Çin ve Türkiye ekonomisi

Virüs Çin’de başladı, Türkiye dahil tüm Dünya’ya yayıldı.

Tedbir durumu: Virüsün yayılmasını önlemek için otoriter Hükümetler demokrasilere göre daha katı tedbirler aldı ve uyguladı.

Sağlık sistemi: Var olan sağlık sistemleri virüs ile savaşmaya çalıştı.  Çin kısa sürede sağlık sistemini harekete geçirdi. Türk sağlık çalışanları savaştaymış gibi fedakârlık yaptı.

Halkın bilinci: Çin halkı itaatkârdı. Kayıtsız şartsız söylenenlere uydu. Türk halkı yeterli bilinçte değildi. Uzak dur ve maskeni tak tedbirleri geç anlaşıldı. Sağlık Bakanı kurala dikkat etmeyen kalabalıkların fotoğrafını göstererek halktan halâ ricada bulunuyor.

Ekonomi:GDP olarak Çin 14140 milyar $’lık Türkiye 744 milyar $’lık bir ekonomi.                                                                        Çin ekonomisi Türkiye’den 19 kat büyük. Çin nüfusu 1434 milyon Türkiye nüfusu 82 milyon Çin nüfusu Türkiye’den 18,2 kat büyük. Çin kişi başı ortalama yıllık geliri 10 099$. Türkiye’nin kişi başı ortalama yıllık geliri 8 958$. Çin ‘de gelir daha yüksek durumda.

Çin 2008-2009 krizinde içeride yatırımlarını artırdı. Çin altyapısını köprüleri, yolları, elektrik şebekesini, nehir islahatlarını yeniledi. Günümüzde hammadde müşterisi olarak Dünya pazarında Çin Alüminyum %55, Bakır %49, Nikel %50, Isıl Kömür %53, Demir cevheri %60 düzeyinde satın alan en büyük müşteri. Eskiden ABD hapşırsa, ona ürün satan önemli ülkeler nezle olur, hastalanır deniliyordu. Şimdi Çin en büyük alıcı olduğundan bu ürünlerin satıcı ülkeleri olumsuz etkilenecek.  Petrol tüketimi azalmasının etkilerini görüyoruz. Depolar dolu. Varil fiyatı 30$.

Söylemek istediğim Dünya ekonomisi küçülecek.  Çin ekonomisi durursa şimdi ona ham madde sağlayan tüm ülkeler olumsuz etkilenecek. 21,4 trilyon$’lık ABD ekonomisi de durağan oldu. 3 ay süredir bu ekonomiler duraklamış durumda ve yılın dörtte biri kaybedilmiş durumdadır.

Kolaylıkla varsayabiliriz ki 2020 yılında Çin ve Türkiye ekonomisinin  üçte bir (1/3) küçülme olasılığı vardır. Türkiye'nin  GDP 744milyar$ yerine 500-600 milyar $ GDP’li, Çin'in  GDP 10-11 trilyon $’lık bir ekonomik büyüklükte kalabilme riski vardır. Bu durum iki ülkenin de fakirleşmesi kişisel yıllık ortalama gelirin Çin’de 7 bin, Türkiye’de 6 bin $ civarına  gelmesi demektir.

Çin çaresiz değil. Çin elinde dövizi var. 2009’da altyapı yatırımına ve İpekyolu projesi yatırımına yönelmişti. Şimdi 2020 krizi sonrasında altyapıyı modernleştirmeye, sayısal teknolojiyi geliştirmeye ve 5G teknolojisine yatırım yapacaktır. Düşen fiyatlar paranız varsa stoklama zamanıdır. Hiçbir stokçu  zarar etmemiştir. Çin’de ham madde stoklayacak, zararını azaltacaktır. Çin’de işsizler kırsal kesimde evlerine dönmekte tarım veya öğrendikleri işi ucuza yapmaya çalışmakta, gençler şehre işe gitmekte büyük aile yaşamı devam etmektedir. Yaşlılar emekli maaşı olmasa bile torunlarına bakarak yaşamını devam ettirmektedir. Çin'in GDP'sinin 3 kat borca yaklaşması iflas sebebi olabilir deniyor. Bu borçlar Hükümet borcu değil. Hükümet borcu muhtemelen %40-%50 bandında. Borcun büyük kısmı Hükümet şirketlerinin verimsizliklerini azaltmak için yapılmış yatırımlardan kaynaklanıyor. Borçların çoğu iç tasarrufun kullanılmasından kaynaklanıyor. Çin’in borçları yönetilemez dış borç değil. Tabii borcun azı tercih edilir ve çok borç Hükümetin hareket imkanlarını sınırlayıcıdır.  

Çin,  hemen komşu ülkelerde yatırımcı ülke oluyor. Mevcut işçi ücretleri Vietnam, Kamboçya’da ucuz olduğundan Trump’ın Çin’e karşı vergilendirdiği ürünler hızla buralarda “Made in Vietnam” veya “Made in Kamboçya” olmakta, sadece son birleştirme montaj yapan şirketlerle vergisiz ABD tüketicisine ulaşmaktadır. Çin,  Japonya gibi dışarıya yatırım yapan, fabrika kuran ülke olma yolunda vergiden kurtulmak için çalışabilecektir. Komünist rejim yeterince kapitalist yatırımı ve üretimi öğrenmiştir. Hızla yeni duruma ayak uydurma söz konusudur.

Çin ABD uzlaşması yakındır.  Ayrıca Trump ABD’de sayısı otuz milyonu aşan işsizlere iş bulmak, ABD piyasasını canlandırmak, 2020 seçimini kazanmak arzusundadır. Bu durum yakında Çin ABD uzlaşmasını getirecek ve her iki taraf nefes almaya çalışacaktır.

Türkiye’ye gelince, Ülkemiz  GDP 675 milyar $ olan 2007 ekonomisi büyüklüğüne geri dönebilir. Türkiye'nin 2020 yılında ödenecek 170 milyar $ borcu,  yeni kaynak bulmayı gerektirmektedir.   Türkiye yatırımcılar için stratejik konumuna rağmen cazip olamamak gibi bir başarı göstermektedir. Bu sorun üzerinde yeterince durulmalıdır. Dünya ekonomisi 2020’lerde küçülürken cazip olsan ne fayda dediğinizi işitiyorum ama her koşulda alınacak tedbirler ve olabilecek fırsatlar vardır.  

Turizm alanında ve sağlık alanında bir cazibe merkezi olma şansımız devam etmektedir. Kaliteli üretime ve tarıma destek stratejik, on yıllık bir öngörü ile sebatla desteklenebilir. Savunma endüstrisi için işbirliklerine, ihracata ihtiyaç vardır. Mısır, İsrail ile ilişkilerimizi rasyonel olarak geliştirebiliriz. Sorun sayısını azaltmak da Türkiye’ye sağlanacak bir kazançtır.

Libya ve Ortadoğu  inşaat piyasası için binlerce km uzaktaki Çin potansiyel müteahhit oluyorsa, biz de bu işleri olumluya çevirmek için çalışmalıyız. Türkiye'nin insan kaybı ve ekonomi olarak  az hasarla virüs krizini atlatması başarı olacak ve öz güvenimizi artıracaktır. 

Son söz: Virüs krizi, Ekonomide  1929 ve 2008 ekonomik krizlerinden daha büyük bir duraklamaya, bunalıma sebep olabilir.  Tedbirlerde eksiklik zararımızı artırır. Birbirimize yardımcı olmalıyız.