Curacı Kadir Türen Parkı

Antalya Muratpaşa Belediyesi’nin Kadir Türen’in adını bir parka vermesi ve düşündürdükleri:

Toroslarda önce keçi vardı, sonra keçilerin peşinden giden Yörük obaları, obaların peşinden giden Karacaoğlan, Dadaloğlu… Dört yüz yıl sonra Toroslarda yine keçiler vardı. Onları takip eden Kadir Türenler,  Gabaüsenler, (Hüseyin Karakaya) Emin Demirayaklar…

Çıktılar yaylalara, sazları sığar mı torbalarına, sığmadı; curaya dönüştürdüler koca divan sazını. Batı Torosların engin coğrafyasında aşkın badesine bandılar. Türküler söylediler. Gün geldi; bağlamayı delirten adam oldular; adları Deli Kadir, Deli Emin oldu. Deli ile dehanın sınırı birbirine çok yakındır ve bana göre sıra dışı yaşayabilme cesaret ve özgürlüğüne onlar sahipti.

Arkalarında onlarca türkü, ezgi bıraktılar. Bu türküler onları Dirmil’den çıkarıp Teke yöresine oradan da bütün dünyaya ulaştırdı. Sanatın dilinde sevgi vardır, barış, dostluk vardır ve bu dil evrenseldir. Bu dil bütün duvarları yıktı ve Erik Dalı’na bir Japon da oynadı, bir Alman da… Öleli 32 yıl oldu Kadir Usta, bunların onda birini sağlığında görseydi çok mutlu olurdu.

Lise yıllarımda Kadir Ustanın oğlu Gülpınar’ı işletirken garson olarak çalıştım. Elinde curasıyla nasıl türkü yaptığına orda tanık oldum. Bu gözleme dayanarak “Dirmilli Ustalar” şiirimde “Sekme keklik sekme, cilve sanır da bir oynak Dirmil gaydası tutturuverir Kadir Usta” demiştim.

2006 yılında sözü edilen üç ustanın, hatta sipsi Ustası M. Ali Kayabaş’ın da kısmen yer aldığı belgesel, anı roman diyebileceğimiz yaşam öykülerini yazdım. Masasında kendine servis yapan çocuğun bir gün hayat hikâyesini yazacağını ( Dirmil Ömürcüsü ), türkülerini halk edebiyatı literatürüne sokacağını bilseydi sevinirdi.

Kadir Türen ve Emin Demirayak, Karacaoğlan’da başlayan dilde, telde var olan toplumsal bir mayanın varlığını farkında olmadan aynı yaşam tarzı ve dil birliği nedeniyle sürdürdüler. İncelediğim bu yapıyı Karacaoğlan Geleneğinde Dirmil Güzellemeleri’ni 2010 yılında MAKÜ’de İçimizdeki Değerler Sempozyumu’nda sundum ve sonrasında kitabı yayınlandı. Bunu görseydi her iki usta da mutlu olurdu. Ve bunu çok hak ediyorlardı. Çünkü bir ömür vererek ulaştıkları ustalık mertebesi ve türkülerden sonra saygınlık görecekleri bir dönemde Emin Demirayak 11 Eylülü 12 Eylüle bağlayan saatlerde 1980’de vuruldu. Sonrası da Kadir Türel için hiç kolay olmadı. Seksen sonrası bütün ülkede oluşan atmosfer sanatı ve sanatçıyı da vurdu. Bir ömür yoldaşı olan, onurla gururla taşıdığı curayı utanarak ceketinin altında taşımak zorunda kaldı. Hatta öyle ileri gidildi ki ölen eşinin mezar taşına yazdırdığı kendi dörtlüğünü günah gerekçesiyle kaldırttılar. Bu durum son zaman içine kapanmasına neden oldu. 1988 de de bize veda etti.

Toroslarda keçi olmasaydı Yörük obaları da olmazdı, Karacaoğlan da, Dadaloğlu da olmazdı. Seksen sonrası gizli bir el Toroslarda keçi sürülerini de katletti. Dolayısıyla son bulan göçer, yayla yaşamıyla birlikte onun uzantısı kültür unsurları da son buldu.

Antalya Muratpaşa Belediye başkanı Ümit Uysal, Kadir Türen’in adını bir parka verdi. Çoğumuz bu etkinliğe sevindik. Bizi biz yapan değerleri yaşatmak için atılan adımlardan biriydi. Olması gereken de zaten bu değil miydi? Bizde belediyecilik kanalizasyon hizmetiyle sınırlı sanıldığı için bu tür küçük adımlarla bile mutlu olabiliyoruz. Belediyeleri seçen yerel halktır, üretimin yapıldığı yer de orasıdır. Belediyeler maddi üretim ve onun kültürel, sanatsal uzantısı olan tüm süreçlerine dâhil olmak, katkı sunmak zaten görevleri arasındadır.

Bazı insanlar yaptıklarıyla kendi izini dünyaya bırakırlar. İşte “Kezban Yenge,” türküsünün hikâyesi dizi filmi yapılmıştı. İşte “Erik Dalı”, bütün dünya bu oyun havasına oynadı. Öyküleri yazıldı, yazılacak. Bu yönüyle Kadir Türen, Dirmil’i, Teke yöresini çoktan aşmış artık dünya kültürüne miras kalmış bir değerdir.

 Halil ERDEM