Pargalı

Pargali İbrahim Paşa tarihe damgasını vurmuş bir büyük adamdı. Sadece Türk tarihine değil, dünya tarihine de. Şüphesiz Kanuni  de öyleydi. Pargalı’nın sonunun bu şekilde gelmiş olması hazin.  Allah rahmet eylesin, günahlarını affetsin. TV de Muhteşem Yüzyıl dizisi olmasaydı, ne Kanuniyi, ne Pargalı’yı ne de diğerlerini tanıyamayacaktık. Bu diziyi yapanlardan, oynatanlardan da Allah razı olsun.

Neydi  Pargalı’nın artıları, eksileri.

Artıları, veya ona olumlu yönde eden faktörler :

Doğuştan yetenekli, zeki, ailede iyi yetiştirilmiş olması, keman çalmayı öğrenmiş olması, buna kabiliyetinin olması ve sevmesi, akıllı olması, pratik zekalı olması, iyi bir taktisyen ve stratejist olması, uysal ve uyumlu olması, itaatkar olması, tabiiki şans, kader, talih, tesadüf gibi faktörlerin lehinde tecelli etmesi, hırsı, ihtirası (ambition).  Kanuniye olan özentisi, kıskançlığı veya hayranlığı, Kanuni ile olan karşılıklı sempatisi, sabırlı olması, normalde reaksiyon göstermesi, sinirlenmesi, hiddetlenmesi doğal olan pek çok durumda susabilmesi, hislerini belli etmeyebilmesi, iyi bir politikacı olması yani karşısındakinin nabzına gore şerbet verebilmesi, konuşurken ve yazarken kelimeleri iyi seçebilmesi yani iyi konuşabilmesi, şiir yazabilmesi, yerine gore şiir gibi etkili ve manzum konuşmalar yapabilmesi (özellikle sevdiği, aşık olduğu karşı cinse karşı) zevklerini ya doğuştan ya aileden ya da sonradan da olsa geliştirebilmiş olması, mesela büyük güzel bir masada yemek yemesi, resimden, heykelden, müzikten anlaması, iyi giyinebilmesi, pek çok şeyi kısa zamanda öğrenerek o işin ustası haline gelebilmesi mesela iyi dövüşmesi, iyi bir asker, komutan haline gelebilmiş olması, yerine göre iyilik sever, hayır seven ve yapan biri olabilmesi.  Etrafında az sayıda da olsa onu seven, ona bağlı, onun için büyük fedakarlıklar yapmaya hazır vefalı ve fedakar dostlar edinebilmiş olması ve bu dostları ve dostlukları devam ettirebilmiş olması, mert ve cesur bir insan olması, icabında bütün kariyerini ve istikbalini riske atma pahasına karısına ve padişaha tavır koyabilmesi, kendisi de padişahın hayatını korumak için bir  an  tereddüt etmeden kendi hayatını riske atabilecek kadar fedakar ve cesur olabilmesi, ve bu vasıfları sayesinde padişahın, karısının ve etrafındakilerin sevgisini ve saygısını kazanabilmiş olması. Daha var ama bu kadarı yeter.

Eksileri veya ona olumsuz yönde etki eden faktörler :

Egosu, egosu, egosu, hırsı, ihtirası ve bunların verdiği özgüvenle bazen konuşurken kantarın topuzunu kaçırması, ne yaparsam yapayım bana kimse bişey yapamaz duygusu, hiç gerek yokken önemli mevkideki insanları küçümseyerek onları kendine düşman etmesi, bile bile almaması gereken riskleri alması, kendini tutamaması, Hürrem’i (veya rakiplerini veya düşmanlarını) küçümsemesi. Daha var ama bukadarı yeter.

Gelelim Kanuni’nin Pargalı’yı ve hatta Şehzade Mustafa’yı  boğdurtmasına. Doğru muydu, yanlış mıydı? Haklı mıydı, haksız mıydı ? Bence yüzde yüz doğruydu. Pargalı’nın masum olması, Şehzade Mustafa’nın masum olması bu kanaatimi değiştirmez. Çünkü ordu ve üst bürokrasi genç padişah ve yeni padişah istiyorlardı, menfaatleri  gereği.  Bu amaçlarına ulaşmak için velevki  masum olsalar bile Pargalı ve Şehzade Mustafa’nın mevcudiyeti onları nispeten daha güçlü kılıyordu ve emellerine ulaşabilmelerini daha  mümkün ve muhtemel  hale getiriyordu.  Netekim Kanuninin oğullarından biri kardeşiyle olan mücadelesi sonucunda babasına da isyan etmek durumunda kalmış ve İran’a sığınmıştı. Bu olay Kanuni’ye çok pahalıya malolmuştu. Hem pekçok asker gereksiz yere ölmüş, hem Kanuni’nin ve Devletin prestiji önemli ölçüde sarsılmış hem de Hazine’den yalan olmasın 900,000 altın veya daha büyük paraların İran Şahı’ na ödenmesi  gibi Hazine’ye çok büyük külfet  getirmişti.

Çok büyük bir imparatorluğu idare etmek, hatta dünyanın en büyük imparatorluğunu idare etmek, kücük veya  orta boy bir devleti  idare etmeye benzemez.  İmparatorluğun bekası, istikbali ve nizamı için icabından Sadrazamınızı, icabında kardeşlerinizi, icabında kendi oğlunuzu veya oğullarınızı velevki masum olsalar dahi feda etmeniz gerekebilir. İçiniz kan ağlasa da.