Montrö Boğazlar Sözleşmesi

Lozan Antlaşması'ndan Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ne...

-- Lozan Antlaşması(24 Temmuz 1923) kapsamındaki Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye'nin egemenlik haklarını kısıtlayıcı bazı hükümler içeriyordu...Türkiye, o dönemde kabul etmek durumunda kaldığı bu hükümlerin değiştirilmesini istediği için, 11 Nisan 1936'da, Lozan Boğazlar Sözleşmesi'ne taraf olan devletlere(Avusturya, Bulgaristan, Fransa, İngilter, Japonya, Romanya, SSCB, Yugoslavya, ve Yunanistan) birer nota verdi...Verilen notada,Boğazlar'ın silahtan arındırılmasını ve Boğazlar'dan geçişi denetleyecek uluslararası bir komisyonun kurulmasını öngören sözleşme hükümlerinin değiştirilesini istedi.

İki ay süren görüşmeler sonunda imzalanan Montreux(Montrö) Sözleşmesi'yle Türkiye'nin yapılmasını istediği önemli değişiklikler gerçekleşti.

Boğazlar'ın askerden arındırılmasına ilişkin hükümlerin yanı sıra Uluslararası Boğazlar Komisyonu da kaldırıldı. Bölgenin güvenliği tümüyle Türkiye'ye bırakıldı--(1)

*

Şimdi sadede gelelim...

Geçtiğimiz günlerde, TBMM Başkanı Mustafa Şentop, bir gazetecinin "Cumhurbaşkanı, 'Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nden çekildim, Montrö'yu tanımıyorum, feshettim' diyebilir mi?" şeklindeki sorusuna, "Yapabilir. Mümkün-muhtemel arasında fark var" şeklinde yanıt vermişti...(2)

Arkasından kıyamet koptu...

104 emekli amiral bir bildiri yayınlayarak güncelde önemli bir yer kaptı...Emekli amirallerin bildirisindeki ifadeler, bana göre biraz fazla abartılmıştır. Emekli bir amiral, bildirideki, ifadeleri kişisel olarak beyan etseydi, "düşünce özgürlüğü" kapsamında sayılır ve bu kadar gürültü koparmazdı, diye düşünmüştüm

Ama, bildiri, 104 emekli amiral tarafından imzalanınca, "devleti hizaya getirmek amaçlı" bir şekle bürünmüştür...

Bildiri, Yüce Türk Milleti'ne diye başlıyor...İlk paragrafı da şöyle: Son zamanlarda, gerek kanal İstanbul gerekse uluslararası antlaşmaların iptali yetkisi kapsamında Montrö Sözleşmesi'nin tartışmaya açılması endişe ile karşılanmıştır.

Bazı uluslararası antlaşmalaera, antlaşmalarını geleceği konusunda bazı açık kapılar bırakılır...Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nde de böyle bir yan var..

Bana göre bu yan, TBMM Başkanı'nı haklı çıkarabilir...

Şöyle...

"Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin yürürlük süresi 20 yıldı. Ama bu sürenin bitiminden en az iki yıl önce taraflardan hiçbiri fesih istemezse, sözleşme kendiliğinden yürürlükten kalkacaktı. Nitekim yürürlük süresi 1956'da sona erdiği halde, fesih istenmediği için sözleşme günümüzde de yürürlüktedir."(3)

Görüldüğü gibi, bu antlaşma, "taraflara fesih hakkı tanıyor"

Ama, Türkiye, bu fesih hakkını kullansın mı, kullanmasın mı?

Bu ayrı bir konu... Bildiriye imza atan emekli amiralleri de hiç ilgilendirmez...

Durum bu...

Ansiklopedi ne diyor?

"...fesih istenmediği için sözleşme günümüzde de yürürlüktedir..."

Kim haklı?

-- Enekli amiraller mi?

-- TBMM Başkanı mı?

Ne dersiniz?

cdenizkent

------------------  :

(1) AnaBritannica, Genel Kültür Ansiklopedisi, Cilt-23

(2) İNTERNETHABER, Haber / Politika, 29 Mart 2021 ve diğer bazı haber siteleri...

(3) AnaBritannica, A.g.y