Fotoğraf- resim ilintileri

Önce resim vardı. Sonra fotoğraf geldi.

‘Resim’ (veya ‘görsel sanatlar’) deyince; yağlıboya, karakalem, fresk, vd resim, grafik, desen, karikatür, çizgiroman, çizgifilm, fotoğraf, vb’yi kapsayan geniş bir görsel sanat alanını anlıyoruz. Evet, fotoğrafı da. Henüz hiç denenmedi ama nasıl ki Ingres’in resimlerinin tıpatıp fotoğrafı olabiliyorsa, bu çeşitlerin hepsinin de fotoğraf muadili olabilir.

Yağlıboya resim engizisyon dönemlerinde vardı. O zamanlar konusu hep tanrı ve benzeri konulardı. Sonradan rönesans dönemleri geldi. İronik biçimde bu kez tanrısal konuların resmedilmesi yasaklandı, insana odaklanıldı. Yani tabular fotoğraftan önce de görsel sanatlarda vardı.

Merceğin, yağlıboya resmin zirveleştiği 1600’larda icat edildiği düşünülürse, fotoğraf makinası oldukça geç icat edilmiştir denebilir. Ancak teleskop mercekten epeyi daha geç, mikroskop ise çok daha geç geliştirildiyse, fotoğrafın bu gecikmesini de anlayabiliriz. Bugün, bilimsel ve teknolojik paradigma sıçramalarına ilişkin bütüncül ve doyurucu kuramlarımız henüz yok. O nedenle de fotoğraf için de yok.

Bugün insanlar, fotoğrafa ‘resim’ denmesine kızıyorsa, resmi küçük gördükleri içindir. Ancak, fotoğrafın icadından 170 küsur yıl sonra bile, klasik resmin yapabildiği epeyi şeyi fotoğraf henüz becerememiş durumda.

Öncelikle resimde atmosfer vardır. Özellikle dinsel resimlerde bu atmosfer, yani metafizik atmosfer, müthiş bir başarıyla yaratılmıştır, hatta bunun için birbirine aykırı birden çok ekol yaratılmıştır. Tüm bunları bir ateist olarak yazıyorum.

Sonra resimde kompozisyon vardır, özellikle de çok karmaşık kompozisyonlar. Bunun birkaç aşaması vardır. Biri öncelikle taslaktır. Fotoğrafta taslak yoktur. (30.000 kare çekip 30’unu seçmek kastedilmiyor.) Sonra da alan düzenlemesi gelir. Bunu, eğer yapacaksa, kolaj ve montaj fotoğraf yapacaktır ama elimizde buna ilişkin doyurucu örnekler henüz yok. Bugün Bosch’un ve Bruegel’in tablolarının ustalığına milim yaklaşabilen fotoğraf(çı) yok.

Tuhaftır ama fotoğraf % 99 insan konulu olsa da, figüratif resmin insancıllığına yaklaşamaz bile, çünkü ondan yararlanmayı aklına bile getirmez. Fotoğraftan tablo yapan neo-realist akım vardır ama tersi bir akım yoktur, tek tek çalışmalar vardır. Bugün Mona Lisa’dan çok daha güzel, gizemli, vd kadın binlerce kadın var ama elimizde bir Mona Lisa fotoğrafı yok. Modigliani’nin kadın portrelerine, hiçbir nü veya erotik fotoğrafçı yaklaşamadı bile.

Önce resim vardı. Hala var. Bugünlerde yağlıboya resim fiilen durmuş olsa da, fotoğraf görsel sanat olarak, resme yaklaşamıyor bile, çünkü onun yolundan gitmeyi ve onun bildiklerini öğrenmeyi denemeyi bile aklına getirmiyor.