Dünya Sistemi 2 ve 3: İki

Konumuz Amerikalar:

Amerikalar, Afro-Avrasya’nın tersine, dikey bir coğrafik yayılıma sahip.

Böylelikle; aynı boylamda, değişik iklimlerdeki coğrafyalarda 20 bin kilometre gitmekle; aynı enlemde, yaklaşım aynı iklimdeki coğrafyalarda gitmenin birbirine yakın sonuçlar verebileceğini görmüş olduk.

Bu, mekansal ayrım irdelemesi.

Zamansal ayrım irdelemesi ise, daha değişik bir sonuç veriyor:

Amerikalar, yazıyı daha geç icat etti ve tekerleği icat edemedi.

Ayrıca, Amerikalar’da uygarlık Ekvator odaklı kurulurken, Afro-Avrasya’da sub-tropik-üstü kuşakta kuruldu.

Ki bu, yol almanın uygarlığa yansımasının farklı bir irdelenişi demek.

Amerikalar, sıfırı Afro-Avrasya’daki Hindistan’a antitez olarak, cat ederek, uygarlık tarihine ilginç bir katkıda bulundu.

Bunların dışında, zigurat-piramit gibi ortak anlayıştaki yapı inşaları da mevcut.

Amerikalar; fasulya, mısır gibi bugünün insan türünün beslenmesi için çok çok önemli olan tarımsal ürünleri ehlileştirdi ama yaygın tarımına geçmedi. Hatta, Eski Dünya’daki anlamında Neolitik Devrim’i bile geçmedi.

Avcılık döneminde, yine Eski Dünya gibi, epeyi büyük memelinin sonunu getirdiler ve soyunu tükettiler.

Atın kıtada olmayışı ya da insan türünün oraya gelişinden önce yok olmuş olması, savaş teknolojisini epeyi geri bırakmış gibi görünüyor.

Dikey coğrafya, en çok uygarlık yakın etkileşimini, oğrulmasını ve topolojik transformasyonlarını yavaşlatmış / durdurmuş gibi  görünüyor. Bu, MS 1500’de Eski Dünya’nın MÖ savaş teknolojilerinde kalmış olmaları sonucunu doğurdu ve yeni akım Polinezyalılar’ın eski akım Polinezyalılar’ı pişirip yemesi türünden bir sonuç doğurdu.

Sürekli yerleşik yaşam olmayışı, nüfusun göreli az olmasını sonuçladı. Tabii, bunda Amerikalar’ın Eski Dünya’dan daha küçük yüzeyli olmasının da payı var.

Hem Polinezya’dan, hem İskandinavya’dan Amerikalar’a gidildiği kesin iken, Amerikalar’dan Eski Dünya’lara geri dönüşün izi henüz yok. Zaten, deniz / gemi kültürleri de yok ve insan türü Amerikalar’a yürüyerek geçti, Bering Boğazı birkaç kez yeniden açılınca da, geçemedi.

Sonuçta Amerikalar, Eski Dünya’nın yanında, ‘ceteris paribus’ bir değişkenler bütünü gibi durmakta.