Kabul edilebilirlik, ölçü ve limit

“Ne olursan ol yine gel” sözü ile kucaklayıcı bir rol model olan Mevlana Celaleddini Rumi ile yine gönüller sultanı Hacı Bektaşi Veli arasında “büyüklük” kıyası yapmak isteyenler olmuş. Bir araya gelip toplanmışlar. Sahibi bilinmeyen bir koyunu alıp Hacı Bektaşi Veli’ye götürmüşler. Helal olduğu şüpheli olan bu hayvanı pir kabul etmemiş. Daha sonra Mevlana’ya gitmişler. “Kesin yiyelim”, demiş. “Ama Hacı Bektaşi bunu kabul etmedi” denildiğinde, “O bir yakuttur, kir kabul etmez” cevabı alınmış. Hacı Bektaşi’ye de aynı şekilde Mevlana’nın kabul ettiği söylenince, “O bir deryadır, damla kadar kir onda kaybolur”, cevabını almışlar.

Yaşantılarda bu anlayışlar belirginlik kazanır. Bazılarının sınırları keskindir. Bazıları ise daha kapsamlıdır. Sınırları keskin olanlar, daha temkinli, hazırlıklı ve hesaplı yaşarlar. Enginliği tercih edenler, daha soğukkanlı ve rahattırlar. Doğaları gereği Hacı Bektaşi Veli ölçüsüyle özdeş bir yaşam sürmekte olanlar, Mevlana tarzı bir rahatlığı tercih edenlere oranla dışarıya kapalı, mesafeli olmayı benimsemektedirler. Bu fıtratları gereği özelikle Osmanlı tarihinde Bektaşi Tekkeleri, asker yetiştiren Yeniçeri Ocaklarının ahlâk eğitimi kurumları olarak öncelikli işlevde bulunmuşlardır. 

Daha soğukkanlı ya da daha temkinli olmak. Hangisi üstün özellikler taşımaktadır? Her ikisi de. Hangisi daha çok gereklidir? Her ikisi de. Olmazsa olmaz olanı? Kuşkusuz, her ikisi de.

Her ikisi arasında seçim yapma şansı olunsa tercih seçeneği hangisi olmalıdır? Sorusunun yanıtı; değişen bir şey olmaz. Bireylerde doğaları gereği ağırlık merkezi birinden biri olabilmektedir. Daha sonra koşullar ile birlikte diğer nitelik de gereklilik kazanır. Ancak, bir tüyo verebilirim. Mevlana ile Hacı Bektaşi’nin bir birlerine olan övgüleri ekseninde bir düşün ve yaşam sergileyebilen birey, işte o zaman her iki yeti ile donanma ayrıcalığına sahip olabilir. Sürekli sorgulayıcı, yanlış aramaya yönelik bir bakıştan öte her bir nitelikten, güzellikten kendi adına kazanım sağlayabilmektir, öncelikli olan.

&&&&

Hayatta iyi ve doğru olanın yanı sıra kötü de gereklidir. Temiz olan ile birlikte pis ve kirli de olmalıdır. Ne var ki, yanlışlık, kötülük, kirlilik legal olanın önüne geçmediği ölçüde. Kabul edebilirliğin de mutlak bir sınırı olmalıdır. Bırakın hatalı olanı doğru olanın da limiti vardır.

Özetle; ne okyanus gibi enginlik ne de elmas ya da yakut gibi keskinlik kabul edilebilirlik ölçüleri dışında algılanabilir. Her ikisi de gereklidir, ancak her ikisi de limitlidir.