Refik Başaran ve bir ağıt

“Şen olasın Ürgüp dumanın gitmez
Kıratın acemi konağı tutmaz
Oğlun da çok küçük yerini tutmaz
Cemal’im Cemal’im algın Cemal’im
Al kanlar içinde kaldın Cemal'im.”

Refik Başaran

IV. Kapadokya Şiir Şöleni’nin ikinci günü Ürgüp’teyiz. Kongre Merkezi’nde şiir dinletisi gerçekleştirildi. Arkadaşım Mustafa Altan ile Refik Başaran anıtının önünde görüntü aldık. Çay ocağı önünde oturup halkla sohbeti sürdürüp çaylarımızı yudumlarken: “Şen olasın Ürgüp dumanının tütmez…” türküsünün ezgisi beynimden dilime döküldü.

Gençlik yıllarımın ilçe pazarlarında, aygıttan çevreye yayılan seslerle halk ozanlarının ağzından, bu dokunaklı ezgiyi çok kere dikkatle dinledim! O zamanın parası ile 25 kuruş vererek aldığım da oldu. Anadolu insanının acıyla birlikte büyümesi, bu tür acıları da sindirmesi demektir.

Saptadığım kadarı ile İşte öyküsü ve türkünün sözleri : Türkü, Cemal'i için karısı Şerife tarafından yürekten kopan duygularla yakılır. 14-15 yaşlarında körpe bir kız iken Cemal ile evlenir. Oldukça mutlu geçen yılları, eşi Cemal'in öldürülmesiyle son bulur!

Elbette ateş düştüğü yeri yakar. Bu acı olay sonrasında şerife oğlu ile ortada kala kalır.Yakılan ağıdı, Şerife'nin daha sonra evlendiği Hayrullah'tan olan oğlu İsmet Aksoy, kimi yerlere gönderir ve folklorik bir tema böylece yitip gitmekten kurtulur. Şerife de 30 Kasım 1993 günü vefat eder. Ürgüp ilçesinin Karlık köyünde varlıklı bir aileden olan Cemal, cahilliliğin besleyip büyüttüğü bir ortamda hiç yüzünden kalleşlikle öldürülür.

Herkesçe sevilip sayılan Cemal'in ölümüne üzülmeyen ve yanmayan kalmaz! Eşi Şerife, yaktığı ağıtla acılarını hafifletmeye çalışır. Yetim kalan oğlu Mustafa da birkaç yıl sonra bir atın tepmesi sonucu ölür. Ağıt, Şerife'nin ikinci kocası Hayrullah'ın sonraki yıllarda Refik Başaran'a: "Herkese bir türkü okudun ama, bana okumadın." diye sitem etmesi üzerine “ Başaran, “Cemal’im” türküsünü plağa okur. Cemal, Hayrullah'ın aynı zamanda amcasıdır. Onun öldürülüşü, Şerife kadar Hayrullah'ı da yaralar! Türkünün her çalınışında Şerife'nin gözlerinden iplik iplik yaşlar akıtmasını ve Cemal'i bir türlü unutamamasını sürekli anlayışla karşılar. Şerife de 30 Kasım 1993 günü vefat eder. İşte Refik Başaran’dan alınan “Şen Olasın Ürgüp” türküsünün sözleri:

*

Muhsin DURUCAN

CEMALİM - ORJİNAL TÜRKÜ SÖZÜ

Şen olasın Ürgüp dumanın gitmez
Kıratın acemi konağı tutmaz
Oğlun da çok küçük yerini tumaz

Cemal'ım Cemal'ım algın Cemal'ım
Al kanlar içinde kaldın Cemal'ım

Ürgüp'ten de çıktığını görmüşlür
Kıratının sekisinden bilmişler
Seni öldürmeye karar vermişler

Cemal'ım Cemal'ım algın Cemal'ım
Al kanlar içinde kaldın Cemal'ım

Cemal'ın giydiği ketenden yilek
Al kana boyanmış don ile göynek
Sana nasip oldu ecelsiz ölmek

Cemal'ım Cemal'ım algın Cemal'ım
Al kanlar içinde kaldın Cemal'ım

Ürgüp'ten de çıktın kırat kişnedi
Üzengiler ayağını boşladı
Yağlı kurşun iliğine işledi

Cemal'ım Cemal'ım algın Cemal'ım
Al kanlar içinde kaldın Cemal'ım

Karlık ile başkadın pınar arası
Çok mu imiş Cemal'ımın yarası
Ağlayıp geliyor garip anası

Cemal'ım Cemal'ım algın Cemal'ım
Al kanlar içinde kaldın Cemal'ım

Cemal'ın giydiği kadife şalvar
Dükkânın kilidi cebinde parlar
Oğlun da çok küçük beşikte ağlar

Cemal'ım Cemal'ım algın Cemal'ım
Al kanlar içinde kaldın Cemal'ım

Kıratın üstünde bir uzun yayla
Ne desem ağlasam kaderim böyle
Gidersen Ürgüp'e sen selâm söyle

Cemal'ım Cemal'ım algın Cemal'ım
Al kanlar içinde kaldın Cemal'ım

Kıratım başımda oturmuş ağlar
Cemal'a dayanmaz şu karlı dağlar
Üzüm vermez oldu Karlık'ta bağlar

Cemal'ım Cemal'ım algın Cemal'ım
Al kanlar içinde kaldın Cemal'ım

Giden Cemal gelir mi de yerine
İçerimde yaram indi derine
Cemal düşta kahpelerin şerine

Cemal'ım Cemal'ım algın Cemal'ım
Al kanlar içinde kaldın Cemal'ım.

Refik Başaran