Dil Eğitimi

TÜRKÇEDE ABC, YAZIM 

 

Sözün belli işaretlerle saptanması demek olan yazı bir işaret  sistemini gerektirmekte, bu işaretler harf dediğimiz şekillerle gösterilmektedir. Harflerin bütünü ise abece (alfabe)’yi oluşturmaktadır.

 

Bir dilin belli bir abc kullanarak yazıyla gösteriliş biçimine yazım denir.*

 

Yazılı anlatımda sözcükleri Türkçenin kurallarına, geleneklerine göre yazmak için bir tutum birliği gereklidir.Yani yazma olayını belli kurallara bağlayarak ortak yazım birliğine ulaşmak, yerinde noktalama işaretlerini kullanmak.

 

Yazım birliğinin sağlanması için 12 Aralık 1928’de hazırlanan“ İmla Lügatı ” bunun ilk adımı olmuştur. Bu yazım kılavuzunun 1941, 1948, 1956, 1957, 1960, 1962 yıllarında yedi baskısı yapılmıştır.Bu kılavuz yirmi dört yıl boyunca kullanılmıştır.Bu kılavuzda “söyleyişe göre yazım” öncelik taşımıştır.

 

Örneğin, 

 

“söyle-” gövdesinin, “söyliyen” biçiminde kullanılması; 

“gözüyle” söyleyişinin, “göziyle” olarak yazımı, 

“tren-tiren, linyit-liğnit, prens-pirens” ikili yazım biçimleri yeni sorunlar doğurur.

 

Türk Dil Kurumu’nca hazırlanan yazım kılavuzu, 

 

1965, 1966, 1967, 1969, 1970’de Yeni İmla Kılavuzu; 

1970’de tıpkı basım Yeni Yazım (İmla) Kılavuzu;

1973,1975, 1977,1980,1981’de Yeni Yazım Kılavuzu 

 

adıyla yayımlanır.

 

1985, 1988,1993,1996, 2000’de genişletilmiş gözden geçirilmiş yeni İmla Kılavuzu; 

2005, 2008, 2009, 2012’de de Yazım Kılavuzu 

 

adlarıyla yazım alanındaki sorunlarımıza çözümler üretmiştir .

 

Yazım, toplumun uyduğu, uyguladığı ortak yazım biçiminin adıdır. Bunu sağlayacak olan da abecedir.

 

Türk abecesi her ses için bir harf ve her harf yalnız bir ses ilkesine göre düzenlenmiştir. Harfler Türkçedeki sesleri karşılamak için belirlenmiştir. 

 

Abc, Arapça, Farsça sesleri karşılamadığından daha önceden dilimize yerleşen bu dillerin seslerini yazmada, okumada zorluklar yaşanmaktadır.

 

Türkçede sesler söylendiği gibi yazılmakta, yazıldığı gibi okunmaktadır. Bu özellik sözcüklerin söylenip yazılmasında, yeniden okunmasında kolaylık sağlıyor. Bütün sesler yazıda gösterilir ve söylenir. Bu nedenle Türkçe sesçil bir dildir.

 

“ Türk abecesinden önce kullanılan Arap harfleri tek ses değil hece yazar. Bu nedenle Kuzey Sami (Suriye) Arami bölgesinde gelişen bu yazıyı “Eskiyazı” olarak adlandırıyoruz. Bu yazıyı Türkler 950’den yeni Türk Abecesi’nin kabulüne kadar kullanmıştır. Bu yazıyla 720 yılda halkın ancak yüzde beşi okur yazar olabilmiştir.” **

 

Eskiyazı’dan yeni abeceye 1928 Harf Devrimi’yle geçişle toplum okuma yazma sorununu aşar. Örgün ve yaygın eğitim kurumları üç ay gibi kısa zamanda önemli kazanımlar elde eder.1928 öncesi yazılamayan Türkçe sözcükler yazı diline döner, yeni harflerle 

yazılamayan sözcükler dilimizden dışlansa da bu sözcüklerden kaynaklanan yazım sorunumuz sürmektedir.

Örneği, 

kâr, âdet, hâlâ vb.

 

Tarih boyunca  sırasıyla  kullandığımız abeceler  :

 

Göktürk            ( 38 harfli )

 

Uygur                ( 18 harfli )

 

Arap                  ( 28 harfli )

 

Latin kökenli     ( 29 harfli )

 

Bugünkü Türk abecesi 1 Kasım 1928’de 1353 sayılı yasayla 

TBMM‘de onaylanmış 3 Kasım 1928‘de Resmi Gazete’de

yayınlanmıştır. Bu yasaya göre Türk abecesi 29 harften oluşmaktadır.

 

 

Yeni Türk abecesinde harflerin adları, sırası, büyük ve küçükleri şöyledir:

 

Harfin sırası : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 

14 15

 

Büyük harf : A B C Ç D E F G Ğ H I İ J 

K L

 

Küçük harf : a b c ç d e f g ğ h ı i j 

k ı

 

Harfin adı : a be ce çe de e fe ge ğe he ı i je ke le

 

Harfin sırası : 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

 

Büyük harf : M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z

 

Küçük harf : m n o ö p r s ş t u ü v y z

 

Harfin adı : me ne o ö pe re se şe te u ü ve ye 

ze

 

 

Atilla Özkırımlı , Türk Dili Dil ve Anlatım, Bilgi 

Üniversitesi yayınları , Eylül 2001 , s. 49

 

**Ömer Demircan, Uyanış; Yeni Türk Alfabesi ve Yazımı

Üzerine, Ocak 1972, 10/89, s. 3-5; Yazı Sistemleri Üzerine, 

Mart, Nisan, Mayıs 1972, s.5-7, 14 ; 8-9,23 ; 9-10, 20