Devalüasyon Artıları ve Eksileri, Devalüasyon ve Enflasyon kardeş mi?

Devalüasyon: Türk Lirasının dolar veya avro gibi dövizler karşısında değerinin azalmasıdır. Yaklaşık olarak  yedi ay içinde bir (1) dolar $, 3.8TL’den 4.8TL’ye yükselmiş, bir (1) avro (1€)’da 4.5TL’den 5.6TL’ye yükselmiştir.

100$'lık bir ithal ürüne 380TL değil 480TL ödeyeceksiniz. İthal ürün için artan bu harcamayı bir çeşit enflasyon sayabilirsiniz. Mutlaka ihtiyacınız  varsa ürünü almak için birey olarak farkı ödemek, bu fiyat artışına katlanmak zorundasınız. 100TL’lik artışı ödeyemeyecekler bu ihtiyacını karşılamaktan vazgeçecektir. Birinci sonuç: Devalüasyon ithal ürün talebini düşürebilir (+).

Yatırımcısınız. 100 milyon TL’lik yatırım yapıyorsunuz. Yatırımınızın 50 milyon TL’si ithal donanım olsun ve alt yapı hazırlıklarınız sonrası  bu ithalatı yapacaktınız. %20 devalüasyon oldu. İthal ürün 50 milyon TL iken,  ithal ürün için 60 milyon TL (50x1.2=60) ödeyeceksiniz. Yatırımınız pahalandı. İkinci sonuç: Devalüasyon yatırımları pahalandırır  (-).100 milyon TL’lik yatırımınız 110 milyon TL oldu (110=50+60). Ancak ithal donanım için ayırdığınız paranız 50 milyon TL idi.  Kalan 10 milyon için kredi çekeceksiniz. Faiz ödemeniz lazım. %10 faiz bile ödeseniz 1 milyon TL masraf geldi (10milyonTLx%10=1milyon TL).

Sizin yatırımınız kaynakları hazırlanmış ve 100 milyon TL iken 10 milyon kredi ve 1 milyon faizi yüzünden 11 milyon arttı ve 111 milyon TL oldu.

100 milyonTL’lik yatırımınızda ürün maliyetininizin  %10’u 10 milyon TL  ürün fiyatına yansıyacaktı. 1 Milyon adet üretim yapsanız ürün fiyatına 10TL yansırken, yatırımınız  111 milyon TL’yi bulunca bunun 1 milyon adet ürün için yansıyan kısmı 10TL yerine 11.1 TL olacaktır. (111 milyonTLx%10)/1 milyon adet. Üçüncü sonuç Devalüasyon ithalata dayalı ürün maliyetini artırır  (-). Türkiye petrolü, enerjisi (doğal gaz santralları) ithalata dayalı olduğundan devalüasyon sonucu bu ürünlerin fiyatı artacağından 6 aya kalmadan ülkede tüm yerli ürünler de bunların artışı oranında olmasa bile belli bir oranda artacaktır. Bu yönüyle devalüasyon ve enflasyon Türkiye’de kardeştir.

Dördüncü sonuç: Devalüasyon ihracatınızı artırabilir (+).  Ürettiğiniz ürünün %50’si ithal ara malları olsun.  100 TL’lik ürün maliyetinin 50 TL’si ithal ara malı iken %20 devalüasyon sonucu 50TL ithal ara malı 60TL’ye çıktı. (50TLx1.2=60TL). Ürün maliyetiniz 60TL ithal +50TL yerel=110TL oldu. Yabancı için ürününüz 100TL iken 110TL oldu. Ancak 1$ karşılığı 4TL iken şimdi 4.8TL olduğundan ürününüz yabancı alıcıya 100TL=25$ iken şimdi yaklaşık 23$ oldu.  [110TL/(4.8TL)=22.9$].

Çin’in ABD’ye ihraç ürünlerini 1$= 6-8 yuan bandında tutması; $ uzun dönemde değer kaybetmesine rağmen, Çin’in ihracatını artıran, destekleyen  gizli bir devalüasyondur. Türkiye’nin ihracat yaptığı alıcılar kurnaz olup ürün fiyat artışını görmezden gelip yine aynı TL’ye almak isterler. İhracat artışı,  ürün talebi fazla değişmediğinde devalüasyon oranından daha az olur.

Beşinci sonuç: Devalüasyon borçlarınızın TL karşılığını artırır (-). Yatırımcı olarak 1 milyon $ borç aldınız ve bunun karşılığının 4 milyon TL olarak hesap ettiyseniz, devalüasyon sonrası borcunuz 4.8 milyon TL olacaktır. Bu artış Türkiye içinde ürün satan bir şirketseniz  çok önemlidir. 2019 yılında Türkiye’nin yaklaşık 180 milyar $ borç ödeme karşılığı 720 milyar TL’den (180x4), 864 milyar TL  (180x4.8=864)’ye çıkmıştır. 864-720=144 milyar TL fark aleyhte oluştu.

Özetle;  Devalüasyon yerli paranın, kabul görmesi için dışarıya karşı değerini azaltması ve Türkiye’deki  evlerin, otellerin, varlıkların yabancı için ucuzlamasıdır. İthalatınız, ihracatınızdan fazla ise dolar, avro açığınız var demektir. İthalatınızı  karşılamak için borç alıyorsunuz. Borç verenler faiz karşılığı bunu veriyor. Her yıl borç almanız gerekiyorsa ve cari açığınız olyorsa; borç+faiz, 2 (borç+faiz, 3(borç+faiz),  ve  ……., n (borç+faiz) sarmalına giriyorsunuz. Çareniz cari açığı kapatmak için ithalatı azaltmak, ithalatı pahalandırmak ve ihracatı artırmaktır. Bunun Türkçesi içeride zam, pahalılık, fakirleşme ve yaşam seviyesinin düşmesidir.

Çareler: Devlet masraflarını azaltsın.  Gelir=Tasarruf+Gider  veya Gelir-Tasarruf=Gider eşitliğinde Türkiye’de devlet geliri, giderinden daha fazla olmalı ki sıkıntı azalsın. Bu uzun dönemde devletin masraflarını kısmasını gerektirmektedir. Devletin gideri maaşlar, sosyal harcamalar, savunma, sağık, eğitim, yatırım harcamalarıdır. Yarını kurtarmak için bu gün fedakarlığa hemen başlanmalıdır. Şapkadan tavşan çıkmaz, çıkamaz.

Ekonomide sihir, sihirbazlık olamaz. Türkiye yatırımcı cennetidir sözü “Enerji pahalı, dolaylı vergi çok, işçi kalitesi düşük, hukuki ve finansal düzenlemeler şart iken” biraz reklam söylemidir.

Kişisel tasarrufu artırmak; harcama arzusunu sınırlamayı gerektirmektedir. Tasarrufu artırmak imkanlarınız dahilinde, finansal gücünüzün yettiğinden daha düşük seviyede yaşamaya razı olmak, daha az tüketmektir. Yalnız devalüasyon olunca içeride yaşam pahalanınca tasarruf yapmanız da güçleşmektedir.

Daha çok borç alarak gelişmek. Türkiye aldığı borçları tüketime, eve, yola, köprüye harcamış borçların karşılığı borç +faiz olmuş, yapılan tüketim ve yatırımların geri dönüşü yeterince pozitif olmamıştır. 100$ borç alıp, 107 dolar ödeyecekseniz;  Size 110 $ döviz, ödeme gücü sağlayacak bir yatırım yapmanız gerekli. Aksi halde borç almamalısınız.

Köyün ağası tarlalar satıp iki kızını ve bir oğlunu evlendirmiş. Evlenenler kendi yaşamları için köyden şehre ayrılmış. Ağa eşiyle yalnız ve elinde fazla bir şey kalmamış. Hem evlatlardan hem de varlıklarımızdan olduk. “Allah hakkımızda hayırlısını versin” demiş.

Türkiye olarak hem çok borçlandık, hem devalüasyon yaptık. Tüketim yılları çabuk geçti. Yanlış mı yaptık? Evet. Zamanın, paranın, borcun önemini anlayamadık. Türkiye kendini borca kaptırmamalıydı. Ağa da düğün yapacağım diye tarlaları satmamalıydı.