Cevher hazırlama mühendisliği

Üniversite sınavları bitti ve artık tercihler yapıldı. Bilerek ya da bilmeyerek yeni genç beyinler ilerde çalışacakları alanları seçtiler. Üniversiteler kendi bölümlerini tanıtım günlerinde tanıtarak o alanı seçenlere yardımcı oldular. Uzun süredir sınav maratonunda bulunan genç arkadaşlarımız, bildikleri veya bilmedikleri; istedikleri veya istemedikleri bölümlerde eğitimlerine devam edecekler. İşte Ülkemdeki eğitim sisteminde ki en önemli sorunlardan biri de bu. Uzun bir orta öğretim sürecinden sonra gençlerimiz mesleklerini seçemiyorlar, ya da başarılı olacakları alanlarda eğitim alamıyorlar. Çoğu öğrenci belki geleceğini belirleyen mesleklerini eğitim süreci boyunca tanımaya çalışıyorlar. Son üç seneden beri olduğu gibi, bu sene de ÖSYM tercih kılavuzunda bulunan, İstanbul Teknik Üniversitesi, Cevher Hazırlama Mühendisliği Bölümü yeni öğrenciler için gelecek umudu.

Cevher Hazırlama Mühendisliği, evet söylediğim zaman karşı tarafta ki kişinin “O DA NE?” diye tepki verdiği yeni bir mühendislik alanı. Bende bu mühendislik eğitimi içinde olan biri olarak biraz bahsetmek istedim. Aslında yeni bir alan yeni bir konu değil sadece geçmişte maden mühendisliği eğitimi içinde yer alan bir uzmanlık alanı idi. Akademik olarak da bir anabilim dalı idi. Geniş çalışma alanı, endüstrinin talebi üzerine böyle bir mühendislik dalının ülkede eksik olduğu görüldü ve uzman akademik kadrosu ile İTÜ’de bu bölüm kuruldu.

Cevher Hazırlama Mühendisliği, çalışma alanına baktığımız zaman çok geniş yelpazede yer alan ve birçok mühendislik alanında geçişi sağlayan mühendislik dalıdır. Ekonomik değer taşımayan cevherlere ekonomik değer katmak, belli bir ekonomik değer taşıyan cevherlerin ise ekonomik değerini arttırmak. Çok basit anlamda bu şekilde ifade etmek mümkün ama daha fazlası da çevresel açıdan kirlilik yaratan artık karakterindeki malzemelerin değerlendirilmesi ekonomiye kazandırılması, değişik sanayilerde kullanılacak cevherlerin teknolojik uygunluğunun sağlanması ve alternatiflerinin geliştirilmesidir. Bunun yanında ülkemiz için karaelmas denecek kadar önemli kömürün temiz kömür teknolojileri ile üretilerek yakılması ve enerji üretimine katkılar sağlanması diğer bir çalıma alanıdır. Yani baktığımız zaman her endüstriye en uygun hammaddeyi üreten bir mühendislik dalı.

Bu çok genel açıklamalardan sonra, herkesin daha rahat anlayabileceği örnekleri ortaya koymak daha iyi olacaktır; Mesela yerkabuğunda bulunan her mineral, kullanılacağı endüstri dalı için yeterli özelliklerde mi bulunuyor? Ya da daha öz bir şekilde ifade ile bu mineral saf halde mi bulunuyor? Günlük hayatta çok yaygın olarak kullandığımız camın üretimini örnek olarak vermek yerinde olur kanısındayım. Bilindiği üzere camın ana hammaddesi silikat minerali olan kuvarstır. Her kuvars kaynağını ya da silis kumunu cam üretiminde kullanmak peki mümkün mü? Doğa bu kadar bize cömert mi davrandı? Kesinlikle hayır. Bölgelere göre kuvarsın saflığı ve yapısında bulunan diğer minerallerin varlığı elbette çok değişiklik göstermektedir. Burada amaç safa yakın bir cam hammaddesini, yapısında kirletici unsur olan diğer mineralleri (en önemlisi demir mineralleri) uzaklaştırarak elde etmektir. İşte bir maden üretiminden sonra elde edilen bu cevherlerin endüstri için uygun niteliklere getirme işi cevher hazırlama mühendisliğinin işidir. Değerli bir metal olan altın için daha açıklayıcı bir örnek daha vermek mümkündür. Bir mücevher ve takı olarak taktığımız altın acaba bu şekilde sarı parlak bir renkte mi doğa da bulunmaktadır? Günümüzde çok ama çok az olan plaser yataklar dışında bu sorunun cevabı da hayırdır. Bir ton kayacın içerisinde gramlar mertebesinde (7-8 gr) altın bulunduğu zaman biz buna altın cevheri diyebiliyoruz. Yani Bergama altın madeninden bir kayaç getirsem altını çok ama çok iyi tanıyan bizler bunun içinde altın var bile diyemeyiz. İşte bazı işlemler sonunda o kayaç ekonomik değer taşıyan bir altın ürününe dönüştürülmektedir. Buda işte cevher hazırlama ve metalurji mühendisliklerinin ortak çalışma konusudur. İşte bu örnekleri her mineral ve her endüstri dalı için çoğaltabiliriz. Bunun dışında tekrar kazanım işlemleri, diğer endüstri ve sanayi dallarında kullanılacak hammaddelere özel mineral özellikleri katmak. Sahip olunan minerallere farklı kullanım alanları yaratmak ve diğer taraftan farklı özelliklerdeki kömürlerden temiz enerji üretimini sağlamak.
İşte bu açıklamalardan sonra şu tanımı yapmak mümkündür” Cevher Hazırlama; kısaca, üretilen doğal kaynakların metalurji, demir-çelik, cam, seramik, çimento, deterjan, inşaat malzemeleri, boya endüstrisi ve enerji üretimi gibi değişik alanlarda kullanılabilir hale getirilmesi aşamalarını kapsamaktadır. Bu bağlamda Cevher Hazırlama; zenginleştirme, hammaddeleri zararlı maddelerden arındırma ve boyutlandırma gibi işlemleri içeren bir sanayi dalıdır. Sözkonusu işlemlerle ilgili, bir tesisin tasarımı ve çalıştırılması gibi teknolojik işlemler Cevher Hazırlama Mühendisliğinde önem kazanmaktadır.