yanıcı maddelerle temas etmesi sonucunda ekzotermik ısımeydana getirerek tutuşup, yangının başlamasına ve bilahare üst katlara sirayet ederek yangının yayılım gösterdiği, büyüyüp geliştiği görüş ve kanaati bildirilmiştir.

8.9.        YTÜ Fen - Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü 12.11.1997 tarihli Analiz Değerlendirme Raporu, 22.05.2009 tarihli yazı ekinde (1) no'lu davalı Hazine vekiline gönderilmiş, raporda özetle; (2) no'lu davalı ... Ltd. Şti. antreposunda bulunan ve 12.11.2007 tarih ve ...-2 numaralı raporun 2. ve 3. maddelerinde belirtilen kimyasalların imha edilmesi gereken, su esaslı solvent olarak kullanılan maddeler olduğu ve içerik olarak yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı özellik taşımayan maddeler olduğu, kesin formülünün bilinmesinin mümkün olmadığı bildirilmiştir.

8.10.      BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA Yönetmeliğin amacı; kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar ve gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin, tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı safhalarında çıkabilecek yangınların en aza indirilmesini ve herhangibir şekilde çıkabilecek yangının can ve mal kaybını en aza indirerek söndürülmesini sağlamak üzere, yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul ve esaslarını belirlemektir.

                Yönetmeliğin 6. maddesinde; bu Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasından;

a) Yapı ruhsatı vermeye yetkili idareler,

b) Yatırımcı kuruluşlar,

c) Yapı sahipleri,

ç) İşveren veya temsilcileri,

d) Tasarım ve uygulamada görevli mimar ve mühendisler ile uygulayıcı yükleniciler ve

imalatçılar,

e) Yapı yapılmasında ve kullanımında görev alan müşavir, danışman, proje kontrol, yapı

denetimi ve işletme yetkilileri, görevli, yetkili ve sorumludur.

                Yangın söndürme ve algılama, duyuru ve acil aydınlatma gibi aktif yangın güvenlik sistemlerinin yeterli olmamasından; projenin eksik veya hatalı olması veya standartlara uygun olmaması hâlinde proje müellifleri ve yapımın eksik veya hatalı olması veya standartlara uygun olmaması hâlinde ise müteahhit veya yapımcı firma sorumludur. Sistemin uygun çalışmaması işletmeden kaynaklanıyor ise, işletmeci kuruluş doğrudan sorumlu olur. Yangın güvenlik sistemlerinin yaptırılmasının gerekli olduğu yapı sahibine yazılı olarak bildirildiği hâlde, yapı sahibi tarafından yaptırılmamış veya standartlara uygun yaptırılmamış ise, yapı sahibi sorumlu olur.

                Bu Yönetmelik hükümlerine uyulmaması sebebiyle meydana gelen yangın hasarlarından dolayı;

a) Yapı inşasında yer alan yapı sahipleri, işveren ve işveren temsilcileri,

b) Tasarımda, uygulamada ve denetimde görevli mimar ve mühendisler,

c) Yapı denetimi kuruluşları,

ç) Müteahhitler, imalatçılar ve danışmanları, kusurlarına göre sorumludur.

                 Yapı ruhsatı vermeye yetkili merciler; yangın söndürme, algılama ve tahliye projelerinin ve uygulamalarının bu Yönetmelik hükümlerine uygun olup olmadığını denetler.

                Sigorta şirketleri, yangına karşı sigorta ettirme talebi aldıkları binalarda, tesislerde ve işletmelerde, bu Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığını kontrol etmek mecburiyetindedir.

8.11.      KUSUR HAKKINDA:

                Anılan nedenlerle, raporumuzun yukarıdaki maddelerinde ayrıntılı olarak sayılan sebeplerden ötürü işyerinin yasal sahibi dava dışı S.S. ... Toplu İşyeri Kooperatifi 10'da bir oranında kusurludur. Muhafazası altında bulunan gümrüklü antrepo alanında işyeri sahibi (2) no'lu davalı ... Ltd. Şirketi 10'da bir oranında kusurludur. İşyerlerinin denetimsizliği, sorumlu kamu kurum ve kuruluşlarının yeterli kontrol yapmamış olmalarından dolayı; ... Belediyesi, İtfaiye Amirliğinin 21.11.2001 tarihli yangın güvenlik raporu ile bu binanın kullanımına daha öncesinde izin vermiş, ancak denetim yapmamış, Büyükşehir’i bilgilendirmemiştir. Kusuru 10’da iki oranındadır. BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ, denetim yapmamak, Parlayacı ve Patlayıcı Maddeler Tüzüğü’ne uygun davranmamak, denetimsiz su ve kanalizasyon hizmeti vermekten 10’da bir oranında kusurludur. Denetimsiz binaya elektrik veren ELEKTRİK DAĞITIM ŞİRKETİ 10'da bir kusurludur. Gümrüklü antrepo alanı, tasarrufu altında bulunan (1) no'lu davalı BAŞBAKANLIK GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞI ADINA ... GÜMRÜK MÜDÜRLÜĞÜ 10'da bir oranında kusurludur. Denetim eksikliği bulunan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 10’da bir oranında kusurludur.

                Olayda ilgisi bulunan Sigorta şirketleri, yangına karşı sigorta ettirme talebi aldıkları binalarda, tesislerde ve işletmelerde, bu Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığını kontrol etmek mecburiyetindedir. Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik hükümlerine göre; yangına karşı sigorta ettirme talebi aldıkları bina tesis ve işletmelerde, bu yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığını kontrol etmek zorunda olduklarından İHBAR OLUNAN Kurum: F... ... SİGORTA A.Ş. 10'da bir oranında kusurludur. Davacı A... ANONİM TÜRK SİGORTA ŞİRKETİ yönetmeliğe uymadığı için 10'da bir oranında kusurludur.

                Sigorta şirketine de kusur verilmesi gerektiği görüşüne her ne kadar karşı itiraz olsa da "Binaların Yangından Korunması Yönetmeliği" ilgili hükmü uyarınca, sigorta şirketinin, sigorta ettiği binalar, tesisler ve işletmelerin yönetmelik hükümlerine uygunluğunu kontrol yükümlülüğü mevcuttur. Dosyada bu yükümlülüğün davacı yan Sigorta Şirketince ve ihbar olunan Sigorta Şirketince yerine getirildiğine dair somut veri bulunmadığı, bilirkişi raporumuzda ve önceki raporlarda binanın hangi bakımlardan yönetmelik hükümlerine aykırı olduğunun açıklığa kavuştuğu, sigorta şirketinin de kusurlu olduğu, kaldı ki gerek ceza dosyası kapsamında gerekse diğer alınmış tespit raporlarında yangın çıkış sebebi ile binanın, tesisin ve işletmenin yönetmeliğe aykırılığı arasında nedensellik bağı olduğuna dair bütün tespitlerin yapıldığı görülmüştür.

8.12.      SORUMLULUKLAR HAKKINDA:

                Her ne kadar gümrüklü antrepo alanında işyerinin yanmasına ve zarara uğramasına neden olan sorumlular hakkında görüş belirtmemiz istenmemiş ise de, Yüce Mahkeme'nin ayrıntılı rapor istenmesine, hasar, kusur durumunun tespiti ile davacının talep edebileceği alacağının bulunup bulunmadığı, alacağı var ise miktarının tespiti hususunda rapor yazılmasına karar veridiği anlaşılmaktadır. Davacının talep edebileceği alacağının bulunup bulunmadığı, alacağı var ise miktarının tespiti konularında görüşlerimizi açıklamadan ve gerekli bilgileri vermeden önce, zararın kaynağı olan sorumlulukları gözden geçirme gereğini duyuyoruz.

8.12.1.  Binanın yasal sahibinin sorumluluğu:

                a)  İşyerinin asıl sahibi S.S. ... Toplu İşyeri Kooperatifi; ... Sanayi Sitesi, ... cad. No: 10, ... adresinde çıkan yangının, işyerini kullanan kiracılarının işyerine yayılmasından ve bu işyerlerinin tümüyle yanmasından dolayı sorumlu bulunmuştur. Sorumluluk nedenleri, binanın mimari projeye, inşaat yapı ruhsatına ve kullanım iznine aykırı olarak bölünüp ayrı işyerlerine kiralanması; bölümler arasında yangın duvarı ve yalıtım bulunmaması, ara bölümlerin saçla kapatılması, Belediye yapı ruhsatına göre bina, kısmi bodrum+zemin katına verilen iskana ek olarak, 25.03.2004 tarih ve 2004/3 numaralı yapı kullanım izin belgesi ile 1. 2. 3. normal katlara iskan verildiğinden bu izin belgesinde tek parça ve fabrika olarak kullanılması gerekirken, ayrı-ayrı firmalara kiralanması; binanın bu durumunun ve kullanma biçiminin (özellikle saç bölmelerin) yangının yayılmasını kolaylaştırması olarak açıklanmıştır.

                Çeşitli bilirkişi raporları ve tespitlerle üniversite öğretim üyelerinin görüş ve kanaati de yer alan Bilirkişi Kurulu tarafından düzenlenen Yangın İnceleme Raporlarında, bina sahibinin  (kiralayanın) binanın elverişsizliğinden ve yapıdaki bozukluklardan dolayı kusurlu bulunduğu sonucuna varılarak,  (kiracılar) sayılan firmaların yangından dolayı uğradığı zarar ile  bina sahibinin (kiralayanın) sorumluluğu arasında “nedensellik bağı” kurulmuştur.  Her ne kadar kişisel değerlendirmelerimize göre, bina sahibinin (kiralayanın), işyeri yanan kiracılarına karşı sorumluluğunun ölçüsü (kusurlu oluşu da dikkate alındığında) %10’nun üzerinde olmak gerekir ise de,  bilirkişilerin verdiği kusur oranları dahi “ortaklaşa ve zincirleme sorumluluk” (B.K. 50-51) hükümlerinden yararlanarak tazminatın tamamını binanın yasal sahibinden, tasarrufu altında bulundurandan ve işletmecisinden isteyebilme olanağını sağlamaktadır. (B.K. m.142 vd.)

                b)  Borçlar Kanunu’nun 249/1.maddesine göre: “Kiralayan, kiraladığı yeri sözleşmeyle güdülen amaca göre kullanılmaya elverişli bir durumda kiracıya teslim etmek ve kira süresince bu durumda bulundurmakla yükümlüdür.”

                Bir Yargıtay kararında denildiği gibi: “Kiralanan şeyin ayıpları, kiralayanın tekeffülü altındadır. Bu ayıplar kiralananın sözleşme ile güdülen amaca uygun biçimde kullanılmasını veya işletilmesini imkânsız kılacak yahut da bu kullanım ve işletmeyi önemli surette azaltacak çeşitten ise kiracı sözleşmeden dönme hakkını kullanabilir.” ( BK. mad. 249 - 250 ve 106 -108 ) (3. HD. 20.09.2001, 6727-7921)

                Yargıtay kararlarında: “Binanın iyi yapılmamasından veya korunmasındaki kusurdan  dolayı bina sahibinin (kiralayanın) sorumlu olacağı; bu sorumluluğun objektif özen yükümlülüğüne aykırılıktan doğan “ağırlaştırılmış” bir kusursuz sorumluluk hali olduğu  açıklanmıştır.

8.12.2. Yangının çıktığı işyeri sahibinin sorumluluğu :

                a)  Yangının çıktığı davalı ... Ltd. Şirketi’nin işyerinde; dava dışı üçüncü şahıs ... Tekstil İth. İhr. San. ve Tic. Ltd. Şirketi ile davacı ...Sigorta Şirketi arasında düzenlenen sigorta poliçesindeki Çin'den ithal edildiği bildirilen kumaş emtiasının yanarak zayi olması suretiyle oluşan hasara karşı sorumluluğu Borçlar Kanunu 41. maddesine göre haksız fiil sorumluluğudur.

                b)  Burada şöyle bir saptamada bulunmamız gerekmektedir: Yangının çıkış nedeni kesinlikle belirlenememiş; ağırlıklı olarak elektrikle veya bulunduğu yerleri tespit edilemeyen, karışımları halinde birbirlerini tetikleyip alev çıkaran ya da sızıntısı halinde ortama çıkardığı ısıyla birlikte kolay yanıcı maddeleri tutuşturarak yangın başlangıcını oluşturan kimyasal maddelerden kaynaklandığı tahminlerinde bulunulmuş, “yangının seyri zemin katta yoğun yanma sonucu meydana gelen yüksek hararet ve alev, havalandırma boşluğunda bulunan çelik konstriksiyon yapının mukavemetini yitirerek yıkılmasına neden olmasıyla havalandırma boşluğunun da baca görevi yaparak diğer katlara sirayet ettiği” söylenmiştir.

                Bu tahminlerde bulunulurken, öyle sanıyoruz ki, kusur dağılımında bir nokta eksik bırakılmıştır. O da, binanın elektrik donanımından, kabloların dağıtımından ve periyodik bakımından bina sahibinin sorumluluğu üzerinde durulmamıştır. Sayılan her bir kiracının elektrik kullanımında ...ı yüklenmesi söz konusu olsa bile, kiracıların faaliyet konularını ve üretim özelliklerini gözetererek, bina sahibinin elektrik donanımını ona göre elden geçirtmesi ve elektrik kontağına karşı önlem almış olması gerekirdi. Eğer bu konu yeniden ele alınırsa, bina sahibinin sorumluluğunun ve kusur dağılımındaki yerinin daha fazla olacağı kanısındayız.

                c)  Yangının çıktığı iş yeri ... Ltd. Şirketi, B.K.41 maddesine göre haksız fiil sorumlusu ise de, bina sahibiyle birlikte “ortaklaşa ve zincirleme” sorumlu olduğundan, aşağıda ele alınacak rücuen tazminat yönünden bir sorun çıkmayacaktır.

8.13.      ORTAKLAŞA VE ZİNCİRLEME SORUMLULUK HAKKINDA :

8.13.1. Binanın yasal sahibi (kiralayan) SS. ... İşyeri Yapı Koop. BK.249/1. maddesine göre,  kiraladığı binayı  kullanıma elverişli bir durumda bulundurmamaktan, binadaki kusurlardan ve üstün olasılıkla yapısal bozukluktan dolayı; (1) ve (2) no'lu davalılar ile dava dışı yukarıda sayılan kurum ve kuruluşlar yangına karşı gerekli önlemleri almamaktan dolayı sorumlu ve kusurlu bulunmakla Borçlar Kanunu’nun 50. ve 51. maddelerine göre “ortaklaşa ve zincirleme” sorumludur.

8.13.2. Borçlar Yasası hükümlerine göre kesin olan bu konu üzerinde durmak gereksiz ise de, bir kısmı Üniversite öğretim üyelerinden oluşan çeşitli Bilirkişi Kurulu raporlarını da esas alarak önceki bilirkişi raporunun sonuç bölümünde,  zararın davalıların kusurları oranında paylaştırılmış bulunması karşısında, ortaklaşa ve zincirleme sorumluluğun yasal dayanakları ve koşulları hakkında Sayın Mahkeme'nin takdirinde olarak durumu aydınlatmak, daha doğrusu uyarmak gerekli olabilecektir.

8.13.3. Borçlar Kanunu 50. maddesine göre “Birden fazla kişiler birlikte bir zarara neden olmuşlarsa, sorumluluk derecelerine bakılmaksızın ve eylemlerinin türü yönünden bir ayrım yapılmaksızın, zarar görene karşı, her biri ayrı ayrı zararın tamamından ortaklaşa ve zincirleme sorumlu olurlar.”  51. maddesine göre “Birden çok kimseler değişik nedenlerle aynı zarardan sorumlu olurlarsa, zarar görene karşı ortaklaşa zincirleme sorumlu olurlar.”

                Zarar gören, bu iki hükme dayanarak Borçlar Kanunu 142. maddesine göre zararının tümünü zincirleme sorumlulardan birine karşı açacağı bir dava ile isteyebileceği gibi, sorumluların hepsine karşı açacağı tek dava ile de isteyebilir.

                Yasa’nın 141. maddesi gereğince zincirleme sorumluluk (teselsül), ister yasalardan ve ister sözleşmeden doğmuş olsun, bu kuraldan yararlanma hakkı yalnızca zarara uğrayanın, daha geniş bir deyimle, alacaklınındır.

8.13.4. Uygulamada bu konu ve yasa hükmü iyi kavranmıyor olmalı ki, sık sık Yargıtay bozma kararlarında gereken uyarının yapıldığını görmekteyiz. Özellikle, kusur oranlarına göre tazminata hükmeden mahkeme kararlarını Yargıtay bozmaktadır. Kararlardan bir kaç örnek aşağıdadır:

                Borçlar Yasası m.141 hükmüne göre alacaklı müteselsil borçlulardan yalnız birinden borcun tamamını isteyebilir. Yerel mahkemenin, istemi ve yasa hükmünü gözetmeden davalıyı ancak kusuru oranında ödenceyle sorumlu tutması usul ve yasaya aykırıdır.  (4.HD.30.09.1997, 4351-8967) (Yasa HD. 1998/2-207, no: 68)

                Birden çok kimsenin birlikte neden oldukları zarardan sorumluluklarını düzenleyen BK. 50. maddesi ya da birden çok kimsenin değişik nedenlerle aynı zarardan sorumluluklarını düzenleyen BK. 51. maddesi uyarınca ve aynı Yasa’nın 142. maddesi hükmüne dayanarak davacı, zararının tümünü zincirleme sorumlulardan birine karşı açacağı bir dava ile isteyebileceği gibi, sorumluların hepsine karşı açacağı tek dava ile de isteyebilir. (HGK.24.06.1983, E.1981/9-533 - K.1983/724)  (YKD.1984/6-838), (HGK. 15.05.1996, E.1996/21-104 - K. 1996/341) (Yasa HD. 1996/7-1110 , No: 413)

                Birden çok kimsenin birlikte neden oldukları zarardan sorumluluklarını düzenleyen Borçlar Kanunu’nun 50-51 ve 141. maddeleri gereği alacaklı zarara sebebiyet veren tüm müteselsil borçluların hepsinden veya birinden zararın tamamını veya bir kısmını istemekte serbesttir. (21.HD.23.02.1999, 692-686)

                Haksız eylem davalıların birlikte hareketleri sonucu meydana gelmiş ve davacılar zarar görmüştür. Bu durumda, BK.nun 50-51.maddeleri uyarınca davalılar birlikte sorumludurlar. Mahkemenin yasal düzenlemeyi gözetmeden davalıların ayrı ayrı kusurları oranında sorumluluğuna karar verilmesi  usul ve yasaya aykırıdır. (4.HD.06.03.2003, 1126-2314) (Legal H.D. 2003/3-917)

                Zincirleme sorumlulukta olaya birlikte sebebiyet verenlerin olaydaki sorumlulukları oranında tazminata hükmedilemez; sorumluların hepsi tazminatın tamamından sorumludur. BK.nun 142. maddesi uyarınca zarar gören, zararın tümünü borçluların birinden isteyebilir.  Mahkemenin buna rağmen davalının kusur oranı üzerinden tazminat belirleyip hüküm kurması yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir. (4.HD. 27.11.1997, 6751-11203)

8.13.5. Öğretide, birden çok kimsenin birlikte bir zarara neden olmaları durumunda, zarar görene karşı her birinin ayrı ayrı “zararın tamamından” sorumluluklarına “Dış İlişki” ve kendi aralarında (kusur oranlarına ve sorumluluk derecelerine göre) zararın paylaşımına "İç İlişki" denilmektedir. Borçlar Kanunu Tasarısında, öğretideki bu görüş benimsenmiştir:

                50-51 maddeler birleştirilerek tek maddede toplanıp “Dış İlişki” başlığı altında “Birden çok kişi birlikte bir zarara sebebiyet verdikleri veya aynı zarardan çeşitli sebeplerden dolayı sorumlu oldukları takdirde, haklarında müteselsil sorumluluğa ilişkin hükümler uygulanır. Müteselsil sorumluluk, bu kişilerden her biri için, tek başına sorumlu olsalardı yükümlü tutulacakları tazminat miktarıyla sınırlıdır.” biçimini almıştır.

                “İç İlişki” başlığı altındaki maddede de “Tazminatın aynı zarardan sorumlu müteselsil borçlular arasında paylaştırılmasında, bütün durum ve koşullar, özellikle onlardan her birine yüklenebilecek kusurun ağırlığı ve yarattıkları tehlikenin yoğunluğu göz önünde tutulur. Tazminatın kendi payına düşeninden fazlasını ödeyen kişi, bu fazla ödemesi için, diğer müteselsil sorumlulara karşı rücu hakkına sahip ve zarar görenin haklarına halef olur.” denilmiştir.

*

(Büyük yangın olayına bilirkişi heyeti raporu 4: İzleyen yazımızda  8.14. ve izleyen maddeler, DAVA  ZAMANAŞIMI HAKKINDA değerlendirmelerimizi içermektedir.)