Kişilik Gelişiminde Anne - Baba Etkisi

Çocuklar doğduğu andan itibaren anne babalar olarak onların gelişimine katkı sağlamaya, onları şekillendirmeye çalışırız. Kimimiz aşırı hoşgörülü, kimimiz otoriter, kimimiz aşırı koruyucu, kimimiz mükemmeliyetçi vb. davranışlar sergileyerek en iyisini yapmaya çalışırız.

Fakat çocuklarla ilişkilerimizde sergilediğimiz davranışlar, iyi niyetli olmasına karşın bazen sonuçları itibariyle çokta iyi sonuçlar doğurmayabiliyor.

Yapılacak en küçük bir hata çocuğun hayatında onarılamaz yaralar açılmasına neden olabiliyor.

Şimdi bu davranış kalıplarına ve çocuklardaki olası sonuçlarına biraz bakalım.

Baskıcı ve Otoriter Anne-Baba;
Her şeye müdahale eden çocuğa söz hakkı tanımayan yasakçı, sen bilmezsin biz bilirizci anne babalardır. Bu anne babaların çocuklarına bıraktığı miras ise yalan ve kendine güvensizlikten başka bir şey değildir.

Aşırı Hoşgörülü Anne-Baba;
Bu tip anne babalar da, baskıcı ve otoriter ailelerin tam tersi bir durum söz konusudur. Anne babanın bütün hayatı çocuk üzerine kuruludur.  Her şey çocuğun istediği doğrultuda gerçekleştirilir. O ne derse odur. Çocuk  adeta dünyanın hakimidir.

Bu çocuklar, bencil, doyumsuz sosyal ilişkilerde başarısız ve bunun sonucunda da  mutsuz bireyler haline dönüşürler.

Aşırı Koruyucu Anne-Baba;
Bu anne babalar çocuklara karşı aşırı sevgi gösterisi ile birlikte aşırı korunma davranışları sergiler. Sürekli çocuğun zarar göreceği, başına kötü bir şey geleceği endişesi ile aşırı koruma altına alır, adeta cam fanus içinde yetiştirirler.

Sonucunda da çocuklar,  baskıcı ve otoriter ailelerdeki gibi  özgüveni düşük,  birlikte olduğu kişilere karşı bağımlı, kendi potansiyelinin farkına varamayan dolayısı ile de  var olan potansiyelini kullanamayan bireyler haline dönüşürler.

Kararsız ve Dengesiz Anne-Baba;
Çocukla ilgili konularda, fikir birliği sağlayamayıp, sürekli bir çatışma halinde olan anne babalardır. Birinin ak dediği diğeri için karadır. Ve bu çatışmanın çocuğun önünde yaşanmasının bir sakıncası yoktur onlar için.

Bu anne babalar, birbirine saygı göstermediği gibi çocuklarına karşıda saygı göstermekte zorlanırlar.
Ve bunun sonucunda anne babaya güvensiz, karar vermekte güçlük çeken, kendi düşüncelerini ve kararlarına değer vermeyen, kararlarının arkasında duramayan, başkalarının söylemlerinden gereğinden fazla etkilenen insanlar yetişir.

Tutarsız Anne-Baba;
Kuralları olmayan anne babalardır. Uygulanan kurallar  genelde, anlık ve tutarsızdır. Bu tip anne babalar kararlarını genelde kendi duygu durumlarına göre verirler.

Çocuğun bazı davranışlarına bazen çok hoşgörülü olabilirken bazen de aynı davranış için cezalandırıcı olabilmektedirler.

Bu davranış kalıbı çocukta ebeveyne karşı güven sorunu yaşamasına, saygısının azalmasına, sosyal hayatta uyumsuz ve kuralları ihlal eden, isteklerini yaptırabilmek için kurnaz ve bencil bir tutum sergilemesine neden olmakta hatta kişilik bozukluğuna varan sonuçlar doğurabilmektedir.

Reddedici Anne-Baba;
Özellikle de istem dışı dünyaya getirilen çocuklar için sergilenen düşmanca tutumun ifadesidir reddedici tutum. Çocuğun kendisine ayak bağı olduğu yaşamını kısıtladığı düşüncesi ya da farklı nedenlerle ( örn: çocuğun, anne babanın beklentilerini karşılayacak nitelikten yoksun olması vb.) çocuğa öfke dolu düşmanca tavır sergilenmesidir reddedici anne baba tutumu. Bu davranışlarla yetiştirilen çocuklarda başta ebeveyne karşı olmak üzere akranlarına karşı başta intikam duygusu olmak üzere, öfke, nefret ve kendinden zayıf gördüğü insanları ezme duygusu gelişir.

Mükemmeliyetçi Anne / Baba;
Mükemmeliyetçi anne babalar genelde kendi ideallerini çocuklarının ilgi ihtiyaç ve yeteneklerini gözetmeksizin dayatan anne babalardır. Bir çok konuda başkaları ile yarış halinde olan bu anne babalar yarışın içine çocuklarını da sokmaya çalışırlar. Yarışın birincisi olabilme çabası ile çocuklarını sürekli başkaları ile kıyaslama halindedir.

Bu tip ailelerde yetişen çocuklar, bir taraftan yetersizlik hissi ile karşı karşıya kalırken bir taraftan da eleştirilme korkusu ile iş yapmak için gerekli motivasyonu bulamazlar.

Kendi isteklerinden ziyade başkalarının ne istediği üzerinde yoğunlaşır ve yaşadıkları tatminsizlik nedeniyle mutsuz bireylere dönüşürler.    

Ayrımcılık Yapan Anne-Baba;
Anne babalar çocukları arasında ayrım yapmaz!
Söylem kulağa hoş gelse de gerçekte bu böyle olmayabilir her zaman. Özelliklede mükemmeliyetçi olarak tanımladığımız anne babalar, kendi ideallerini üzerinde gerçekleştiremeyecekleri çocukları söz konusu olduğunda maalesef ki çocuk üzerindeki davranışları da farklılaşır. Kendi istedikleri gibi olan diğer çocukları arasında kendileri açıkça ifade etmese bile davranışları ile açıkça ayrım yapmaya başlarlar.

Bu durum ne yazık ki çocuğu başta ebeveynleri olmak üzere kardeşleri ve akranlarına karşı haklı bir savaşın içine sürükler.

Bu tip anne babalar, çocukları öfke, öz değerden yoksunluğu, yetersizlik hissi ve nefret sarmalının içinde yaşamaya mahkum ederler.

Hoşgörülü ve Güven Verici Anne-Baba;
Bu tip ailelerde temel kurallar ve sorumluluklar dışında, bireyler sevgi ve saygı çerçevesinde düşüncelerini özgürce ifade edebilme hakkına ve farklılıklarını ortaya koyabilme özgürlüğüne sahiptir.

Bu kurallar ve sorumluluklar her aile yapısında farklılık gösterse de, hemen hepsi çocukların öz değer ve öz denetiminin gelişimi için oldukça önemlidir.

Her ne kadar ilk başta, çocuklar kuralları uygulamaya ve sorumluluklarını yerine getirme konusunda istekli olmasa bile istikrarlı bir şekilde uygulanan kurallar ve verilen sorumluluklar, çocuklar tarafından benimsenir bunun yanı sıra aile içinde güvende oldukları hissini oluşturur.

Hoşgörülü ve güven verici anne baba tutumu temel ihtiyaçları karşılayabilecek düzeyde olduğundan bu ailelerin çocuklarının entelektüel gelişimini tamamlamaları, temel ihtiyaçları karşılanmamış diğer ailelerin çocuklarına göre daha kolaydır.

Peki hiç düşündünüz mü?
Siz hangi anne baba davranış  kalıbındasınız?
Ya da kendi kişisel gelişiminize bakıp çocukluğunuzu düşündüğünüzde, anne babanız sizi yetiştirirken hangi davranış örüntüsünü benimsemiş olabilir?

Bir düşünün bence...


Keriman KESER
Öğretmen & Aile Danışmanı