İktidar

Yıllar önce devlet tiyatrosunda bir piyes izlemiştim. Adı, “Atçalı Kel Memet” idi, yanlış hatırlamıyorsam. Gerçek tarihi bir öykü. Sanıyorum Osmanlı İmparatorluğunun son dönemlerinde, Aydın’a bağlı Atça diye bir yörede (veya köyde) geçiyor. Memet köyün garibanı, herkesin itip kaktığı, Kel Memet diye alay ettiği, işsiz güçsüz bir delikanlı. Bir gün tamamen tesadüf ve kaza neticesi köyün kabadayısını öldürüyor. Bu olaydan sonra herkesin ona bakış açısı değişiyor, biraz korku biraz saygı falan. Derken Memet bu durumun farkına varıyor ve bunu çok güzel değerlendiriyor. Önce köyün kabadayısı sonra ağası oluyor, işi büyüttükçe büyütüyor. Uzatmayalım Mehmet işi otonom küçük bir devlet kurmaya kadar götürüyor. Mühür bastırıyor, “Hademe-i Devlet, Vali-i Vilayet, Atçalı Kel Memet” diye. Ayniyle vakidir.

Bir insan iktidarı eline geçirinceye kadar onun vasıflarını, yeteneklerini, kapasitesini, kaabiliyetlerini tam olarak bilmek mümkün olmaz. İktidarı ele geçirmek için gerekli, olmazsa olmaz şartlardan biri de şüphesiz cesarettir. Andre Maurois’nın “Sonbahar Gülleri” isimli kitabında okumuştum seneler evvel, “insan cesaret etmeye görsün, herşey nasıl da kolaylaşıyor”.

Dün akşam bir dizi film izliyordum. Digitürkte, galiba Dizimax da idi. Filmin bir yerinde fimin kahramanlarından eski mafia babası, Lord Acton’dan bir alıntı söyledi, “ İktidar yozlaştırır, mutlak iktidar mutlaka yozlaştırır”. Bu laf çok hoşuma gitti, bu sözü de, Lord Acton’u da, ilk defa duyuyordum. Google’a baktım. John Emerich Edward Balberg Acton 1834 -1902 yılları arasında yaşamış. Sözün orijinali şöyle : “power tends to corrupt, and absolute power corrupts absolutely”. Sonra yine  aynı dizide filmin devamında yine Acton’dan başka bir alıntı söylendi, “büyük adamlar hemen hepsi kötü adamlardır”. Yine Google’a baktım, sözün orijinali şöyle, “ great men are almost always bad men”. Oturup üstünde beş dakika düşündüm. Beş dakika değilde yarım saat de düşünebilirdim, üstünde düşünülecek bir laf.

Tarihteki büyük liderleri düşündüm. Atila’yı. Cengiz’i, Sezar’ı, Hitler’i, Stalin’i, İskender’i, Napolyon’u. Daha pek çok örnek verilebilir. Bu adamların her biri iyi veya kötü büyük işler yapmış, milletlerini bir yerden almış başka bir yere götürmüş, tarihte istesekte istemesekte yer etmiş insanlardır. Cengiz zalim miydi ? Hem de çok zalimdi. Büyük bir komutan mıydı ? Hem de çok büyük bir devlet adamı ve çok büyük bir komutandı. Stalin sevsekte sevmesekte milletini belli bir yerden almış, belli bir yere götürebilmiş çok güçlü bir kişilikti. Zalim miydi? Hem de nasıl. Büyük İskender Büyük adamdı. Bana göre tarihte gelmiş geçmiş en büyük adamdı. Acımasız olmadığını söyleyebilir miyiz? Hayır. Filminde izledim, kendisine itiraz edenleri hiç acımadan hepsini öldürtüyordu. Hitler deliydi, manyaktı, zalimdi doğru. Ama o zamanın dünyadaki en büyük devletleri olan Amerikaya, Rusyaya, İngiltereye, Fransaya, hepsine birden yıllarca kök söktürdü mü, söktürmedi mi. Bunu vasıfsız ve yeteneksiz biri yapabili rmiydi.

İktidarın en kötü yanı nedir biliyor musunuz. Bir defa iktidarı elinize geçirdiniz mi insanlar size saygı duymaya başlıyorlar. Bu insan tabiatındaki zaaflardan biri. Tabii iktidardaki kişi zaten zeki, yetenekli biri olduğu için iktidarı eline geçirdiği andan itibaren aleyhinde propogandayı yasaklıyor, yapanları şiddetle cezalandırıyor. Hemen bütün iktidar sahipleri bunun tahsilini görmemiş olsalar bile iyi birer halkla ilişkiler ve propaganda uzmanı. (Hitleri ve Himleri hatırlayın. En azından bu işi çok iyi yaptıkları yadsınamaz.) Sonra kendi propagandalarını yapmaya başlıyorlar. Önce askerleri, gençleri ve çocukları eğitmeye başlıyorlar. (Hitleri ve Stalini ve Mussoliniyi hatırlayın). Ama ne eğitme! Bal gibi beyin yıkıyorlar, ve bu etki yıllarca devam ediyor, yaşlılarda değil ama gençlerde ve cocuklarda evet. Ve en ilginçi de ne biliyor musunuz? Kitleler zamanla o iktidar sahiplerini sevmeye başlıyorlar, zalimliklerine, zulümlerine filan hiç aldırmadan.

Ali Adnan İnal

16 Aralık 2012