Devlet-i Aliyye’de Halifelik sorunu

Osmanlı sultanlarında halifelik hep merak konusu olmuştur. Genel manada Yavuz’un Mısır seferi sonucunda Ayasofya caminde yapılan bir törenle halife Mütevekkil, hilafet kılıcını Yavuz’a kuşatarak halifelik unvanını Yavuz’a devrettiği belirtilir.

M. d’Ohsson ve daha sonra M. Ata bu rivayeti eserlerinde yaymışlardır (İnalcık,  2009, s.144)

Bir ayrıntı var ki Yavuz’un dönemine ait kaynaklarda böyle bir devir teslimin olduğuna dair hiçbir bilgiye rastlanmamaktadır.

Osmanlı’da 1.Murat’tan itibaren devlet yazışmalarında Osmanlı Sultanları halife unvanını kullanmışlardır. Halil İnalcık hocamızın yorumuna göre halifelik o dönemlerde her İslam Sultanı tarafından kullanılan genel bir unvandan başka bir şey değildi yani eski İslam devletlerinde olduğu gibi belli başlı bir halife yoktu. Cihat anlayışı güden her İslam devletinin Sultanı halife unvanını kullanabiliyordu. Başka bir açıdan bakarsak o dönemde en büyük İslam devleti olan Osmanlı temsili olarak halifelikte ön plandaydı bu hakkı kendinde görmekteydi.

Sonuç olarak Osmanlı’da halifeliğin Yavuz’un Mısır fethinden daha öncesinde de kullanıldığı görülmektedir. 

Bu rivayetin çıkış sebebine gelecek olursak 18yy.’da askeri açıdan zayıflanması, Osmanlı’yı halifeliğin manevi etkisini kullanmaya itmiştir yani durumunu meşrulaştırmak için geriye dönük böyle bir söylenti ortaya çıkarmıştır.

Tekrar söylemek gerekirse Yavuz dönemin kaynaklarında kesinlikle böyle bir bilgiye rastlanılmamaktadır. Kaynaklara göre Yavuz’un halife Mütevekkil’ den halifeliği devraldığı bir söylentiden başka bir şey değildir.

Yazımı yazarken kaynak olarak Prof. Dr. Halil İnalcık ve Prof. Dr. Erhan Afyoncu hocalarımın eserlerinden faydalandığımı ve teşekkürü bir borç bildiğimi belirtmek isterim.

Hoşça kalın, dostça kalın, sevgiyle kalın…

twitter.com/muhammeddede