ÇOCUKLARDA LÖSEMİ

ÇOCUKLARDA LÖSEMİ

Çocukluk çağında en sık görülen kanser halk arasında kan kanseri olarak bilinen  lösemidir.  Lösemi  tanısı kolay ancak zorlu ve uzun bir tedavi süreci olan bir hastalıktır.  Türkiye’de her yıl 1500 yeni lösemi vakası görülmektedir.

Lösemi Nasıl Oluşur?

Kan damarlar içerisinde  tüm vücudu dolanan,  plazma  ve kan hücrelerinden meydana gelen  yaşamsal bir sıvıdır. Kan hücrelerinin yapım yeri kemik iliğidir.  Kanda üç tip hücre bulunur. Bunlar; beyaz kan hücreleri (lökositler),  kırmızı kan hücreleri (eritrositler) ve pıhtılaşmada rol alan hücreler (trombositler) dir. Bu hücrelerin hepsi kemik iliğinde bulunan öncül bir kök hücreden oluşur.

Lösemi  halk arasında kan kanseri olarak bilinen bir hastalıktır.    Beyaz kan hücrelerinin öncülü olan  blastlar ın   çeşitli sebepler ile anormal bir şekilde hızla  çoğalması ve ölmemesi nedeniyle oluşur. Anormal çoğalan bu  malign  hücreler bir süre sonra tüm kemik iliğini doldurur ve kemik iliğinde  normal kan hücrelerine yer kalmaz,  diğer kan hücrelerininde  yapımı bozulur  ve   sayısı  azalır.  Dolayısıyla hastalık süresince   yapımı aksayan bu normal hücrelerin eksikliğine bağlı kansızlık, kanama, sık enfeksiyon gibi belirtiler ve  anormal hücrelerin kan yolu ile diğer organlara yayılmasına  bağlı belirtiler görülür.   Lösemi en çok beyne ve testislere yayılır.

Lösemiler Anormal Çoğalan Hücrenin Tipine Göre Adlandırılır.

Çocukluk çağındaki lösemilerin % 80’i   akut  (ani başlangıçlı)  lenfoblastik lösemi dediğimiz lösemi şeklidir.  Görülme sıklığı yüzbinde   3-4 çocuk olup Türkiye’de her yıl 2000 yeni lösemi vakası görülmektedir.  Akut  lösemiler  en sık  2-5  yaşlarında  görülürler.  Erkek çocuklarda kızlara göre daha sıktır.  15 yaşından sonra görülme sıklığı azalır.

Lösemi Nedenleri  :

 Lösemiler genellikle tek bir sebebe bağlı olmayıp genetik , çevresel birden fazla  faktörün bir araya gelmesi ile oluşur.  Bu sebeplerin büyük çoğunluğu önlenebilir, değiştirilebilir sebeplerdir. 

Bu sebeplerden bazıları şunlardır:

-Anne karnında röntgen ışınına  maruz kalmak

-Radyasyon

-Elektromanyetik alanlar

-Yüksek  gerilim hatları

-Kimyasal ajanlar  (benzen, boya sanayide kullanılan maddeler)

-Nükleer silahlar

-Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar

-Tarım ve böcek ilaçları

-Viral enfeksiyonlar

-Genetik hastalıklar  (örneğin down sendromu)

-İleri anne yaşı

-Sigara (Babanın döllenme öncesinde sigara içmesinin  doğacak çocuğun lösemiye yakalanma riskini 4  kat  , annenin hamilelik süresince sigara içmesinin ise  bu riski  2 kat arttırır. )

Çocukluk Çağında  Bu Belirtilerden Herhangi Biri Var ise Doktora Başvurmak Gereklidir.

-Uzun süren ateş  (en sık bulgu)

-Kilo kaybı

-İştahsızlık

-Halsizlik, çabuk  yorulma

-Solukluk

-Kemik ve eklem ağrıları

-Lenf bezlerinde şişlik

-Burun ve dişeti kanamaları

-Erkek çocuklarda testislerde şişlik ve sertlik

-Beyne yayılmış ise baş ağrısı, kusma havale .

 Lösemi Tanısı:

Tanıda doktor tarafından yapılacak ayrıntılı fizik muayene  çok değerlidir.   Sonrasında yapılan laboratuvar tetkikleri  ile  tanı kesin bir şekilde konulabilir.

Öncelikle  damardan alınan bir tüp kan ile  tam kan sayımı yapılır . Bu tetkikle kan hücrelerinin  miktarlarındaki değişiklikler görülür.

Tam kan sayımı sonrasında ise parmaktan alınan bir damla  kan   küçük bir cam parçasına yayılır , çeşitli boyalar ile boyanarak   periferik  yayma dediğimiz örne kler hazırlanır. Bu örneğin mikroskop altında incelenmesi ile  yine  kan hücrelerinin  sayısına  ve  şekillerinin normal olup  olmadığına bakılır.

Bu iki aşamada görülen anormal bulgular büyük ölçüde lösemi  tanısını koydurur. Ancak kesin tanı ve tiplendirme  için olayın  asıl  gerçekleştiği yer olan kemik iliği  incelemesi yapılmalıdır. . Bunun için anestezi altında   kalça kemiğinden çok az bir miktar kemik iliği alınır. Alınan kemik iliği örneği  ile çeşitli   tahliller, gererkirse genetik testler yapılır ve löseminin hem tanısı hem de tipi kesinleştirilmiş olur.

Bunlar dışında hastalığın yayılımını tespit etmek için çeşitli biyokimyasal ve radyolojik incelemeler yapılır.

Lösemi Tedavisi:

Löseminin tipi ne olursa olsun tedavi edilmez ise ölümle sonuçlanır. Öncelikle anormal hücrelerin artışına ve normal kan hücrelerinin azalmasına  bağlı  olarak oluşabilecek kanama, enfeksiyon,  kansızlık gibi belirtiler düzeltilerek destek tedavisi yapılır.  Asıl hastalığın tedavisinde  kemoterapötik  dediğimiz kanser ilaçları kullanılır ve  anormal hücreler   öldürülerek sayısı azaltılır.  Kemoterapi tedavisi yalnız veya  radyoterapi  denilen ışın tedavisi ile beraber uygulanır. 

Kemoterapi ve radyoterapi sonrası;   hastanın klinik durumunun  uygun olduğu  ilk zamanda  hastalara  yapılacak  kemik iliği nakli ile tamamen iyileşme sağlanabilir. Kemik iliği naklinde  hastaya doku uyumu olan  sağlıklı  bir kişiden  alınan kök hücre  nakledilir. Nakledilen  sağlam kök hücre yeni  sağlam kök hücreler doğurur ve iyileşme böyle sağlanır.

Bu hastalığın tanısı ve tedavisi  lösemi konusunda uzmanlaşmış bir ekibin bulunduğu hastanelerde  yapılmalıdır.

Basit bir tam kan tahlilinin lösemi dahil birçok hastalıkta yönlendirici ve teşhis koydurucu olabileceği gerçeğinden yola  çıkarak erken tanı  şansını yakalamak için  bebeklik  çağında  ilk kez  6. ayda   ve   2 yaşından sonra ise yılda bir kez tüm çocuklar için tam kan tahlili yaptırılması  önerilmektedir.