Ölümünün 23. yılında Şemsi Yastıman'ı anıyoruz ( 1 )

GİRİŞ:               

Orta Anadolu toprağı halk ozanların harman olduğu yerdir. Bu topraklarda nice ozanlar yetişmiştir. Kayseri / Develi de Âşık Seyrani, Sivas’ta Pirsultan Abdal,  Âşık Veysel, Kırşehir’de Âşık Paşa, Ahi Evran, Geycekli Âşık Hasan, Muharrem  Ertaş, Neşet Ertaş ve şimdi sözünü edeceğim Kırşehirli Şemsi Yastıman geliyor. Şemsi Yastıman 10 Temmuz 1923 yılında Kırşehir’de doğmuş ve 1994 yılının 10 Temmuz’un da Çanakkale – Lapseki ilçesinin Çardak Emet Tatil köyünde Hakk’ın rahmetine kavuşmuştur.  Aramızdan ayrılalı çeyrek asra yakın bir zaman oldu. Vefanın 23. yılında saygıyla ve rahmetle anmak istedim. Onunla ilgili bir anımı ve bir mektubundan söz etmek istiyorum.

1964 yılında Diyarbakır Erkek İlköğretmen Okulu’ndan mezun olunca ilk tayın yerim Kırşehir ili, Çiçekdağı ilçesine bağlı Demirli Köyü’nde göreve başladım. 1964-1966 yılları arasında görev yaparken Malya Devlet Üretme Çiftliği’nden ( bu günkü adıyla TİGEM ) evlendim. Sözün kısası -Kırşehirlilerin damadı oldum. Bundan dolayı bir yanımda Kırşehirlidir. Bundan dolayı da gurur duyuyorum. Kırşehir’e ve özellikle halk ozanlarına karşı büyük bir  ilgi ve  sempatim vardır. Şemsi Yastıman’ı, Neşet Ertaş’ı, Çekiç Ali’yi ve Geycekli Âşık Hasan’ı buralarda tanıdım. Şemsi Yastıman’ın ünlü şiirinden biri “Memleket Hasreti” adını taşıyor. 1973-1980 yılları arasında Diyarbakır’da Öğretmendim. Bu arada ara sıra Şemsi Yastıman’la da haberleşiyordum. Onun İstanbul - Beşiktaş’ta ( Çırağan caddesi - NO.34 )’de bir Sazevi iş yeri vardı. Sazıyla ve sözüyle Kırşehir’in adını Anadolu’ya taşıyan bir halk ozanı idi. Taş plaklarda ve  radyolarda zaman zaman onun tarafından okunan ilgimizi çeken  “MEMLEKET HASRETİ” ünlü bir şiiri vardı. Bu şiirin Türkiye radyolarında severek izliyorduk. Adı geçen üç dörtlüğü sizlerle paylaşmak istiyorum:

Ölmez sağ olursam bu yaz inşallah

Sılayı bir daha görmek istiyom

Çuğuna varınca ya akşam, sabah

Topraklara yüzüm sürmek istiyom

**

Kaman’ı, Mucur’u, Çiçekdağı’nı

Kındam Dinekbağı,  hem Özbağı’nı

Köylü, kentli, hastasını, sağını

Görüp bir muhabbet kurmak istiyom

**

Hacıbektaş, Ahi evran Sultanı

Aşık Paşa, Kaya Şeyhi cananı

İmarette  neslim Şeyh Süleymanı

Uğrayıp hal,hatır sormak istiyom,

Bu sözünü ettiğim ünlü şiiri bir gün Karadeniz Ereğli’nde yayımlanan yerel bir gazetede Mahir Temel imzası ile yayınlandığını gördüm. Kırşehir ile ilgili  Yastıman’ın kullandığı  bazı sözcükleri  de değiştirmişti. Yastıman’ın bu “Memleket Hasreti”  Şiiri  24 kıt’a iken  o  sadece  10 kıt’alık  bir şiir yazmıştı. O yıllarda ben Diyarbakır’da iken, Ankara’da yayımlanan Hedef  Dergisi,Hür Anadolu, Ankara Gündem Gazetesi ve Başkent gazetelerine de (1) ,ara sıra  sanat ve kültürle ilgili   yazılarımı yayınlıyordum. İşte  5 Mart 1974  yılında konu ile ilgili  yazdığım yazıyı Tarla Dergisinin sahibi gazeteci yazar kadim dostum Tahir Kutsi Makal’a göndermiş ve bu gazetenin Kırşehirli Şemsi Yastıman’a   verilmesini rica etmiştim. İşte o günlerde gazeteyi alan Şemsi Yastıman bana gönderdiği mektubunu aynen sunuyorum

 Muhterem Abdülkadir Güler Bey,

“Tahir Kutsi Bey kardeşimiz bana bir gazete yollamış,”Sanat Dünyası”  sayfasında kıymetli yazınızı okudum. Bir aşırıcı, bizim şiiri kendi diline uydurmuş, heybeyi bozmuş, torba yapmış. Ne yapalım zamanımızda böyle sanat hırsızlıkları da moda oldu. Ancak “Komşunun boncuğunu çalan geceleri takınır” diye bir ata  sözü vardır.İşte sizin gibi eleştirmeci de bunu yakalar, mesele ortaya çıkar.Sağ olun, var olunuz. Esaslı dokunmuşsunuz insan olana bu kadar kâfi”   diye yazmışlardı. ( 2 )

Aynı mektup ve yazı Ankara’da Hür Anadolu Gazetesi’nde ve Şemsi Yastıman’ın ölümünden sonra 1995 yılında İstanbul’da Şemsi Yastıman’ın da kurucuları arasında yer aldığı “Ahi Kültürü Araştırma ve Eğitim Vakfı Yayınları ( No:4)  arasında  Dr.Erol Ülgen’in hazırladığı  “ Şemsi Yastıman- Hayatı ve Esereri  “ adlı kitapta da yer almıştır.   

Karadeniz Ereğlisi’nde adını vermek istemediğim gazetenin yazı İşleri müdürü bana bir mektup göndererek ( Mart 1974 ) yılında Halk şairi Şemsi Yastıman’dan özür dilediler ve bana da bu dikkatlerimden dolayı  tebrik ve teşekkür etiler. Bana gönderdikleri mektuptan aynec şöyle yazdılar: Sayın  Abdülkadir Güler, gazetemizde  Yemsi Yastıman’a ait   bu şiiri   çalan ve gönderen   adamı ikaz  ve uyardık. Bir daha gazetemize böyle şiir ve yazı göndermemesini istedik. Sayın Yastıman’a da özür dileğinde bulunduk “ diye bana bilgi verip yazdılar.

Kırşehirli saz ve söz ustası Şemsi Yasıman’la ölüneceğe değin dostlumuz  devam etti. Bana bacanağım, bazen de eniştem, Üstadım“diye hitap ediyordu. Her yeni yıl geldiğinde bana  bir şiirini  gönderiyordu. Örneğin 01.01.1988 yılında bana gönderdiği bir tebrik kartının arkasında “Hayırlı Yıllar” adlı bir şiiri vardı. Dört dörtlükten ibaret olan bu şiirden iki dörtlük  sunuyorum:

Haddini aşmayan bir samimiyet

Birbirlerimize hep iyi niyet

Gene devam etsin, sıhhat afiyet

Bin dokuz yüz seksen sekiz yılında

***

Önce Mevla, sonra ana ve baba

Eş, oğul, kız, torun, hısım, akraba

Uzak, yakın komşum gene merhaba

Bin dokuz yüz seksen sekiz yılında

***

Bir önerim de şu her vatandaşa

Daim kalsın vicdaniyle baş başa

Gene şükür etsin az- çok bir aşa

Bin dokuz yü seksen sekiz yılında .( 3 )  

Kırşehirli halk ozanı Şemsi Yastıman bir sözünde şöyle diyordu:“

Türkü anlamak için, Türkü söylemek gerek” diyordu.  Kırşehirli Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı Genel Başkanı Galip Demir   bir yazısında ( Prof. Dr. Erol Ülgen-Şemsi Yastıman Hayatı ve Eserleri ) adlı kitabının “Sunuş” yazısında şunları yazıyor:” Şemsi Yastıman, aşık, ozan ve saz şairi olarak, Türk halk edebiyatımızdaki  geleneği sürdürmüş, hem sazı,hem sözü  ve deyişleri ile nev-i şahsına  münhasır  bir sazlı ozanımızdır.(… )  Şemsi Yastıman ile tanıştığım 1968 yılından vefatına kadar geçen zaman  süre içerisinde  pek çok sohbetlerinde  beraber olduk. Diğer zamanlarda olduğu gibi hep Kırşehir özlemini dile getirir, konuşmalarını Kırşehir ağzı ile sürdürürdü. Sohbetinde bulunan hiç bir kimseyi incitmezdi.  Anadoyu’nun neresinden gelirse gelsin o yörenin folklorundan, şiirlerinden, türküsünden, sazından güzel örnekler vererek o mecliste bulunan herkesin gönlünü almaya çalışırdı. Daima doğrunun ve dürüst çalışanın yanında idi. Çıkarcı, yalancı ve dedikoducu insanları asla sevmezdi. Sazı ve sözüyle bunları şiirlerinde eleştirmekten çekinmezdi.(4)

Şemsi Yastıman 10 Temmuz 1923’te Kırşehir’de doğdu. Asıl adı Mehmet Galip Şemsettin’dir. Şeyh Süleyman Türkmen’in soyundan bir aileye mensuptur. Babası ve annesi Kırşehirli olup babası Kırşehir sevilen ailelerinden gelen Şekerci Ahmet Ağa ve annesi Selamoğullarından İlhamiye Hatundur. İlkokulu ancak üçüncü sınıfa kadar Kırşehir’de okumuş   babasının işi dolayısıyla  Ankara’ya taşınmıştır. Ankara Devrim İlkokulu’ndan mezun olmuştur. Daha Sonra tekrar Kırşehir’e gelip Merkez Kale Ortaokulu’na deva etmiş ve saz merakı yüzünden ancak 6 yılda ancak ortaokulu bitirmiştir. (1941),Dana sonra öğrenime devam etmemiştir. Kırşehir’de saz ve söz üzerine uzun yılla uğraş vermiştir. Şemsi Yastıman vatani görevini 28 Ekim 1942 yılında Mardin’de Jandarma Okulunda askerliğine başlamıştır.

Daha sonra Ankara Cumhurbaşkanlığı Jandarma Muhafız Bölüğü’ne alınmıştır. Bu sürede asker ocağında saz çalma ve türkü söyleme olanağını da bulmuştur. 12 Eylül 1945 yılında Ankara 12. Jandarma Bölge Komutanlığı Muhafız Taburundan terhis olmuştur. Daha sonra tekrar Ankara’ya gelmiş ve dönemin  saz ve söz ustalarıyla  tanışma fırsatını bulmuştur. Kısa zamanda Türkiye Radyolarında sazsıyla ve sözüyle ünlenmiştir. 24 Ekim 1950 yılında Münevver Hanımla evlenmiş ve İzmirlilerin eniştesi olmuştur. 1950 yılında İstanbul’a gelmiş ve Beşiktaş / Çırağan Caddesinde No;34 ‘de  ahşap bir bina  altında bir  dükkanda  Saz evini  kurmuştur. Bu evde saz derslerini de vermeğe çaba göstermiştir. Vermiş olduğu bağlama dersleri ve imal ettiği sazlarla hayatını kazanmaya devam etmiştir. Ünlü folklorcu, halk bilimci İhsan Hınçer bu konuda şunları  yazıyor: “ Yastıman, İstanbul’da çok geçmeden bir saz yapımevi ve atölyesi kurmuştur. En büyük hizmeti de bu olmuştur. Burası, hem dershane, hem saz ve tel yapımevi, hem de âşıkların toplandığı, buluştuğu ve misafir edildiği yerdir. Hiç bir Tanrı misafiri bu kapıyı kapalı bulmamıştır.( 5 )     

Şemsi Yastıman,  gerçek anlamıyla sazı ve sözüyle bir halk ozanıdır. Saz çalmadaki ustalığı mahalli ezgilere hakimiyeti ve destanlarıyla tanınan Şemsi Yastıman, yurdun muhtelif yerlerinde tertiplenen aşıklar bayramlarında ve yarışmalarında çeşitli konular üzerinde sazı ve sözü ile başarı göstermiştir. 1966 yılında Konya Âşıklar Bayramı’na katılmış, burada çalıp söylemiş ve söylediği “Muradım” destanî şiiriyle birincilik ödülünü almıştır.

Şemsi Yastıman irticali olmasına rağmen daha ziyade bir kalem şairidir.Sanatçı olarak,şiirlerinde daha çok devrinin sosyal ve toplumsal konularını işlemiş bunlardan destan, taşlama, övgü ve nasihat türünde eserler vermiştir.

Eserlerinden bazıları şunlardır:

1-   Halk Dilinden 27 Mayıs Destanı İstanbul 1960,Dizerkonca Matbaası,

2-   Mehmetçik Destanı, 1946, İstanbul, İncili Çavuş Matbaası,

3-   Sazdan Bilgiler, İstanbul 1959 Dizerkonca Matbaası,

4-   Şemsi Yastıman İhsan Hınçer, Sazdan Bilgiler, İstanbul 1961

5-    Sazdan Düzenler, İstanbul 1987,

6-   Şemsi Yastıman’dan Şiirler, Ankara, 1964.

7-   Türkten Türküler,  I. II, III,IV, İstanbul 1958,1959,1963,1969,

8-   Sözden Türküler, İstanbul 1970, Dizerkonca Matbaası, 112 .s.

Sonuç olarak Şemsi Yastıman sazı ve sözü ile Kırşehir’in adını Anadolu’ya ve tüm evrene tanıtan ünlü bir halk ozanıdır. Halk geleneği şiirine bağlıdır. Milletini. Vatanını ve bayrağını seven bir halk şairimizdir. Şiir ve deyişlerinde daha çok Kırşehir yöresel folkloruna ve diline önem vermiştir. Türk kültürü ve Türk folkloru bağlamında ayrı bir yeri vardır. Sanatı ve şiirleri konusunda Üniversitelerimizde hakkında tezler ve yüksek lisans tezleri hazırlanmıştır. Üniversite öğrencileri tarafından hakkında araştırma ve incelemeler yapılmıştır.Vefatının 23.yılında saygıyla ve rahmetle anıyor, mekanı  gül gülistan olsun diyorum.  Sözümü onun çok sevdiği Kırşehir için  yazdığı “Memleket Hasreti” adını şiirinden yer  birkaç dörtlüğü ile  bağlamak istiyorum:

Ne büyüktür zevki yurdu görmenin

Kaç senenin hasretine ermenin

Dört bir yanda methedilen Terme’nin

Şifalı suyuna girmek istiyom

*

Halam sağ olsa da,  sesim duysaydı

Cebime devramel, iğde koysaydı

“ Şun da yi “ diyerek  alma soysaydı

Cevizi de dişle  kırmak  istiyom

*

Söğürmelik bir et  çıksa sandırdan

Hoşmerim, çullama gitmez hatırdan

Kuşlukleyin hedik gelse  tandırdan

Çölmeğin içine grmet  istiyom

*

Bir düğün olsa da , bir kayın gitsek

Dokuz butlu tavuk lafını etsek

Dam pılavı gelse, yesek tüketsek,

Davullu, zurnalı dernek istiyom

*

Harmana denk gelse, düvene binsem

Şöyle dabaz olup, kaşınsa ensem

Acık bağ bellesem,  acık dinlensem

Çayıra bir pala sermek istiyom

*

Seğirdip dolaşsak  hep tarla , tapan

Keklik dutmak için  kursaydık  kapan

Daş dövüşü olsa, vızlasa  sapan

Kafamı, gözümü  yarmak istiyom

*

………………………………….

Görür mola bu fakirin gözleri?

Delice Çay’ım, berrak özleri

Kısık kaya  serinletir  bizleri

Neyleyim denizsi, ırmak istiyom

*

Kim sorarsa yazdın bunları niye?

Gelecek nesile kalsın hediye

Kırşehir’de doğdum, Türkmen’im diye

Her yerde  göğsümü  germek istiyom

*

Ey ŞemsiYASTIMAN ümitli kulsun

Kısmet ise, gayen yerini bulsun

Hemşeriler buna vasıta olsun

Kırşehir’e selam vermek istiyom…( 6 )

Şemsi YASTIMAN

1962- Beşiktaş / İSTANBUL  

NOT: Şemsi Yastıman'ın  bu  destani şiiri, Kırşehir'de Terme   büyük otelinin  yakınında Muharrem  ve Neşet Ertaş'ın heykelinin bulunduğu yerde  YASTIMAN'IN DA  bu  şiiri    mermer taşa  yazılmıştır. Ufak bir büstü ile unutulmamaya   çalışılmıştır...

KAYNAKLAR:

1-   Hür Anadolu Gazetesi Ünlü Halk Ozanımız  Şemsi Yastıman,

Abdülkadir Güler, 5 Mart 1974- Ankara,

2-   Şemsi Yastıman’ın Abdülkadir Güler’e yazdığı mektup, a.g.e.

3-   Şemsi Yastıman’ın 01.01.1988 yılında Abdüladir Güler’e yazdığı tebrikte yer alan şiir,

4-   Şemsi Yastıman,Hayatı ve Eserleri, Dr.Erol Ülgen, İstanbul 1995

5-   İhsan Hınçer, “ Aşık Şemsi Yastıman” Türk Folklor Araştırmaları, Yıl: 12, Cilt: 6, Sayı:134. Eylül 1960, s. 228, 2229. İstanbul.

6-   Şemsi Yastıman, Hayatı ve Eserleri,  Dr. Erol Ülgen, Ahi Kültürü Araştırma ve Eğitim Vakfı Yayını, NO: 4, İstanbul 1995

7- Halk Ozanı Şaemsi Yastıman, Abdülkadir Güler,  Hedef  Gazetesi, Mart 1975  - Ankara, 5

Abdülkadir  GÜLER

01.03. .2017-  Söke