Piri Reis haritası

Geleceği gören harita:

Geçenlerde yeni bir şeyleri bulmak için araştırma yapıyordum. Buldum. Gerçekten enteresan şeyler buldum. Bunları sizlerle paylaşmak istedim. Benim bilinmeyenlere karşı olan merakımı biliyorsunuz artık. Bunlarda bilinmeyenler. Benim şaşırmam çok mümkün. Zira dünya şaşırmış, bilim adamları şaşırmış. Bakalım okuyanca sizler ne diyeceksiniz? Belkide benim gibi birçoğunu merak etmiş ve öğrenmişsinizdir ben yinede sizlerle paylaşmak istedim.

Geleceği gören harita:

Bu Piri Reis’le ilgili ki, onun hakkında birkaç kez yazı yazmıştım zaten. Bilmediğim, bilemediğim aklımın alamadığı biridir Piri Reis. Bakın onun için son yazılanlardan birinde ne diyor:

·         Coğrafya ve Harita uzmanı Türk Denizci Piri Reis’in 1513’te çizmiş olduğu haritada:

·         Afrika, Amerika, Güney Kutbu çiziliymiş.

Şimdi asıl olayı yazıyorum

·         Güney Kutbunun haritası 1818’de çizilmiş.

İkinci şok ise:

Güney kutbunun keşfi, haritanın çizilmesinden çok sonra gerçekleşmiş.

·         Piri Reis, haritasında kıtanın buz altında kalmış sahil kesimlerini de çizmiş.

Piri Reis’le ilgili defalarca yazı yazabilirsiniz. Her yeni okumanızda onunla ilgili yenilikler öğrendikçe merakınızda artıyor haliyle. Başka neler var? Bu soru yeni Piri Reis bilgilerine ulaştırıyor sizi.

Örneğin: Piri Reis Haritasını 1513’te çizmiş değil mi? O tarihte Peru keşfedilmemiş ama o çizmiş.Ant dağlarını çizmiş düşünün lütfen…

Bakın Piri Reis için bir yerde ne yazıyor onu aynen aktarıyorum:

Piri Reis’in haritalarının 1513 tarihinde çizildiği düşünülürse, koordinat çizgilerinden, topografik detaylara kadar birçok sıra dışı bilgiye sahip.(alıntı)

·         Günümüzde koordinatları belirlemek için kullandığımız enlem ve boylam çizgileri paralel ve meridyenler olarak ta biliniyor. Meridyenler iki kutupta birleşiyor. Oysa Piri Reis’in haritalarında enlem ve boylam çizgileri yerine, istikamet açılarıyla kilit noktalarda birleşen farklı çizgiler kullanılmış. Bu çizgiler “Enerji Izgaraları” olarak adlandırılıyor. Yani çizgilerin birleştiği kilit noktalar, dünyanın belirli enerji merkezlerini simgeliyor.  

Araştırmaya devam edelim. Yazıyı okuyup sizlere aynen aktaralım:

·         Tanrıların Arabaları (Chariots of Gods) isimli kitabın yazarı Erich von Däniken, Piri Reis haritasındaki istikamet izdüşümünün Kahire’de odaklandığını iddia ediyor. Haritaya dikkat edilecek olursa sağ tarafta Avrupa’nın İspanya ve Portekiz bölümü ile Afrika’nın batı sahilleri görülebiliyor. Sağ tarafta ise Amerika kıtasının doğu kıyılarını görmek mümkün.

·         Harita üzerindeki marjinal yazılar oldukça açıklayıcı. Çevirileri Prof. Dr. Afet İnan’ın “Amerika’nın En Eski Haritası” (1954) isimli kitabında bulmak mümkün. Yazıtlar Arap alfabesiyle yazılmış Türk dilidir (1922 yılına kadar Türk dili Arap alfabesiyle yazılıyordu, ancak harita üzerindeki dil Arapça değil, Türkçe idi. Harita üzerindeki bu yazıtlar, haritanın, Asya ve Afrika ile birlikte tamamlanmış bir dünya haritası olduğunu kanıtlıyor.

Dedim ya şaşıracaksınız diye:

Harita normal bir harita değilmiş. Sanki uzaydan görülüyormuş gibi çizilmiş çünkü:

·         Grönland’in buzul altı topografik haritasını da gösteriyormuş.

Ayrıca:

·         Antartika’nın buzul altı topografik haritasını da gösteriyormuş...

Akıl almıyor değil mi?

Şimdi sizlere Piri Reisi tanıtmak istiyorum.

·         1465–1470 arasında Gelibolu'da doğdu. Kahire'de öldü.

Asıl adı Muhiddin Pirî'dir. Ünlü Osmanlı denizcisi Kemal Reis'in yeğenidir.

·         Akdeniz de korsanlık yapmakta olan amcasının yanında yaklaşık 1481'den sonra denize açıldı.

1487'de onunla birlikte İspanya'daki Müslümanların yardımına gitti.

·         1491–1493 arasında Sicilya, Sardunya, Korsika adalarına ve güney Fransa kıyılarına yapılan akınlara katıldı.

Amcasıyla birlikte Osmanlı Devleti'nin hizmetine girerek 1499–1502 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda bir savaş gemisinde kaptanlık yaptı.

·         1511'de amcasının ölümü üzerine Gelibolu'ya çekilerek Kitab-ı Bahriye (Denizcilik Kitabı) üzerinde çalıştı ve 1513'te bir dünya haritası çizdi.

1516 Mısır seferinde Osmanlı donanmasında kaptan olarak savaştı.

·         1517'de ilk çizdiği haritayı I. Selim'e (Yavuz) sundu.

1521'de Kitab-ı Bahriye'yi tamamladıktan sonra 1522'de Rodos seferine katıldı.

·         1524'te sadrazam Makbul İbrahim Paşa'yı Mısır'a götüren gemiye kılavuzluk etti.

Sadrazamın ilgilenmesi üzerine 1525'te Kitab-ı Bahriye'yi yeniden düzenleyerek onun aracılığıyla I. Süleyman'a (Kanuni) sundu 1528'de çizdiği ikinci haritasını da padişaha armağan etti.

·         1528'den sonra güney denizlerinde görev yaptı.

Portekizlilerin Aden'i alması üzerine Süveyş'teki Osmanlı donanmasına kaptan atanarak 26 Şubat 1548'de Aden'i geri aldı.

·         1552'de önemli bir Portekiz üssü olan Maskat'ı ve ardından Kişm Adası'nı alarak Hürmüz Kalesi'ni kuşattı.

Portekizlilerin Basra Körfezi'ni kapatmak istediklerini duyarak kuzeye yöneldi.

·         Katar Yarımadası'na, Bahreyn Adası'na egemen olarak Mısır'a geçti.

Donanmayı Basra Körfezi'nde bıraktığı için sefer sırasında kendisinden yardımını esirgeyen Basra Valisi Kubâd Paşa'nın da girişimleriyle suçlu görülerek idam edildi.

·        
Büyük bir denizci olduğu kadar büyük bir haritacı olan Pirî Reis, korsanlık günlerinden başlayarak gezip gördüğü yerleri yabancı kaynaklardan da yararlanarak tarihi ve coğrafi özellikleriyle birlikte kitabında anlatmış ve haritalarını çizmiştir.

·         Kitab-ı Bahriye'nin nazımla yazılan ve denizcilikle ilgili tüm bilgilerin toplandığı başlangıç bölümünde, genel açıklamalardan sonra Ege ve Akdeniz adaları tanıtılarak denizle ilgili gözlem ve deneyim önemi vurgulanır.

·         Fırtına, rüzgâr çeşitleri, pusula ve haritanın tanımından sonra dünyayı kaplayan denizler ve karaların oranı belirtilir. Portekizlilerin denizcilikteki ilerlemeleri ve keşifleri, Çin Denizi, Hint Okyanusu, Akdeniz ve Ege Denizi'ndeki rüzgârlar, Basra Körfezi, Atlas Okyanusu ayrıntılı biçimde anlatılır.

·        
Düz yazı ile anlatımın başladığı haritalı bölüm asıl metni oluşturur. Bu bölümde Çanakkale Boğazı'ndan başlayarak Ege Denizi kıyı ve adaları, Adriyatik denizi kıyıları, Batı İtalya, Güney Fransa, Doğu İspanya kıyılarıyla çevresindeki adalara ilişkin tarihi, coğrafi bilgiler verilerek kuzey Afrika kıyıları, Filistin, Suriye, Kıbrıs ve Anadolu kıyıları izlenerek Marmaris'te tüm Akdeniz'in havzası noktalanır.

·        
1513'te çizdiği ilk haritasında Kristof Kolomb'un 1498'de çizdiği Amerika haritasından, Portekiz ve Arap haritalarından yararlandığını belirtir. Elde kalan parçası Avrupa ve Afrika'nın batı kıyılarıyla Atlas Okyanusunu, Antil Adalarını, orta ve Güney Amerika'yı gösterir.

·         1528'de çizdiği ikinci haritasından günümüze kalan parça, büyük bir dünya haritasının kuzey batı köşesi olup Atlas Okyanusu'nun kuzeyini, kuzey ve orta Amerika'nın yeni keşfedilmiş kıyılarını ve Grönland'dan Florida'ya uzanan kıyı şeridini içerir.

·         Adalar ve kıyılar son keşiflere dayalı olarak daha doğru çizilidir. Keşfedilmeyen yerler ise beyaz bırakılarak, bilinmediği için çizilmediği belirtilir.

·          İlk haritadan daha büyük ölçekli ve gelişkin olan ikincisi, teknik olarak döneminin en ileri örneğidir. (alıntı)

Bazı notlar:

·         Piri Reis’in dünya haritasının kayıp parçalarının Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde araştırılması sırasında Atlas Okyanusu’nun kuzeyini, Kuzey ve Orta Amerika’nın o zaman için terkedilmiş kıyılarını gösteren ve ilkinde bulunmayan bazı yeni ayrıntılara yer veren yine ona ait bir başka harita parçası ele geçmiştir. Pîrî Reis b. el-Hâc Mehmed imzasıyla 1528-29’da Gelibolu’da yapılmış olan harita, muhtemelen Kanunî Sultan Süleyman için hazırlanmış Yeni Dünya haritası parçasıdır. Ancak, Yucatan, Küba,  Haiti,  Florida ve Kuzey Amerika’nın görüntülendiği bu parçanın aslında bir dünya haritasına değil, Osmanlı başşehriyle Yeni Dünya’yı birlikte gösteren büyük ölçekli ve özel amaçlı bir haritaya ait olduğu da ileri sürülmektedir

Akdeniz’in tam bir portolanı ve Osmanlı haritacılığının en ünlü temsilcisi olan Kitâb-ı Bahriyye, Pîrî Reis’in (ö.1554) amcası Kemal Reis’le birlikte başladığı gemicilikteki müşahede ve tecrübelerini aktardığı bir şaheserdir. Kitabın oluşmasında, bütün bilgilerin yalnız haritalar üzerinde verilemeyeceği düşüncesinin de payı vardır.  Pîrî Reis 1521 “de tamamladığı Kitâb-ı Bahriyye’nin ilk telifini, 1524 Mısır seferinde yanında bulunduğu Sadrazam İbrahim Paşa’nın tekrar temize çekilip padişaha takdim edilmesi ricasıyla yeniden ele aldı. 1526'da İbrahim Paşa aracılığıyla Kanunî Sultan Süleyman’a sunulan ikinci telifin manzum olan metni Seyyid Muradı tarafından düzenlenmiştir.

·         Eserde önce telif sebebiyle birlikte haritanın tanımlama ve alâmetleri açıklanmakta, daha sonra bazı büyük denizler ve adaları, Sultaniye, Kilitbahir ve Bozcaada’dan itibaren Ege denizi. Mora, Adriyatik kıyıları, Venedik,  Anadolu’nun batı kıyısındaki ada ve limanlar üzerinde ayrıntılı bilgiler verilmektedir. Piri Reis anlattığı her limanı ayrı bir portolanla göstermiş ve oradaki önemli binaların resimlerini çizmiştir.   Portolanlarda olduğu gibi Kitâb-ı Bahriyye’de de sığ yerler, kumsallar, güvenli limanlar, kayalıklar, su kaynakları ve yerleşim merkezleri özenle belirtilmiştir. Pîrî Reis’in Kitâb-ı Bahriyye’sinin esere model oluşturduğu apaçıktır. Eser, elan çok değişik ilimler için bir araştırma kaynağı olarak önemini sürdürmektedir.(alıntı)

Piri Reisle ilgili okuduklarım, araştırmalarım sayfalar dolusu yazılar yazmama yetecek kadar çok. Ben birçok kanaldan yararlandım. Daha o kadar çok yararlanılacak yazılar, araştırmacıların notları var ki. Ben elime geçenleri, aklımda kalanları ve okuduklarımdan bazılarını böyle sizlere aktarmaya devam edeceğim. Şunu biliyorum ki sizler gibi, tarihteki büyüklerimiz gerçekten önemli ve büyük kelimesinin hakkını veren zatı muhteremler.

Nazan Şara Şatana

https://twitter.com/#!/nazansarasatana

http://www.facebook.com/profile.php?id=100002892442552&ref=tn_tnmn#!/profile.php?id=100002892442552