Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

31 Ağustos '11

 
Kategori
Deneme
 

Elma sadece elma mıdır?

Elma sadece elma mıdır?
 

elma, asla sadece elma demek değildir! onun vaat ve ima ettikleri kültürün her alanına yayılmıştır.


Elma sadece elma mıdır?

Bir başka deyişle, elma basit bir meyve midir?

Hayır değildir, elma bir meyveden çok ama çok daha fazlasıdır. 

'Peki ama, neden?' diye sorduğunuzu duyar gibiyim. 

Sorunuza bazı özet bilgilerle ve ama esas olarak da (cevaplarını takip eden yazımda paylaşacağım) birçok soruyla cevap vermeye çalışacağım.

Elmanın varlık dairesinin basit ve sıradan bir meyveden çok daha fazlasına tekabül etmesi hali; herşeyden önce onun tarih, mitoloji, din, estetik, edebiyat, plastik sanatlar, felsefe, psikoloji, antropoloji, folklor ve argo alanlarından aldığı sayılamayacak kadar çok referansla irtibatlı bir gerçekliktir.

 

 Yukarıda bazılarını dillendirdiğim çeşitli disiplinler Adem’le Havva’nın cennetten kovulmasının nedeni olan yasak meyvenin ‘İyilik ve Kötülüğü Bilme Ağacı’nın meyvesi olan elma olduğunda hemfikirdir.

Peki, ama bu niçin böyledir?

Dinler tarihine elmanın günahkâr yemiş olarak sokulmasının arka plânında ne vardır?

Batı resminde, ya da daha kuşatıcı bir yaklaşımla, dünya resim tarihinde ilk olarak hangi sanatçı elmayı cennetten kovulmamızın sorumlusu olarak gösteren resmi, deseni, heykeli, freski yapmıştır?

Öte taraftan, boğazımızdaki troid bezinin kıkırdağına, yani Gırtlak Çıkıntısı'na da Adem Elması (İngilizcesi Adam's Apple, Latincesi Prominentia Laryngea) denir. Acaba bu isimlendirme neden yapılmıştır?

İsviçre’nin kurucu figürlerinden ve milli kahramanı William (Guillaume) Tell okçuluk alanındaki marifetlerini gerçekten de oğlunun kafasının üzerine koyduğu elmayı vurarak mı kanıtlardı?

Sadece ABD’nin değil, neredeyse dünyanın en kozmopolit, en heyecan verici, en enerjik ve en yaratıcı kenti olan New York’un nick name’i niçin Big Aple’dır? Bir diğer deyişle, iflah olmaz NewYorkperestler (crazy New Yorkers) kentlerine ruhunu aşılayan fenomenin elma olduğuna niçin iman ederler?

Pamuk Prenses ve 7 cüceler masalında, Pamuk Prensesin aynı zamanda cadı olan kötü kalpli üvey annesi, üvey kızını öldürmek için zehirle kaplanmış bir elma kullanmıştır.

Acaba bu masalı uyduranlar neden başka bir meyveyi değil de elmayı tercih etmişlerdir?

Şu an itibarıyla yaklaşık 400 milyar dolarlık piyasa değeriyle dünyanın en kıymetli 2 şirketinden birisi haline gelen Apple, acaba niçin kendisine isim olarak elmayı ve logo olarak da ısırılmış (çoğunlukla da gökkuşağı renklerine boyanmış) bir elmayı seçmiştir?

Bilgisayar çağının kurucu figürlerinden, yapay zekânın geliştirilmesinde çok büyük katkıları olan, Nazilerin Enigma şifresinin kırıcısı

ve bir düşünce deneyi olan Turing Makinesinin mucidi dahi matematikçi  Allen Turing niçin siyanürlü bir elma yiyerek hayatına son vermiştir?

Dünya halklarına ait çok sayıda folklorik, otantik inançta niçin elma ağacına ve elmaya daima kutsallık atfedilmiştir?

Yunan Mitolojisi başta olmak üzere dünyanın belli başlı efsanelerinde kâh Hayat Ağacında yetişen ve kâh tanrıların ya da doğaüstü kuvvetlerin korumasında olan Altın Elma yemişi vardır. Neden elma da başka bir meyve değil?

İngilizcede ebeveynler en sevdikleri, en kıymet verdikleri evlâtlarına ‘gözümün elması’ (the apple of my eye) derler. Niçin?

Bir ortamı bozan olguya ‘çürük elma’ genellemesiyle yaklaşılır. Neden?

Süleyman’ın Mesellerinde elma ağacı sevgiye işaret eder. Niçin?

Bir çocuk tekerlemesi emeğe övgü adına ‘çalışan kazanır, elması kızarır’ der. Neden?

Alevilerin kutsal meyvesi de kırmızı elmadır. Bunun sebebi nedir?

Elma Çiçeği

Elma çiçeği niçin feminist literatürün, ezoterizmin ve anaerkil toplumların kutsallarındandır?

‘Elmanın işe yaramadığı ciddi hastalık yoktur. Her gün 2 elma yemek gerekir’ iddiası esasen bir çok alanda birbirleriyle taban taban zıt hükümlere sahip olan klasik tıbbın ve alternatif tıbbın üzerinde birleştiği bir argümandır. Bu fikir birliğinin arka plânını nedir?

Newton’a, Evrensel Çekim Yasasını bulması sürecinde gerçekten de başına düşen bir elma mı ilham vermiştir? Şayet bu doğru değilse, bu yakıştırma ne maksatla yapılmıştır, hangi gerekçelerden beslenmiştir? 

Her milletin milliyetçi unsurlarının bir ‘Kızıl Elma’sı, bir büyük ideali, bir ütopik hedefi vardır. Meselâ Osmanlı Padişahlarının Kızıl Elma'sı Roma'yı fethetmek, Vatikan'a İslâm'ın bayrağını dikmekti. 

Türk milliyetçilerinin Kızıl Elma’sı ise; bütün Türk kavim ve boylarını birleştirecek yekpara bir Türk yudunu, yâni Turan Ülkesini inşa etmek idealiydi. 

Peki, bu milli ve derin ülküler niçin başka bir nesne ile değil de kızıl elma ile simgelenmişlerdir?

 

Reklâmcılara ülkemizde verilen en büyük ödül Kristal Elma’dır. Yaratıcılıklarını kapitalist pazarın, ya da kimilerine göre Mefistofeles'in emrine veren bu yetenekli insanlar, ödül için elma metaforunu neden tercih etmişlerdir?

Masallarda daima ‘gökten 3 elma düştü; birisi anlatanın, birisi mutlu sona erişen masal kahramanlarının ve birisi de bu masalı dinleyenlerinmiş’ diye biter, bilirsiniz.

Niçin gökten 'hat trick' yapmak suretiyle armut ya da portakal düşmez de, sürekli olarak ve ısrarcı bir biçimde sadece ve yanlızca elma düşer?

‘Elma dersem çık’ denir de, meselâ ‘vişne dersem çık’, ya da ‘kereviz dersem çık’ denmez, niye?

Ve nihayet ‘yarım elma, gönül alma’ deriz de başka bir meyve ile yapmayız bu yakıştırmayı. Bu ifadenin kökeni, niçini nedir? 

Elma konusuna dair ikinci yazımda, burada dillendirdiğim soruların cevaplarını vermeye çalışcağım. 

Yazımın sonunda, başlangıçta sorduğum soruya dair bir final hükmünü paylaşmanın aşırı yorum olarak değerlendirilmeyeceğini umuyorum. 

işte o nihai yorum: 

Bizi cennetten kovduran, Giyom Tell'e İsviçre'yi kurduran, Osmanlı sultanlarını peşinden koşturan, Newton'a Evrensel Çekim Yasası'nı bulduran, Pamuk Prenses'i derin uykulara daldıran, New York'a ruhunu aşılayan, masalların sonunda gökten daima hat trick yaparak düşen, milliyetçilerin köklü ülkülerini simgeleyen, Alan Turing'i öldüren, Steve Jobs'u dünyanın en buluşçu ve en zengin kişisi yaptıran ve yarısıyla da gönül alınabilen elma asla sadece elma değildir! 

Ha, bu arada, ben her gün en az bir elma yemeyi ihmal etmiyorum.

Ya siz?

 

 

 
Toplam blog
: 297
: 1623
Kayıt tarihi
: 29.08.11
 
 

1958 Fatih / İstanbul doğumlu. Etiler Lisesi ve İTÜ Maden Fakültesi Petrol Mühendisliği Bölümü me..